Total Pageviews

Tuesday, April 24, 2012

Φιλελευθερισμός και συλλογικότητα

Η ανάγκη γι'αυτήν την ανάρτηση προέκυψε με αφορμή ένα σχόλιο του φίλου μου Στάμου,σε ένα μικρό διάλογο που είχαμε στο blog του  http://sxoliopoliti.blogspot.com/2012/04/blog-post_18.html .Ο καλός φίλος , σε μια αποστροφή του λόγου του αναφέρει:" Ο νεοφιλελευθερισμός έχει -όπως και για κάθε μορφή συλλογικότητας- αλλεργία (υστερόβουλη αλλεργία, θα έλεγα) στον συνδικαλισμό γενικώς και όχι μόνο στους Φωτόπουλους..."


Η άποψη αυτή ήχησε μέσα μου περισσότερο ως αφορισμός,άλλη μία παρανόηση ίσως της φιλελεύθερης αντίληψης και σπεύδω να διευκρινίσω: ο φιλελευθερισμός δεν αποστρέφεται τη συλλογικότητα γενικά,αλλά την καταναγκαστική συλλογικότητα. Την υποχρεωτική δηλαδή ένταξη του ατόμου σε ένα συλλογικό μόρφωμα,δίχως να υπάρχει εναλλακτική επιλογή.
Προφανώς κάποιες περαιτέρω αποσαφηνίσεις είναι αναγκαίες.

Μια πρώτη μορφή καταναγκαστικής συλλογικότητας είναι η υποχρεωτική βασική εκπαίδευση:το παιδί εντάσσεται υποχρεωτικά σε ένα σχολικό περιβάλλον,στο οποίο οφείλει να παραμείνει επί δώδεκα συναπτά έτη.Ποιά εναλλακτική υπάρχει? Ο Friedman στο "Capitalism and Freedom" έχει προτείνει μια ελκυστική-κατά τη γνώμη μου-επιλογή:θα μπορούσε το κράτος να κοστολογήσει το ύψος των διδάκτρων ανά μαθητή και να προμηθεύει κάθε οικογένεια με εκπαιδευτικά κουπόνια αντίστοιχης αξίας.
Κάθε οικογένεια στη συνέχεια θα επέλεγε για το παιδί της το σχολείο της αρεσκείας της αντί να είναι υποχρεωμένη να το στέλνει στο δημόσιο σχολείο της γειτονιάς. Θα προχωρήσω ακόμη περισσότερο και θα προτείνω το δικαίωμα μιας οικογένειας να μη στείλει το παιδί στο σχολείο και να επιλέξει να το εκπαιδεύσει η ίδια κατ'οίκον! Χιλιάδες άνεργοι εκπαιδευτικοί μπορούν να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους-και άλλα παιδιά-στο σπίτι τους και να αμείβονται με εκπαιδευτικά κουπόνια! Ελευθερία επιλογής στην πράξη,έμπρακτος ανταγωνισμός αντί για το μονοπώλιο της κρατικής εκπαίδευσης,σύνδεση της αμοιβής με την απόδοση αντί για τους παγιωμένους μισθούς των εκπαιδευτικών δημόσιας εκπαίδευσης,απορρόφηση των ανέργων εκπαιδευτικών μέσω του αντικειμένου της δουλειάς τους και όχι με νέες προκηρύξεις θέσεων! 
Η εναλλακτική επιλογή δημιουργεί παντού νέες προοπτικές! Η μη-επιλογή αντίθετα,καταδικάζει τους μαθητές στο μονοπώλιο του ενός συγγράμματος,τους μη-διορισμένους καθηγητές στην ανεργία ή υποαπασχόληση,τους γονείς (εκτός από τους εύπορους) στην αποκλειστικότητα του δημόσιου σχολείου. Η μη-επιλογή,λειτουργεί προς όφελος των εύπορων!

Η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία,είναι μια δεύτερη καταναγκαστική συλλογικότητα: εδώ δε χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω ιδιαίτερα,αφού είναι κάτι το οποίο έχει συμπεριλάβει στην κριτική της και η-κυρίαρχη- αριστερά.Η πρόταση της εναλλακτικής ή κοινωνικής θητείας είναι γνωστή.Σε μια χώρα γηράσκοντος πληθυσμού με δημοσιονομική κρίση,όπως η Ελλάδα,θα μπορούσε π.χ η "βοήθεια στο σπίτι" να παρέχεται από στρατεύσιμους δωρεάν.Κοινωνική προσφορά στο συνάνθρωπο,εναλλακτική επιλογή γιά όσους αποστρέφονται τη στράτευση,εξοικονόμηση πόρων από τους χειμαζόμενους ΟΤΑ!

Η υποχρεωτική ένταξη του εργαζόμενου σε δημόσιο ασφαλιστικό φορέα,είναι ακόμη ένα παράδειγμα καταναγκαστικής συλλογικότητας: θα έπρεπε να υπάρχει για κάθε εργαζόμενο η δυνατότητα επιλογής του φορέα ασφάλισής του,όπως επίσης και το δικαίωμα της μη-ασφάλισης για όποιον το επιθυμεί! Υποτίθεται πως το δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα είναι ανταποδοτικό.Στην πράξη,τα χρήματα που υποχρεωτικά δίνουμε,τα διαχειρίζεται η κρατική γραφειοκρατία κατά το δοκούν και το σύνηθες αποτέλεσμα είναι ελλειμματικά έως χρεοκοπημένα ταμεία που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις έναντι των ασφαλισμένων υποχρεώσεις τους.Επιπλέον,η γραφειοκρατία που συχνότατα αναπτύσσεται γύρω απ'τους ασφαλιστικούς φορείς (με πρόσχημα πάντοτε το "κοινωνικό κράτος") κατά κανόνα δημιουργεί κυκλώματα διαφθοράς στα οποία θησαυρίζουν επιτήδειοι (τα παραδείγματα άπειρα)...

Η υποχρεωτική ένταξη του εργαζόμενου στον οικείο επαγγελματικό σύλλογο,είναι ακόμη ένα παράδειγμα καταναγκαστικής συλλογικότητας! Θα περιοριστώ στην αναφορά μου μόνο στον Ιατρικό Σύλλογο στον οποίο ανήκω.Είμαι υποχρεωτικά ενταγμένος,πληρώνω την ετήσια εισφορά μου και η μόνη χρήση που κάνω είναι να παραλαμβάνω πιστοποιητικά μέλους,αφού το Κράτος έχει εκχωρήσει αυτή την αρμοδιότητα στο Σύλλογο και έχει νομικά καθιερώσει την αναγκαιότητα των πιστοποιητικών μέλους,σχεδόν για κάθε συναλλαγή μου μαζί του! Μια μινι-γραφειοκρατία-ο Σύλλογος- που συστήθηκε από το Κράτος (με νομοθετική πρόβλεψη),συντηρείται και συντηρεί την Κρατική γραφειοκρατία,έχει πλήρως απαξιωθεί στη συνείδηση των ιατρών-μελών του και αποτελεί το εφαλτήριο πολιτικής σταδιοδρομίας των συνδικαλιστών-ιατρών...Προσωπικά θεωρώ πως η επίδειξη του ιατρικού πτυχίου,πρέπει να είναι επαρκής απόδειξη της ιατρικής ιδιότητας.Η ένταξη του ιατρού σε επαγγελματικό Σύλλογο θα πρέπει να αποτελεί προσωπική του επιλογή και όχι υποχρέωση!

Φτάνουμε στην καυτή πατάτα του συνδικαλισμού! Ο συνδικαλισμός γεννήθηκε στα εργοστάσια στα τέλη του 19ου αιώνα και συνέβαλλε αναμφισβήτητα στην προάσπιση των συμφερόντων των εργατών και στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας!
Ήταν μια απόλυτα αναγκαία εξέλιξη με σημαντικές κατακτήσεις:εξάλειψη παιδικής εργασίας,8ωρη απασχόληση,ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των εργατών,καθιέρωση του δικαιωμάτος της άδειας,βελτίωση των συνθηκών εργασίας κλπ
Η άμεση πολιτική διασύνδεση του εργατικού συνδικαλισμού με τις επιδιώξεις των σοσιαλιστικών κομμάτων,τα οποία πλειοδοτούσαν σε αναφορές προς την εργατική τάξη,κατέστησε αναπόφευκτη την υιοθέτηση πλείστων συνδικαλιστικών αιτημάτων στα πολιτικά προγράμματα των σοσιαλιστικών κομμάτων και την εφαρμογή αντίστοιχων "φιλεργατικών" πολιτικών ,όποτε τα κόμματα αυτά αναλάμβαναν να κυβερνήσουν.
Από τα πρώτα χρόνια ,η ένταξη του εργάτη στο "σωματείο" ήταν υποχρεωτική.Οι συνδικαλιστές απέκτησαν εξ αρχής ευρύτατες εξουσίας εκπροσώπωσης αλλά και χειραγώγησης των εργατών και συν τω χρόνω προνομιακές θέσεις διαπραγμάτευσης με τα πολιτικά κόμματα.Το επόμενο βήμα,η συνδικαλιστική γραφειοκρατία ήταν εύκολο.Τα συνδικάτα,από το μεσοπόλεμο ήδη,αλλά ιδιαίτερα μεταπολεμικά,εκφυλίστηκαν σε συλλόγους προάσπισης ιδίων συμφερόντων,επιβάλλοντας συχνά πολιτικές προνομίων για τα μέλη τους. Οι μισθολογικές "ωριμάνσεις" για παράδειγμα,αυξάνοντας το κόστος εργασίας,ήταν μεν ευεργετικές για τους εργαζόμενους,αλλά παρεμπόδιζαν την είσοδο νέων εργατών στην εργασία: διαιώνιζαν την ανεργία των μη-εργαζομένων.
Οι "εργατοπατέρες" φυσικά,απολάμβαναν τη μερίδα του λέοντος και συχνά μεταπηδούσαν στην πολιτική,σε κάποιο"σοσιαλιστικό"κόμμα (Κανελλόπουλος,Πρωτόπαππας, Κουτσούκος,Πολυζωγόπουλος κ.α).
Την εκφύλιση του συνδικαλισμού είχαν εγκαίρως διαγνώσει  οι αναρχοσυνδικαλιστές του περασμένου αιώνα και ζητούσαν απ'τους εργάτες να φύγουν απ'τα "συνδικάτα που συναλλάσσονταν με τους καπιταλιστές" και υιοθετούσαν αντι-επαναστατικές πολιτικές! Από τη δική τους οπτική η κριτική αυτή ήταν δικαιολογημένη: τα προνόμια των trade unions, κατεύναζαν το επαναστατικό ένστικτο των μελών τους και απομάκρυναν τον τελικό σκοπό της "σοσιαλιστικής επανάστασης"...
Στα καθ'ημάς,κάτι αντίστοιχο υπαινίσσεται και το ΚΚΕ όταν,απογοητευμένο από την ΠΑΣΟΚική άλωση της ΓΣΕΕ,προκρίνει τη δική του εκπροσώπηση δια του ΠΑΜΕ...
Πόσο ευχαριστημένοι είναι οι εργάτες από τους συνδικαλιστικούς τους εκπροσώπους?
Ακόμη σημαντικότερο: πόσο ευχαριστημένοι είναι οι άνεργοι  από τις πολιτικές επιδιώξεις ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ? Θα είχε ενδιαφέρον να τους ρωτήσουμε!
Εκτιμώ πως ο συνδικαλισμός στη χώρα μας -όχι μόνο ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ/ΕΦΕΕ αλλά κάθε συνδικαλιστικό όργανο-έχει πλήρως εκφυλισθεί σε γραφειοκρατικό παράσιτο που αναζητά επιδοτήσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό (μόνο για τα μέλη του φυσικά) και πολιτική καριέρα για τους αρχιερείς του...
Η πολιτική του συμπεριφορά είναι κατά κανόνα συντεχνιακή και αντίθετη με τις επιδιώξεις της κοινωνικής πλειοψηφίας και τείνει-προασπίζοντας τα προνόμια των εχόντων εργασία-να αδιαφορεί για τους άνεργους.
Ως φιλελεύθερος,αδυνατώ να τη συμμεριστώ!

Ανακεφαλαιώνοντας,οι φιλελεύθεροι υποστηρίζουν το "ελευθέρως συνέρχεσθαι" και "ελευθέρως συνεταιρίζεσθαι",ως θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα.Αντιτίθενται όμως σε κάθε μορφή καταναγκαστικής συλλογικής ένταξης,για τους λόγους που προανέφερα.

24/4/2012

Saturday, April 21, 2012

Έχει το τέρας διακριτικά?

Ενθυμούμενος την επέτειο της 21ης Απριλίου 1967,όταν επίορκοι αξιωματικοί κατέλυσαν την κοινοβουλευτική δημοκρατία στη χώρα και επέβαλλαν ολοκληρωτικό δικτατορικό καθεστώς,θα αποφύγω την ιστορική ανασκόπηση και θα επιχειρήσω κάτι άλλο: με δεδομένο πως νοσταλγοί τέτοιας μορφής καθεστώτων,εξακολουθούν να υπάρχουν στη χώρα μας και όντας πεπεισμένος βαθειά για την απανθρωπία του ολοκληρωτισμού που αντιπροσωπεύουν,θα προσπαθήσω να ανιχνεύσω κάποια διακριτικά στοιχεία αυτής της πολιτικής αντίληψης,ώστε να την αντιλαμβάνομαι στις περιπτώσεις που καμουφλάρεται πίσω από "αγνές" διακηρύξεις.

Ένα πρώτο τέτοιο χαρακτηριστικό,είναι η έλλειψη ανεκτικότητας απέναντι στη διαφορετικότητα.Υπάρχει μια απροκάλυπτη μισαλλοδοξία.Η ανεκτικότητα (tolerance) ως ιδανικό του φιλελευθερισμού που υιοθετείται από τον ευρωπαικό πολιτισμό,ως όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Locke στην "Epistola de Tolerantia",γραμμένη το 1685 στην Ολλανδία όπου ο συγγραφέας είχε καταφύγει για να διασωθεί από τις θρησκευτικές διώξεις της εποχής.Το έργο,αποτελεί μια έκκληση για σεβασμό της ανεξιθρησκείας και,παρά τις ατέλειές του (απέναντι στον καθολικισμό ο Locke δεν διατηρεί ουδετερότητα),αποτελεί την πρώτη διακήρυξη του δικαιώματος κάθε ανθρώπου να ασπάζεται όποιο δόγμα επιθυμεί  και-κατά συνέπεια-όποια αντίληψη προκρίνει ως προσφορότερη.Την ιδέα αυτή,εξέφρασε αργότερα συνοπτικά η γνωστή ρήση του Voltaire "διαφωνώ με την άποψή σου,αλλά υπερασπίζομαι το δικαίωμά σου σ'αυτήν".
Το τέρας,δεν διαθέτει ανεκτικότητα!

Ένα δεύτερο στοιχείο του,είναι η δυσπιστία απέναντι στον Ευρωπαικό Διαφωτισμό,ο οποίος εκτός από την ανεκτικότητα,υπερασπίζεται τα δικαιώματα του ατόμου: το δικαίωμα στη ζωή,την ιδιοκτησία,την αυτο-διάθεση,τον αυτοπροσδιορισμό,την ατομική επιλογή του βίου.Όλα αυτά,είναι αδιανόητα για το τέρας!  Αυτό δεν αναγνωρίζει άτομα αλλά συλλογικότητες! Δεν αποδέχεται την έννοια του νοούντος  υποκειμένου (δηλαδή του ανθρώπου που δρα ως αυτόνομη ύπαρξη στην Ιστορία),αλλά αντίθετα προβάλλει την ιδέα του "υπέρτατου ιδανικού" το οποίο οφείλουν να επιδιώξουν οι επιμέρους μονάδες (οι άνθρωποι υποβιβασμένοι σε αριθμούς) με κάθε τρόπο,ακόμη και θυσιάζοντας την ύπαρξή τους!
Το "υπέρτατο ιδανικό" υποχρεωτικά το ενσαρκώνει μια συλλογική σύλληψη: "το κράτος","η φυλή","το γένος","η αδερφότητα","το έθνος" και άλλες αντίστοιχες.Τα υποκείμενα έχουν εξαυλωθεί!
"...Απαγορεύονται προσωπικά φυλλάδια και αφίσες υποψηφίων.Όλοι στρατιώτες της Ιδέας και τίποτε άλλο..." (ιστοσελίδα Χρ.Αυγής/εκλογές 2012).
Το τέρας,προτού καταβροχθίσει τους "εχθρούς",έχει ήδη χωνέψει τους ομοιδεάτες...

Τρίτο χαρακτηριστικό του τέρατος, ο μιλιταρισμός: στρατιωτικό λεξιλόγιο,καλλιέργεια πνεύματος πειθαρχίας,ενθάρρυνση τυποποιημένης αμφίεσης/κόμμωσης (χακί παντελόνια,άρβυλα,ξυρισμένα κεφάλια),έκκληση σε διαρκή εγρήγορση έναντι εχθρικών απειλών (ΜΜΕ,"σύστημα","κατεστημένο","Εβραίοι","Μασόνοι","Κεφάλαιο",αλλόθρησκοι και αλλοεθνείς ως συλλήβδην "ξένοι" κλπ).Είναι απαραίτητο για το τέρας να επικαλείται "συνθήκες πολέμου",ώστε να δικαιολογεί το επόμενο-και βασικότερο ίσως- χαρακτηριστικό του.

Η βία,είναι η λυδία λίθος του τέρατος.Ακόμη κι αν για όλα τα προηγούμενα χαρακτηριστικά έχει καθένας ενστάσεις ή μπορεί να εφεύρει δικαιολογίες,μπροστά στη θηριωδία της βίας, ο λόγος σιωπά! Αγριεμένα πρόσωπα,απαξιωτικό υβρεολόγιο και ωμή βία! Το τέρας "πολιτεύεται" μουγκρίζοντας και δαγκώνοντας.Το αίμα,όχι απλά δεν προκαλεί αποστροφή,αλλά εξυμνείται ως δήθεν μυστηριακό υγρό εξαγνισμού! Η βία συνθλίβει την έλλογη σκέψη,ο άνθρωπος υποβιβάζεται στο επίπεδο της προιστορίας,ο αποκρυφισμός και η προκατάληψη εξοβελίζουν τον λόγο (ratio),οι οπαδοί του τέρατος υιοθετούν τις πιο απίθανες συνωμοσιολογίες ως "όντως αλήθεια"...

Προσπάθησα να σκιαγραφήσω ορισμένα διακριτικά του τέρατος.Δεν ξέρω αν το κατόρθωσα,αλλά θα σταματήσω εδώ,γιατί προσπαθώντας να μπω στο πνεύμα του τέρατος,ένιωσα ανείπωτη αποστροφή...
Μην αμφιβάλλετε,το τέρας είναι ζωντανό,είναι δίπλα μας,έχει θεριέψει απ'την αγριότητα της εποχής,διψάει για αίμα!

Μην αποστρέφετε το πρόσωπο,κοιτάξτε το μίσος που εκπέμπει κατάματα κι ύστερα αποκηρύξτε το με τη νηφαλιότητα του λόγου και το θάρρος της ελευθερίας!

Στείλτε το πίσω,στο σκοτάδι που ανήκει!

ΥΓ1) Το ΚΚΕ,στην ανακοίνωσή του για το τέρας,επανέρχεται στη γνωστή του θεωρία
http://www.kke.gr/anakoinoseis_grafeioy_typoy/anakoinosh_toy_grafeioy_typoy_gia_thn_epithesh_ths_%C2%ABxryshs_ayghs%C2%BB_kata_toy_p_eythymioy?morf=1
Θα ήταν τιμιότερο,να αποκηρύξει από πλευράς του και τις ιστορικές τερατωδίες του κομμουνισμού,ώστε να έχει το ηθικό δικαίωμα να δηλώνει αποστροφή προς τα τέρατα...

ΥΓ2) Όσοι σκέφτεστε να ψηφίσετε για να "τιμωρήσετε το σύστημα",τουλάχιστον μην επιλέξετε την ωμή βία ως "σωτηρία"...

22/4/2012

Friday, April 20, 2012

Ώρα για "Δράση"

Στις επερχόμενες εκλογές,υπάρχει μια επιφανειακή σύγκρουση μεταξύ " μνημονιακών-αντιμνημονιακών" σχηματισμών,αλλά και πολλές βαθύτερες και ουσιαστικότερες που ζητούν από τους πολίτες να πάρουν θέση:
1) Επιλέγουμε την προσπάθεια ερμηνείας των δεδομένων με μέσον τη λογική ανάλυση ή τις θεωρίες συνωμοσίας ?
2) Υιοθετούμε την αντίληψη της ατομικής ευθύνης για όσα καθορίζουν τη ζωή μας ή τα αποδίδουμε όλα σε υπέρτερες ξένες δυνάμεις (φυσικές ή υπερφυσικές)?
3) Υποστηρίζουμε τα δικαιώματα του ατόμου ως απαραβίαστες αρχές ή θεωρούμε την ισχύ τους σχετική και υποκείμενη σε έναν "υπέρτατο σκοπό" που τον καθορίζει η εκάστοτε κυβερνώσα ελίτ?
4) Πιστεύουμε στην ελευθερία του πολίτη ως υπέρτατη αξία και σε όσα αυτή συνεπάγεται: δικαίωμα επιλογής,αυτοπροσδιορισμού,ιδιοκτησίας,ελεύθερης διακίνησης προσώπων-ιδεών-εμπορευμάτων,πλουραλισμός επιλογών,απουσία παρεμβάσεων στην ιδιωτική σφαίρα του ατόμου?
'Η αντιθέτως,θέτουμε τον πολίτη και τη ζωή του στην υπηρεσία του Κράτους και αναθέτουμε στο Κράτος να ρυθμίζει όλες τις παραμέτρους του ατομικού βίου?
5) Προτιμούμε ένα οικονομικό περιβάλλον περιορισμένων φορολογικών συντελεστών,ελάχιστων γραφειοκρατικών απαιτήσεων,ανοιχτό σε νέες ιδέες και τεχνολογικές καινοτομίες ή μια οικονομία εκτεταμένης κρατικής παρέμβασης και άνωθεν σχεδιασμών?
6) Πιστεύουμε πως στην Ελλάδα χρεοκόπησε το Κρατικό μοντέλο που κυριάρχησε την τελευταία τριακονταετία ή πως η χώρα μας υφίσταται την επίθεση σκοτεινών οικονομικών κύκλων που αποσκοπούν στην καταστροφή της?
7) Ονειρευόμαστε τη δυνατότητα της ατομικής στοχοθεσίας ή μια θέση στο Δημόσιο?
8) Επιλέγουμε την ανασφάλεια της ελευθερίας ή την "εξασφάλιση" της υποταγής στο πελατειακό σύστημα?
9) Εκτιμούμε ένα σύστημα πρόνοιας για τους ασθενέστερους βασισμένο σε ίδιους πόρους ή προκρίνουμε ένα ευρύ πλαίσιο παροχών,χρηματοδοτούμενο από δάνειο πλούτο?
10) Πιστεύουμε πως πρέπει να παράξουμε πλούτο πριν τον καταναλώσουμε ή επιζητούμε τρόπους να δανειστούμε για να καταναλώσουμε?
11) Ζητάμε ισονομία καθολική και εφαρμογή των νόμων (νομοκρατία) δίχως εξαιρέσεις ή δικαιολογούμε άνομες συμπεριφορές στο όνομα ιδεολογικών επιδιώξεων?
12) Προκρίνουμε την κοινοβουλευτική δημοκρατία ως ιδανικότερο πολίτευμα ή αναζητούμε άλλες πολιτειακές μορφές ως καταλληλότερες?
13) Είμαστε ανεκτικοί απέναντι στο διαφορετικό ή το εκλαμβάνουμε ως απειλή? Λύνουμε τις διαφορές μας διαλεγόμενοι ή επιχειρώντας να εξολοθρεύσουμε (ηθικά ή βιολογικά) τον "αντίπαλο"?
14) Έχουμε πεισθεί για την αφερεγγυότητα των πολιτικών (ιδεών και προσώπων) που κυριάρχησαν στη χώρα μας την τελευταία τριακονταετία ή εκτιμούμε πως είναι δυνατόν οι ίδιοι άνθρωποι να ανανήψουν πνευματικά και ηθικά και να βγάλουν τη χώρα απ΄το αδιέξοδο?
15) Πιστεύουμε στην Ευρωπαική μοίρα της Ελλάδας ή επιθυμούμε την αποχώρησή της απ'το σύστημα αξιών του Ευρωπαικού πολιτισμού εν ονόματι άλλων "υπέρτερων" επιδιώξεων?
16) Υπήρξαν πολιτικά πρόσωπα που αποστασιοποιήθηκαν από τις πρακτικές που μας χρεοκόπησαν ή "όλοι το ίδιο ήτανε"?

Οι ερωτήσεις/διλήμματα μπορούν φυσικά να συνεχιστούν επ'άπειρον.Ελπίζω να επικέντρωσα στις-κατά τη γνώμη μου-σημαντικότερες.
Αν στις παραπάνω ερωτήσεις,τείνετε να επιλέξετε την πρώτη εκδοχή καθεμιάς και,αν στην τελευταία ερώτηση ο πολιτικός που αυθόρμητα σας έρχεται στο νου είναι ο Στέφανος Μάνος,η επιλογή ψήφου προκύπτει κατά λογική συνέπεια: "Δράση"!

Η παλιά θεωρία της "χαμένης ψήφου" ήταν απλώς η ιδεολογική επικάλυψη των πολιτικών των "χαμένων ευκαιριών".Το πελατειακό κράτος που δημιουργήθηκε και μεγαλούργησε όσο το δάνειο χρήμα έρεε αφειδώς,κατέρρευσε με πάταγο! Οι πολιτικοί "ηγέτες" που το εκπροσωπούσαν αποδείχθηκαν άνθρωποι περιορισμένων δυνατοτήτων,δίχως ιδεολογικό έρμα και ηθικό ανάστημα!
Αντίστοιχα,ο "απόβλητος" του πελατειακού καθεστώτος,αποδεικνύεται δραματικά προφητικός!

Αν υπάρχει μια προοπτική εξόδου από το τέλμα,με συνεπή φιλελεύθερη αντίληψη ζωής,αυτή είναι η "Δράση"!
Και η ώρα είναι τώρα!

21/4/2012

Blucher και Μαριλίζα...

Η είδηση πέρασε στα ψιλά,αν και δε θα έπρεπε: η Μαριλίζα ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Ευάγγελου για πανστρατιά (sic)!



http://news247.gr/eidiseis/politiki/kommata/epistrofh_ksenogiannakopouloy_sto_pasok.1723998.html

Αυτόματα ο νους μου ταξίδεψε στην Ιστορία.
Ιούνιος του 1815,Βατερλώ. Ο παλινοστήσας Ναπολέων,μια απ'τις μεγαλύτερες στρατηγικές ιδιοφυίες που ανέδειξε η ανθρωπότητα,δίνει την αποφασιστική μάχη.Απέναντί του,ένας συνασπισμός αντιπάλων με μείζονες εκπροσώπους τους Βρετανούς υπό τον "σιδερένιο δούκα" Ουέλλιγκτων και τους Πρώσσους υπό τον γηραιό στρατάρχη Μπλύχερ.
Το γαλλικό πεζικό δυσκολεύεται στο λασπωμένο πεδίο και μετά από σκληρές συγκρούσεις καταλαμβάνει το Ουγκουμόν.Η επέλαση του Βρεταννικού ιππικού αποκρούεται από τους Λογχοφόρους του Ναπολέοντα και,παρά τη σθεναρή αντίσταση των τετραγώνων πεζικού του Ουέλιγκτων,η μάχη αρχίζει να κλίνει υπέρ των Γάλλων.
Ξαφνικά,ένα απρόσμενο γεγονός ανατρέπει την πορεία της μάχης και σφραγίζει την κατάληξή της: οι Πρώσσοι,εμφανίζονται στο πεδίο! Πενήντα χιλιάδες ξεκούραστοι πολεμιστές! Ο Μπλύχερ διατάζει να ανυψωθούν οι μαύρες σημαίες και επιτίθεται...
Η συνέχεια είναι γνωστή.Ο Ναπολέων υφίσταται συντριπτική ήττα και ολοκληρώνει την πολιτικοστρατιωτική του σταδιοδρομία.Ο στρατάρχης Γκρουσύ που είχε σταλεί για να αναζητήσει τους Πρώσους,δίχως να τους ανακαλύψει,απλά θα καθυστερήσει τη συμμαχική προέλαση προς το Παρίσι δρομολογώντας την πολιτική λύση του ζητήματος.
Η Ιστορία θα στέψει τον Ουέλιγκτων με τις δάφνες του νικητή,αν και δίχως την αποφασιστική συνδρομή του Μπλύχερ,είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν ο "σιδερένιος δούκας" θα νικούσε τον  Ναπολέοντα.
Η αιφνιδιαστική είσοδος του Μπλύχερ στη μάχη,ίσως συνιστά έναν από τους σημαντικότερους αστάθμητους παράγοντες που αλλάζουν τον ρου της Ιστορίας!

Ωραία όλα αυτά,αλλά τί σχέση έχει η Μαριλίζα?
Εκ πρώτης όψεως καμία.Είναι γυναίκα,πολιτικός του 21ου αιώνα και Ελληνίδα.Ο Μπλύχερ ήταν άρρεν,στρατιωτικός του 19ου αιώνα και Πρώσσος!
Στο ελληνικό τσίρκο της πολιτικής όμως,είναι συνηθισμένοι οι πολιτικοί μας να βαυκαλίζονται χρησιμοποιώντας στρατιωτική ορολογία:"προσκλητήριο","μάχη","πανστρατιά","πόλεμος","αντίσταση","κατοχή" και λοιπά φαιδρά κοσμούν εκ του ασφαλούς τους λεκτικούς λεονταρισμούς τους.

Συντάσσομαι λοιπόν κι εγώ με το κλίμα και "ευπειθώς αναφέρω τα εξής":
Ο στρατηγός Βενιζέλος κηρύσσει πανστρατιά ενόψει εκλογών,αλλά αρχικά δεν πείθει.Η απαξίωση μοιάζει με Ναπολέοντα μπροστά στον δυστυχή Μπένι,ο οποίος έχει αναμφισβήτητη ευγλωττία,αλλά Ουέλιγκτων δεν είναι.
Μήπως λοιπόν ήρθε η ώρα του αστάθμητου πορθητή?
Η Μαριλίζα σε ρόλο Μπλύχερ καλείται να επαναλάβει την Ιστορία ως φάρσα!
Μόλις πρόσφατα η Μαριλίζα καθαιρέθηκε απ'το στράτευμα λόγω της επαμφοτερίζουσας στάσης της στο Μνημόνιο ΙΙ.Τώρα.επανέρχεται ως Μπλύχερ!
Ενας "Μπλύχερ-ναι μεν αλλά" : "να βοηθήσω παιδιά,αλλά υπό όρους","να πάρουμε το χρήμα,αλλά να παραμείνουμε σοσιαλιστικά αμόλυντοι"! Τί να κάνουμε όμως? Τέτοιους "Μπλύχερ" παράγει ο κομματικός σωλήνας.
Φαντάζεστε τον αληθινό Μπλύχερ να περίμενε να στεγνώσει η λάσπη πριν επιτεθεί? ¨Αλλη θα ήταν η μοίρα του Βατερλώ...

Στη μάχη-παρωδία του Μπένι όμως,οι πρωταγωνιστές πείθουν ως καρικατούρες: ο Μπένι-Ουέλιγκτων,η Μαριλίζα-Μπλύχερ,η Φώφη-Γκνάιζεναου.Το Βατερλώ της χώρας έχει ήδη συντελεσθεί και ο θίασος του δύοντος ηλίου συνεχίζει να μάχεται σκιές...Οι στρατηλάτες είναι έτοιμοι,αλλά η μάχη χάθηκε από πριν! Ο Μπένι παίζει Stratego με σημαία εκ των προτέρων παραδομένη...

Στη ζωή,κανένα γεγονός δεν είναι μονοσήμαντο.Ακόμη και μέσα στην τραγωδία,υπάρχει χώρος για φάρσα.Όπως λέει και η λαική ρήση "δεν υπάρχει κηδεία αγέλαστη"!
Ας απολαύσουμε λοιπόν την επέλαση των πράσινων δραγόνων εναντίον "των ανεμόμυλων της τρόικας"...

20/4/2012

Tuesday, April 10, 2012

Ο Οδυσσέας στο κατάρτι

"...Σειρῆνας μὲν πρῶτον ἀφίξεαι, αἵ ῥά τε πάντας
ἀνθρώπους θέλγουσιν, ὅτις σφεας εἰσαφίκηται..."
                                              (Οδύσσεια,μ 39-40)


Εκλαμβάνουμε τη ζωή συχνά,σαν ένα ταξίδι.Σ'αυτό βοηθά η γραμμική θέαση του χρόνου που κυλάει,σαν ένα ασταμάτητο ποτάμι που συνεχώς διαβαίνει απ'το παρελθόν προς το μέλλον.
Αντιμέτωποι με τα πρώτα εμπόδια,τις αντιξοότητες,τα γυρίσματα του καιρού,ερχόμαστε ακριβέστερα να προσδιορίσουμε τη βιωτή μας σαν ένα ταξίδι θαλασσινό: μόνο η θάλασσα παραμένει ακόμη απρόβλεπτη,ανεξερεύνητη,γεμάτη θανάσιμες απειλές αλλά και ονειρικές προοπτικές.Μοιάζει πολύ με τον τρόπο της ζωής...

Στο ταξίδι αυτό, κάθε άνθρωπος έχει το δικό του νησί των Σειρήνων!
Ακριβέστερα,κάθε ηλικία έχει τις δικές της Σειρήνες! Ο ίδιος άνθρωπος μαγεύεται διαφορετικά στο πέρασμα των χρόνων.Ο ίδιος άνθρωπος κινδυνεύει αλλιώτικα καθώς ο χρόνος κυλά! ¨Αλλα τα οράματα της γενιάς του "30,άλλα τα ιδανικά της Μεταπολίτευσης,άλλες οι αναζητήσεις των παιδιών μας...

Υπάρχει βέβαια,στο τέρμα του νοητού ταξιδιού,για τον καθένα μας ένα ιδανικό νησί των Μακάρων ή μια Καβαφική Ιθάκη! Αυτό το όραμα είναι που δίνει κίνητρο για το ταξίδι και κουράγιο για την υπέρβαση των δυσχερειών της διαδρομής.

Πιστεύω πως όλες οι μεγάλες ιδεολογίες και οι μεγάλες θρησκείες,αυτό το όραμα του μακάριου τελικού προορισμού επεξεργάστηκαν και πάνω σ'αυτό οικοδόμησαν την επίγεια κυριαρχία τους.
Ο Χριστιανισμός,τοποθέτησε τον προορισμό αυτό πέραν του κόσμου τούτου,σε μια άλλη διάσταση ζωής.Είχε προηγηθεί της χριστιανικής αφήγησης ο Πλάτωνας στην "Πολιτεία",αναπαράγοντας  στο μύθο του Ηρός  την αντίληψη της"μετά θάνατον ανταμοιβής της ψυχής".
Ο Μωάμεθ,έξι αιώνες μετά το Χριστό,επεξεργάστηκε ακριβώς αυτό το όραμα της μετά θάνατον ανταμοιβής (στο Κοράνι,ο Ιησούς αναγνωρίζεται ως ένας από τους προφήτες,αλλά όχι ως γιός του Θεού,ιδιότητα απαράδεκτη για τους μουσουλμάνους).
Ο Δάντης,στη Θεία Κωμωδία,αφηγείται ουσιαστικά ολόκληρο το μεταθανάτιο ταξίδι των ανθρώπων και τους σημαντικούς του σταθμούς (κόλαση-καθαρτήριο-παράδεισος) όπως τους συνέλαβε η ευφυία του.
Ο Μαρξ,απορρίπτει την αναζήτηση του παραδείσου στο επέκεινα και σκιαγραφεί τις δικές του Σειρήνες ενθάδε του βίου: ο σοσιαλισμός έχει όλα τα χαρακτηριστικά των Μεσσιανικών θρησκειών,μόνο που ο Μεσσίας δεν είναι πια ο Θεός,αλλά η νέα κοινωνία των ανθρώπων που ευαγγελίζεται.Κατά τούτο,ο σοσιαλισμός μοιράζεται με τις μονοθειστικές θρησκείες κοινά χαρακτηριστικά: την πίστη στην μοναδική αλήθεια του δόγματος,το ιερατείο που αναλαμβάνει την ερμηνεία των γραφών και την εφαρμογή του δόγματος,τους ηθικούς κώδικες συμπεριφοράς που συνοδεύουν το δόγμα,την ιδιότυπη ηθική (χριστιανική,μουσουλμανική,σοσιαλιστική),τις λατρευτικές εκδηλώσεις,τις τελετουργίες αποδοχής ή απόρριψης (αφορισμός-διαγραφή απ'το κόμμα) και-ίσως το χαρακτηριστικότερο-το μίσος προς τους αιρετικούς (προτεστάντες,σέχτες,τροτσκιστές,αναρχικούς κοκ).
Μετά το Μαρξ,ο Νίτσε αποκήρυξε κάθε παράδεισο από όσους κήρυτταν τα ιερατεία-θρησκευτικά και σοσιαλιστικά.Το δικό του κήρυγμα ήταν για ένα ταξίδι δίχως προορισμό.Ήταν ίσως ο πρώτος που τόλμησε να ατενίσει την άβυσσο του μηδενός κι εκείνη,ανταποδίδοντας,τελικά τον κατάπιε!
Ο Υπαρξισμός,ξαναγυρίζει στον Οδυσσέα και το ταξίδι του και μάλλον αποδυναμώνει το όραμα του μακάριου τελικού προορισμού.Υπάρχει η αγνωστικιστική εκδοχή του (Χάιντεγγερ-Σαρτρ) που αναγκάζεται να προσδεθεί σε μια επίγεια ιδεολογία (ναζισμός-κομμουνισμός αντίστοιχα) προκειμένου να βρει προορισμό! Υπάρχει και η χριστιανική εκδοχή του (Κίρκεγκωρ-Γιάσπερς) που καταδύεται στα βάθη της ανθρώπινης μοναδικότητας και μοιάζει ν'αγκαλιάζει την απελπισία του Οδυσσέα που ακούει το μαγευτικό τραγούδι,αλλά δεν μπορεί να το ιδιοποιηθεί όντας δεμένος στο κατάρτι του σκάφους!

Υπάρχουν κι άλλες,ιδιάζουσες εκδοχές του ταξιδιού:
-Η μακαριότητα ως μέσον και ως αυτοσκοπός για την τελική ενσωμάτωση με την παγκόσμια αρμονία: ο δρόμος των Στωικών και του Βούδα.
-Η επιδίωξη της ηδονής (απουσία πόνου) ως μέσου για την εναρμόνιση του ανθρώπινου βίου με τη φυσική τάξη: ο δρόμος του Επίκουρου και του Λουκρήτιου.
-Η λυρική εκδοχή του μηδενός,όπως την περιγράφει ο Πεσόα: "θα απομείνει η θάλασσα,να ξεπλένει το τίποτα".Είναι αξιοθαύμαστη και συνάμα τραγική η εξόρυξη του λυρισμού εν μέσω του απόλυτου μηδενισμού.Ακόμη και μέσα στο μηδέν,μπορεί ο άνθρωπος να συλλάβει την ομορφιά! Η διαπίστωση είναι σχεδόν αλαζονική,αλλά συνάμα και αναπόφευκτη...Το να φτιάξει εκ του μηδενός την ομορφιά,ίσως υπερβαίνει τον άνθρωπο,είναι ιδιότητα του Θεού (" Σὺ ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι ἡμᾶς παρήγαγες",κατά τη Θ.Λειτουργία του Ι.Χρυσοστόμου).

Οπως κι αν το προσεγγίσουμε,το ταξίδι είναι πάντα παρόν κι ο Οδυσσέας εσαεί δεμένος στο κατάρτι.
Δεν έχω καμία γνώση γύρω απ΄τη  Μυστική Θεολογία της Ορθοδοξίας,την οποία συχνά επικαλείται ο Γιανναράς.Ένα ενδιαφέρον ωστόσο στοιχείο της είναι η σύλληψη του χρόνου όχι ως γραμμικής ακολουθίας γεγονότων,αλλά ως διαρκώς επαναλαμβανόμενων κύκλων.Όπως ακριβώς οι εποχές του χρόνου που διαρκώς ανακυκλώνονται,έτσι και το Ορθόδοξο εορτολόγιο επαναλαμβάνεται περί τις εποχές του χρόνου,με μείζον βέβαια σημείο αναφοράς τη Μεγάλη Εβδομάδα και τα Πάθη του Ιησού.
Οπως η ΄Ανοιξη,διαρκώς ανανεώνει τη Φύση,έτσι και η επανάληψη των Παθών διαρκώς ανανεώνει τη σχέση μας μαζί Του.Οσοι πιστεύουμε,κάθε τέτοιες μέρες,κάτι νέο πάντοτε ανακαλύπτουμε σ'αυτή τη σχέση.Ο Χριστός στο Σταυρό κι ο Οδυσσέας στο κατάρτι,μοιράζονται την κοινή αγωνία της ανθρωπότητας...

Ας μην εκπέσω όμως σε θεολογικό κήρυγμα.Ανεξάρτητα απ'τη δική μου πίστη,το ταξίδι του Οδυσσέα αφορά όλη την ανθρωπότητα και ιδιαίτερα όσους-γενναίους-αρνούνται τα μεταφυσικά αποκούμπια ελπίδας.Έχω δε την αίσθηση πως ο θεός της αγάπης-τουλάχιστον όπως εγώ τον προσεγγίζω-γι'αυτούς ακριβώς επιφυλάσσει τα δάκρυά Του (θεολογίζω ξανά...).

Υπάρχει κάποιο "νόημα" στο ταξίδι?
Το ερώτημα θα απασχολεί την ανθρωπότητα ως το τέλος.
Καθένας νομιμοποιείται να δίνει τη δική του απάντηση.
Έχει επίσης κάθε δικαίωμα να αναθεωρήσει,ν'αλλάξει ρότα στη μέση του πλου,να μαγευτεί από νέες σειρήνες,
να δοκιμάσει νέους λωτούς,να λησμονήσει παλιές αγάπες και ν'αφιερωθεί σε νέες.
Δικό μας "χρέος" είναι να δείξουμε ανεκτικότητα απέναντί του.Οι Σειρήνες καθενός είναι απόλυτα προσωπικές,μόνο αυτός ακούει το τραγούδι τους,τα δικά μας αυτιά είναι κλεισμένα με κερί καθώς κωπηλατούμε στην καθημερινότητα.
Ανεκτικότητα (tolerance) είναι η λέξη-κλειδί που καθαγιάζει την ανθρώπινη αγωνία.

Και ίσως το σημαντικότερο: καθένας έχει δικαίωμα να μην έχει προορισμό στο ταξίδι του.
Μια παραλλαγή του Ομηρικού μύθου λέει πως ο Οδυσσέας,αφού επέστρεψε στην Ιθάκη,μετά από λίγο καιρό ξανάνοιξε πανιά,πέρασε το Γιβραλτάρ,ίδρυσε τη Λισσαβώνα και χάθηκε στον Ατλαντικό...
Κάτι ανάλογο υπαινίσσεται κι ο Μπόρχες στο ποίημα που διαλέγω για επίλογο

        « Οδύσσεια 23η ραψωδία»
Τώρα πια,το σιδερένιο σπαθί
έκανε αυτό που ήταν να κάνει,εκδικήθηκε
τα τρομερά δοξάρια και τα δόρατα
έχουν βαφτεί στου αντίπαλου το αίμα.

Σε πείσμα ενός θεού και του πελάγου του
ο Οδυσσέας γύρισε ξανά στη γη και τη γυναίκα του
σε πείσμα ενός θεού,των παγωμένων ανέμων του
και της αντάρας του Άρη.

Και τώρα,ειρηνικά στο νυφικό κρεβάτι τους
κοιμάται η περίφημη βασίλισσα
πάνω στο στήθος του βασιλιά της.

Όμως,πού να’ναι άραγε εκείνος
που νύχτα μέρα τριγυρνούσε
εξόριστος στον κόσμο σα σκυλί
κι έλεγε πως τ’όνομά του είναι Κανένας?

9/4/ 2012 (Μ.Δευτέρα)

Thursday, April 5, 2012

Birdman of Alcatraz

Βρισκόμαστε στη δεκαετία του '60.Το πνεύμα της αμφισβήτησης των αξιών του "αστικού κόσμου" έχει επεκταθεί σε όλες τις εκφράσεις της ζωής.
Ο John Frankenheimer γυρίζει μια ταινία με θέμα τη "μετάλλαξη" ενός ισοβίτη σε επιστήμονα,μέσα από την μακροχρόνια παραμονή στη φυλακή,την εμπειρική παρατήρηση,τον πειραματισμό,την αφιέρωσή του στο αντικείμενο της μελέτης του: τα πουλιά!
Φυσικά,η ταινία δε μιλάει μόνο γι'αυτά.Παντού υποβόσκουν έμμεσα μηνύματα αμφισβήτησης.
-Το "σωφρονιστικό σύστημα" και οι δυσλειτουργίες του.
-Η ίδια η αναγκαιότητα ύπαρξης σωφρονισμού.
-Η ικανότητα του ανθρώπου να "αλλάζει τον εαυτό του" προς το καλύτερο.
-Η έμφυτη ροπή του ανθρώπου προς το "αγαθό" σε αντιδιαστολή με τις κοινωνικές συνθήκες που τον παρεμποδίζουν και ενίοτε τον "εξωθούν"στην παραβατική συμπεριφορά.
Το ίδιο το σύμβολο της ταινίας-το πουλί-αποτελεί αρχέτυπο της ελευθερίας,αλλά συνάμα και της ευθραυστότητας.Η παρομοίωση με τον άνθρωπο που αναζητά την ελευθερία του,αλλά συντρίβεται από εξωγενείς παράγοντες (κοινωνικούς φυσικά και όχι περιβαλλοντικούς) προκύπτει αβίαστα!

Η ταινία,εκτός απ'το ανατρεπτικό σενάριο,έχει φυσικά και άλλες αρετές.Η σκηνοθεσία είναι στιβαρή,εστιάζει στα πρόσωπα,αξιοποιεί τη δυνατότητα του ασπρόμαυρου να αναδεικνύει τις εκφράσεις.
Το δωρικό σκηνικό της φυλακής,προδήλως αντιτιθέμενο στην ευπλαστότητα των ανθρώπινων συναισθημάτων,υπερτονίζει το ανθρωπιστικό πνεύμα της ταινίας.
Και βέβαια,ο Burt Lancaster είναι συγκλονιστικός σε έναν ρόλο που από πολλούς έχει χαρακτηριστεί σαν ο καλύτερος της καριέρας του!

Οταν είχα πρωτοδεί το φιλμ,φοιτητής και εμφορούμενος από ιδέες αριστερής ελευθεριακότητας, είχα φυσικά ταυτιστεί.
Τώρα,εξακολουθεί να με συγκινεί,αλλά από μια άλλη σκοπιά.

Κατ'αρχήν, έχω πλέον αποδεχτεί την αναγκαιότητα ύπαρξης φυλακών και φυλακισμένων.Αποφεύγω τους εξωραισμούς περί "σωφρονιστικών καταστημάτων" που αποτελούν εύσχημους τρόπους να αποφύγει κανείς την πραγματικότητα: η φυλακή ήταν και θα είναι ένας τόπος μαρτυρίου.Ασφαλώς υπάρχει εξέλιξη επί το ανθρωπιστικότερον των συνθηκών φυλάκισης-τουλάχιστον στο δυτικό κόσμο-αλλά το νόημα της παραμονής δεν έχει μεταβληθεί.Είναι ένας τόπος στον οποίο κανείς δεν επιθυμεί να βρίσκεται.Άλλωστε,αν ήταν διαφορετικά,το ίδιο το νόημα της ποινής ως δυσάρεστης για το άτομο εμπειρίας θα αυτοαναιρούνταν.
Η παλιά αναρχική αντίληψη για το ρόλο των φυλακών ως κολαστηρίων που καταστρέφουν ανθρώπινες ψυχές,ήταν σωστή στο βαθμό που επέκρινε τις συνθήκες φυλάκισης του 19ου αιώνα,αλλά αποτελούσε συνάμα και έναν αφελή ρομαντισμό στο βαθμό που θεωρούσε πως ήταν αρκετό "ν'αλλάξουμε τον κόσμο" για να "εξαλειφθεί η ανάγκη ύπαρξης φυλακών"!

Οι ρίζες αυτής της αντίληψης,μπορούν ν'αναζητηθούν στη Σωκρατική πεποίθηση για την "έμφυτη ροπή της ανθρώπινης φύσης προς το αγαθό" και την άποψη πως "η αρετή είναι κάτι που μπορεί να διδαχτεί".Κατά λογική συνέπεια ο άνθρωπος δεν αδικοπραγεί εκ φύσεως αλλά "εξ αγνοίας".
Η Πλατωνική αντίληψη πως η τιμωρία πρέπει να έχει νόημα αποτρεπτικό (άρα να εκπαιδεύει τους πολίτες) αποτυπώνεται πιστά στο γνωστό χωρίο του Πρωταγόρα: "ο δε μετά λόγου επιχειρών κολάζειν ού του παρεληλυθότος ένεκα αδικήματος τιμωρείται-ού γαρ αν το γε πραχθέν αγένητον θείη-αλλά του μέλλοντος χάριν,ίνα μη αύθις αδικήση μήτε αυτός ούτος μήτε άλλος ο τούτον ιδών κολασθέντα.Και τοιαύτην διάνοιαν έχων διανοείται παιδευτήν είναι αρετήν.Αποτροπής γουν ένεκα κολάζει" (Πλάτων,Πρωταγόρας 324a).
Γοητευτική θεωρία,αλλά δυστυχώς η εμπειρία τη διαψεύδει.
Αφ'ενός μεν,δεν είναι πάντοτε διδακτή η αρετή! Τουλάχιστον όχι σε όλους! Καθημερινά ερχόμαστε αντιμέτωποι με το αποτρόπαιο έργο κάποιου ανθρώπου! Χιλιάδες χρόνια πολιτισμού δεν κατόρθωσαν να εκδιώξουν το "κτήνος" και είναι άγνωστο πόσο θα διαρκέσει η διαδικασία εξημέρωσής του...
Αφ'ετέρου δε,αμφιβάλλω εάν τιμωρούμε για λόγους αποτροπής! Ο Murray Rothbard,διάσημος αναρχοκαπιταλιστής διανοητής,εξηγεί πειστικά στο "Ethics of Liberty" πως τιμωρούμε για λόγους εκδίκησης (ακόμη κι αν δεν το παραδεχόμαστε).Η τιμωρία,εκλαμβάνεται ως φυσική αντίδραση ενός έμβιου όντος (και μιας κοινωνίας εμβίων όντων) προς ό'τι απειλεί την ύπαρξή τους (επιβίωση) ή τους όρους της ύπαρξής τους (ιδιοκτησία).Αν τιμωρούσαμε για να αποτρέψουμε,λέει ο Rothbard,τότε θα έπρεπε αναλογικά να τιμωρούμε βαρύτερα τις ανώδυνες παραβάσεις (π.χ το παράνομο παρκάρισμα) που μπορούν εύκολα να αποτραπούν.Τούτο όμως θα έρχονταν σε αντίθεση με τη βασική αρχή της αναλογικότητας της ποινής ("let the punishment fit the crime") και θα έθετε υπό αμφισβήτηση το νόημα του ποινικού δικαίου! Τιμωρούμε λοιπόν εκδικούμενοι και όχι εκπαιδεύοντας-δήθεν-την κοινωνία!
Και αυτή η ερμηνεία βέβαια,ανοίγει ένα άλλο παράθυρο στο χάος: αν τιμωρούμε εκδικούμενοι,τότε είναι εύλογο κάποιοι να συμπεριλάβουν και τα βασανιστήρια στην τιμωρία,ως προσφορότερο τρόπο εκδίκησης! Πώς θα μπορούσε ο φιλελεύθερος Rothbard,να αποκλείσει με λογικά επιχειρήματα αυτή την επιλογή? Η εκδοχή της τιμωρίας-εκδίκησης,κονιορτοποιεί το φιλελεύθερο αίτημα της εξάλειψης του βασανισμού...

Πολλά χρόνια αργότερα,ο Μαρξ θα απενοχοποιήσει ξανά τον άνθρωπο,θεωρώντας πως ό'τι φταίει δεν είναι πιά η Σωκρατική άγνοια,αλλά η κοινωνική καταπίεση. Η περίφημη ρήση του στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας είναι γνωστή: "δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που προσδιορίζει την ύπαρξή τους,αλλά η κοινωνική ύπαρξή τους που προσδιορίζει τη συνείδησή τους"! Ο μεγάλος υλιστής φιλόσοφος επιχειρεί να απελευθερώσει τον άνθρωπο-προλετάριο,επικαλούμενος όχι την αφηρημένη "γνώση" του ιδεαλιστή Πλάτωνα,αλλά την ανατροπή των υλικών όρων της ζωής του,την "απαλλοτρίωση της φτώχειας". Το εγχείρημα έχει ίσως καλές προθέσεις,αλλά αυτουπονομεύεται εξ αρχής: αρνούμενος την αυτοτέλεια της συνείδησης,ο Μαρξ- ανεπίγνωστα ?- παραδίδει τον άνθρωπο στην ολοκληρωτική υποτέλεια της ύλης.
Ταυτόχρονα,η αφαίρεση που πραγματοποιεί είναι καταλυτική: όχι κάθε άνθρωπος,αλλά ο προλετάριος,αυτός "αξίζει" ν'απελευθερωθεί  αφού αυτός είναι η κινητήρια δύναμη της οικονομίας.Η οικονομία η ίδια είναι "το νόημα" της ανθρώπινης Ιστορίας.Όλα τα άλλα-η ατομική συνείδηση,η ατομική προσωπικότητα,η ατομική επιλογή-δεν είναι παρά τα "επιφαινόμενα" του οικονομικού γίγνεσθαι! Κατά συνέπεια οι αστικές αξίες (ελευθερία,πλουραλισμός,επιλογή,διαφορετικότητα) δεν είναι παρά προλήψεις που εμποδίζουν την εκπλήρωση της προφητείας: της δικτατορίας του προλεταριάτου και του τέλους της Ιστορίας! Ο δρόμος προς τον ολοκληρωτισμό έχει σκιαγραφηθεί με αξιοθαύμαστη συνέπεια! Οι επίγονοι του Μαρξ,απλώς βάδισαν στο μονοπάτι που τους είχε υποδείξει...

Η τρίτη θεωρία αμφισβήτησης του σωφρονιστικού συστήματος, είναι σύγχρονη με την ταινία του Frankenheimer (για να ξαναθυμηθούμε από πού ξεκινήσαμε!): ο άνθρωπος είναι αθώος,αλλά για την αλλοτρίωσή του φταίει ένας θανάσιμος συνδυασμός: το καπιταλιστικό σύστημα και η απομάκρυνση απ΄τη φύση!Οι ρίζες αυτής της αντίληψης μπορούν να αναζητηθούν ίσως στη Ρουσσωική αποθέωση της Φύσης ως προτύπου για την οργάνωση της ανθρώπινης κοινωνίας. Ολόκληρη η δεκαετία του "60 ίσως να ήταν αυτό ακριβώς.Μια συμπυκνωμένη διπλή άρνηση της κοινωνίας και του πολιτισμού,στο όνομα μιας "δικαιότερης κοινωνίας" και ενός "φυσικότερου τρόπου ζωής"Οι hippies, η κοινοβιακή ζωή, οι απόπειρες εξάλειψης των ενστίκτων ιδιοκτησίας-κτητικότητας, η άρνηση κάθε ιεραρχίας στο όνομα της "φυσικής ισότητας των ανθρώπων",όλα αυτά υπήρξαν ρομαντικοί πειραματισμοί που βέβαια κατέληξαν σε αδιέξοδα! Οι άνθρωποι εξακολουθούν να αδικοπραγούν,οι φυλακές εξακολουθούν να υφίστανται...

Υπάρχει τέλος-τρόπος του λέγειν "τέλος"-και η θρησκευτική προσέγγιση της τιμωρίας ως έννοιας.
Στην Παλαιά Διαθήκη,έντονη είναι η παρουσία του θεού-τιμωρού που επιβάλλει το θέλημά του στους ανθρώπους δια της βίας(οι πληγές του Φαραώ,ο κατακλυσμός,η τιμωρία των Σοδόμων κλπ).Στην Καινή Διαθήκη αντίθετα,ο Ιησούς προφέρει το αδιανόητο "αγαπάτε τους εχθρούς υμών,καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς,ευλογείτε τους καταρώμενους υμίν,προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς.Τω τύπτοντί σου την σιαγόνα πάρεχε και την άλλην και από του αίροντός σου το ιμάτιον και το χιτώνα μή κωλύσης"! (Λουκάς στ,27-29)
Εδώ κι αν υπάρχει πολυποικιλότητα ερμηνειών!
 Ο ζηλωτής του πουριτανικού ηθικισμού πλάι στον ταπεινό ελεήμονα μοναχό!
Ο Καλβινιστής που ασπάζεται τον προκαθορισμό των εκλεκτών,πλάι στον ιεραπόστολο της άδολης προσφοράς!
Ο Ιησουίτης της δολοπλοκίας και ο Ιησουίτης της στέρησης!
Ο Σουνίτης μουσουλμάνος φονταμενταλιστής και ο μωαμεθανός που προσεύχεται για την ανθρωπότητα!
Ο χρυσοστόλιστος δεσπότης με τα ηθικιστικά κηρύγματα,πλάι στον ακτήμονα παπά με την έμπρακτη ταπείνωση του βίου!
Ο βλοσσυρός κατηχητής που σε απειλεί με τις φλόγες της Κόλασης και ο αφορεσμένος Καζαντζάκης που ονειρεύεται την άφεση αμαρτιών του Σατανά!
Ο δρόμος του φόβου και ο δρόμος της αγάπης...

Τί σχέση έχουν όλα αυτά με το φιλμ απ'όπου ξεκίνησαν όλα?
Τί συμπέρασμα βγαίνει τελικά σχετικά με τις φυλακές και τους φυλακισμένους?
Κανένα φυσικά!
Δεν κομίζω απαντήσεις,διατυπώνω  ερωτήματα για να μοιράζομαι με άλλους τις αγωνίες μου!

Επιστρέφοντας στο φιλμ,τώρα πια με συγκινεί το παίξιμο του Burt Lancaster και του Telly Savalas και κάτι που επιμένω να θεωρώ υπέρτερο οποιασδήποτε ιδεολογίας: η βαθειά ανθρωπιά του,που δεν ορίζεται,τη νιώθεις ή την προσπερνάς...

Για κάθε φυλακισμένο,ας είναι μια μπαλάντα παρηγοριά...

http://youtu.be/-RUfjr_aD-0

6/4/2012