Total Pageviews

Thursday, September 25, 2014

The purgatory

Στη χώρα μας,διαχρονικά απολαμβάνουν υψηλής δημοφιλίας :
α) η πρόσληψη της ιστορικής μας παρουσίας με όρους θύματος
β) ο αντιδυτικισμός/αντιαμερικανισμός και ο αντίστοιχος φιλορωσισμός
γ) η οίηση,ως αποτέλεσμα της ημιμάθειας και των εμπεδωμένων εκπαιδευτικών προτύπων
δ) ο οικονομικός αναλφαβητισμός
ε) η εκκλησία-ορθότερα το ιερατείο-ως θεσμός περίπου αδιαχώριστος απ'την "ιδιαιτερότητά" μας


Ας αναλύσουμε κάπως διεξοδικότερα το οικοδόμημα που διαμορφώνουν οι πέντε προαναφερθέντες πυλώνες.

α) Η αντίληψη του θύματος,ως επιλογή ταυτότητας και αυτοσυνειδησίας,έχει δύο βασικές επιπτώσεις.Στο μεν πεδίο των εθνικών διεκδικήσεων,την αποδοχή σεναρίων συνωμοσίας ως βασικών αφηγημάτων τα οποία αθωώνουν τους -εξ ορισμού αθώους- συμπατριώτες μας και ενοχοποιούν τους-εξ ορισμού επίβουλους -ξένους, ως υπεύθυνους των εκάστοτε ιστορικών μας ατυχημάτων.Στο δε πεδίο της κοινωνικής σφαίρας και πολιτικής ζωής,την υιοθέτηση της μαρξιστικής αφήγησης περί των ηθικά επίμεμπτων διαδικασιών παραγωγής, οι οποίες εξασφαλίζουν δια της "εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο","πλούτο σε ολίγους και πενία σε πολλούς".

β) Ο αντιδυτικισμός/αντιαμερικανισμός,συγκεκριμενοποιεί στο ιστορικό πεδίο την αντίληψη του θύματος: είμαστε τα θύματα της συνωμοσίας των δυτικών,ο οποίοι είναι οι αποκλειστικά υπεύθυνοι των ατυχημάτων μας. Οι λόγοι ποικίλουν,αλλά ο βασικός είναι ένας: "μας φθονούν,διότι διαθέτουμε τεκμήρια ιστορικής υπεροχής (ίσως και φυλετικής)."
Η αντίληψη αυτή συμπληρώνει την πρώτη.Κάθε θύμα χρειάζεται υποχρεωτικά έναν θύτη.Κάθε αφήγηση τραγωδίας,έναν αποδιοπομπαίο τράγο.
Ο φιλορωσισμός,προκύπτει εξ αντανακλάσεως. Οι μεν "εθνικώς φρονούντες" βρίσκουν σ'αυτόν την ορθοδοξία ως κοινή συνιστώσα, οι δε "κοινωνικώς φρονούντες" αναπολούν αταβιστικά την πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση και το πολιτικό της πρότυπο.

γ) Η οίηση είναι αποτέλεσμα της ημιμάθειας. Το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας,αναπαράγει πρότυπα αυτοκολακείας με αφορμή τις εθνικές επετείους (28/10,25/3),στις οποίες προστέθηκε και μία πολιτική (17/11),έτσι ώστε η σκιαγράφηση ενός "ηρωικού λαού" να εμπεριέχει κάθε διάσταση του βίου.Μεροληπτικοί πανηγυρικοί λόγοι σκιαγραφούν έντεχνα το πορτραίτο ενός λαού αγωνιστών (αποσιωπώντας πλήθος στοιχείων που ενισχύουν την αντίθετη άποψη) και τριτοκοσμικές μαθητικές παρελάσεις προσθέτουν το αναγκαίο φολκλόρ για όσους συγκινούνται περισσότερο από συμβολικές δραματουργίες παρά από τον προφορικό λόγο.Την ίδια στιγμή,η βασική εκπαίδευση παρέχεται από καθηγητές οι οποίοι αρνούνται κάθε πρόταση αξιολόγησης και εκπροσωπούνται από μια συντεχνία απολύτως εχθρική σε κάθε εκσυγχρονισμό.Στη χώρα απαγορεύεται η λειτουργία μη-κρατικών Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και συγχρόνως-με μια διασταλτική ερμηνεία της έννοιας του ακαδημαϊκού ασύλου-επικρατεί ένα καθεστώς ανομίας στα Πανεπιστημιακά ιδρύματα.Τα τελευταία,διόλου τυχαία ασφαλώς,τερματίζουν στις τελευταίες θέσεις κάθε διεθνούς κατάταξης.

δ) Ο οικονομικός αναλφαβητισμός,αποτελεί μάλλον διαχρονική πολιτική επιλογή του Ελληνικού κράτους.Ικανοποιεί το μεταπολεμικό οικονομικό μοντέλο του,το οποίο βασίστηκε στην κρατικά επιδοτούμενη οικονομική δραστηριότητα,τις συντεχνίες των κλειστών επαγγελμάτων,τον προστατευτισμό,την απέχθεια προς το διεθνή ανταγωνισμό και την καινοτομία.Επιβεβαιώνει τις προκαταλήψεις των "εθνικοφρόνων" για το "ηθικά απεχθές εμπόριο" που αποσκοπεί στο -ηθικά καταδικαστέο- "κέρδος".Ικανοποιεί ταυτόχρονα και την οικονομική αφήγηση των μαρξιστών,στη βάση της οποίας υπάρχει η απαξίωση της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας και η εναλλακτική πρόκριση της κεντρικά οργανωμένης οικονομίας.Στην αφήγηση αυτή,ο εκτεταμένος κρατικός παρεμβατισμός,τα κρατικά μονοπώλια σε πλείστους οικονομικούς τομείς (ενέργεια,μεταφορές,τηλεπικοινωνίες,λιμάνια κλπ),μπορεί να μην επαρκούν για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού,αποτελούν όμως ικανοποιητικές μορφές εναλλακτικής προς τον καπιταλισμό ανάπτυξης (και προσοδοθηρίας...).

ε) Το ορθόδοξο ιερατείο τέλος,παρέχει την απαραίτητη μεταφυσική κατοχύρωση της "Ελληνικής ιδιαιτερότητας".Ένας "ξεχωριστός λαός",αναμενόμενα διαθέτει και "ξεχωριστή θρησκεία".Άμωμη και άσπιλη κι αυτή,απαλλαγμένη από κάθε σκοτεινή σελίδα και πανταχού παρούσα σε κάθε πτυχή της καθημερινότητάς του.Γέννηση,βάπτιση,γάμος,ξόδι,είναι οι μεγάλοι σταθμοί,αλλά υπάρχουν και εκατοντάδες ενδιάμεσοι στους οποίους η παρουσία του ιερατείου είναι θεσμικά κατοχυρωμένη.Άλλωστε,το ίδιο το Σύνταγμα της χώρας προβλέπει ,αντί της ανεξιθρησκείας,επικρατούσα θρησκεία (την Ορθόδοξη χριστιανική).Παρέχεται δηλαδή Συνταγματική προτεραιότητα στο Ορθόδοξο ιερατείο έναντι οποιωνδήποτε άλλων θρησκευτικών ή αγνωστικιστικών δογμάτων.Επιπλέον,χάρη στο θεσμικό ρόλο που το ίδιο το Σύνταγμα του παρέχει,βλέπουμε και εκδηλώσεις απροκάλυπτης σύμμειξης Εκκλησίας-Πολιτείας: ένοπλες δυνάμεις συμμετέχουν σε θρησκευτικές λιτανείες,στρατιωτικά τμήματα αποδίδουν τιμές στο..."Άγιο Φως" το οποίο μεταφέρεται με...κυβερνητικό αεροσκάφος,υποχρεωτική πρωινή προσευχή εφαρμόζεται στα σχολεία μαζί με τακτικό εκκλησιασμό κλπ.


Το οικοδόμημα που σκιαγράφησα,έχει λοιπόν τα εξής χαρακτηριστικά.
Είναι κλειστό στον εαυτό του,φοβικό προς νεωτερισμούς και καινοτομίες,αλαζονικά αυτάρεσκο.
Είναι ένα Πολιτειακό μόρφωμα που δεν ανοίγεται εύκολα στον κόσμο,αντιμετωπίζει το αλλότριο καχύποπτα,προκρίνει την ψυχολογική ασφάλεια της "ελληνορθόδοξης παράδοσης" από την ανασφάλεια του "κοσμοπολιτισμού".
Ζητά τη θαλπωρή του πατερναλιστικού κράτους,αντιδιαστέλλοντάς την προς την "αδηφαγία" της αγοράς.
Θέλει τον κομματικό του πάτρωνα,αντί του απρόσωπου ελεύθερου ανταγωνισμού.
Προτιμά το χάδι της αυτοεπιβεβαίωσης,από τη βάσανο της αξιολόγησης.
Πάνω απ'όλα ελπίζει πως μπορεί να συνεχίσει να επιβιώνει έτσι στο διηνεκές,κλεισμένο σ'ένα προστατευτικό καψούλι,άτρωτο απ'τις μεταβολές του κόσμου,με "κατοχυρωμένα,κεκτημένα δικαιώματα".

Αυτό το σύνολο ιδεολογημάτων,ορμεμφύτων,μεταφυσικής και ανεπαρκούς παιδείας,είναι απόλυτα φυσικό να δημιουργεί αντίστοιχα μορφώματα αντιπροσώπευσης στο πολιτικό πεδίο.Υπάρχουν κόμματα δομημένα πάνω σε αυτούς τους πυλώνες,τα οποία παρά τις ιδεολογικές τους διαφορές,διατυπώνουν κοινές απόψεις σε σωρεία ευρύτερων ζητημάτων.Σχηματισμοί της κλασσικής "αριστεράς" και "δεξιάς" υπερβαίνουν την ιδεολογία για να συναντηθούν στην κοινή οντολογική αναφορά: είμαστε ξεχωριστοί,αξίζουμε πολύ περισσότερα απ'όσα μας συμβαίνουν,αλλά το "σύστημα" συνωμοτεί για να μας κρατάει χαμηλά.
Η κοινή αφήγηση βρίσκει σημείο κοινής αναφοράς: το "σύστημα"!
Ο απρόσωπος αποδιοπομπαίος τράγος είναι απόλυτα βολικός: δε χρειάζεται ανάλυση (ως απρόσωπος), είναι εύκολο να σημανθεί ως εχθρικός (για τον ίδιο λόγο) και συμπυκνώνει όλη την αφήγηση σε ένα σύνθημα: "είμαστε αντισυστημικοί"!

Η "αντισυστημικότητα" είναι το κοινό σημείο αναφοράς που υπερβαίνει τις παλιές ιδεολογίες και αναδεικνύει τη νέα φαιοκόκκινη συμπόρευση!
Στο όνομα της αντισυστημικότητας παλιά σύνορα κατέρρευσαν και νέες αγάπες θα δημιουργηθούν.
Αυτό φυσικά,δεν είναι κάτι εξ ορισμού αρνητικό.Οι άνθρωποι οφείλουν να ανταλλάσσουν ιδέες και -αν μπορούν- να συνθέτουν αντιλήψεις προς μια κοινή στόχευση.Είναι κάτι που προάγει την κοινή συμβίωση.
Μόνο που είναι απαραίτητο αυτή η σύνθεση να υπακούει στις επιταγές του ορθολογισμού ή,τουλάχιστον,να διαθέτει στοιχειώδες λογικό υπόβαθρο ("common sense").
Τα υλικά όμως που συνθέτουν το φαιοκόκκινο οικοδόμημα είναι βγαλμένα απ'το χώρο των ανεπεξέργαστων επιθυμιών,κοινώς των ενστίκτων.Περιφρονούν τα δεδομένα της εμπειρίας και ομνύουν σε φαντασιακές καταστάσεις,με μοναδικό εφόδιο την επιθυμία: "αφού το θέλω,δεν μπορεί παρά να είναι εφικτό"!

Έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε τη φαιοκόκκινη συμπόρευση,τώρα που στην καθαρή "πούρα" μορφή της βρίσκεται στον προθάλαμο της εξουσίας. Μέχρι τώρα,ως κυρίαρχο κοινωνικό ρεύμα,κυβερνά ανεπίσημα.Οι επόμενες εκλογές,αναμένεται να επικυρώσουν απλά το γεγονός.Άλλωστε οι εκλογές δε σηματοδοτούν τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις,μάλλον τις αντικατοπτρίζουν.Υπό την έννοια αυτή η φαιοκόκκινη αντισυστημικότητα είναι ήδη πολιτικά κυρίαρχη.

Φυσικά,ως φιλελεύθερος είμαι διαμετρικά αντίθετος με το πολιτικό της πρόταγμα,τις ιδεολογικές της αναφορές,τη συλλογιστική,την οντολογία της.Αλλά,η βούληση της πλειοψηφίας είναι πάντοτε σεβαστή,ιδιαίτερα όταν τυγχάνει να μη συμφωνούμε μαζί της.
Ασφαλώς δε,οφείλω να αναλάβω και το μερίδιο της ευθύνης που μου αναλογεί επειδή ο φιλελεύθερος χώρος δεν κατόρθωσε να σταθεί ανάχωμα στον ανορθολογισμό και στην αφροσύνη που γοητεύουν κατά πλειοψηφία τους συμπατριώτες μας.

Ίσως να είναι αυτό,το τελευταίο στάδιο του καθαρτήριου...



ΥΓ: σε αντίθεση με τους περισσότερους φιλελεύθερους,είμαι θρήσκος και μάλιστα χριστιανός ορθόδοξος.Αυτό,ουδόλως με εμποδίζει να διακρίνω τις καταχρήσεις του ιερατείου και να επιζητώ το διαχωρισμό εκκλησίας/κράτους ως αναγκαίου προαπαιτούμενου για τον εξορθολογισμό της κοινωνικής μας ζωής.

Wednesday, September 10, 2014

Παραμύθι για μεγάλους

Ένα δεκάχρονο παιδί γνωρίζει πως με 2 ευρώ χαρτζιλίκι δεν μπορεί να αγοράσει και σουβλάκι και κρέπα και παγωτό και πορτοκαλάδα και να κάνει και βόλτα στα συγκρουόμενα στο λούνα παρκ!
Αναγκαστικά,θα πρέπει να επιλέξει που και πως θα ξοδέψει τα χρήματά του!
Αυτή η επιλογή,υποχρεωτικά συνεπάγεται μια διαδικασία αξιολόγησης: το παιδί συγκρίνει τις διαθέσιμες επιλογές,αξιολογεί την κατά τη γνώμη του σημαντικότερη και στο τέλος προκρίνει αυτή έναντι των υπολοίπων.
Με άλλα λόγια,το παιδί "εξοικονομεί"! Έχοντας περιορισμένο διαθέσιμο κεφάλαιο,ικανοποιεί πρώτα τις σημαντικότερες-για το ίδιο-ανάγκες και αφήνει τις υπόλοιπες σε εκκρεμότητα.
Το αν αυτές θα ικανοποιηθούν,είναι συνάρτηση του διαθέσιμου μελλοντικού κεφαλαίου.
Το πότε,εξαρτάται από τον παράγοντα "χρόνο".
Ο χρόνος που θα παρέλθει ενδεχομένως θα μεταβάλλει το κόστος των αναγκών που εκκρεμούν,αλλά και τη σημασία τους για το παιδί,το οποίο,μεγαλώνοντας,μεταβάλλει προτιμήσεις,γούστα και προτεραιότητες...

Κάπως έτσι,φτάνουμε στην εφηβική ηλικία και ο έφηβος γνωρίζει πως,ένας καλός τρόπος ικανοποίησης των τυχόν μελλοντικών του επιθυμιών,είναι η ύπαρξη αποθέματος κεφαλαίου,δηλαδή η αποταμίευση. Καλό είναι λοιπόν,προωθώντας το "οικονομείν" ένα βήμα πιο πέρα,να μην ξοδεύεις όλο το διαθέσιμο κεφάλαιό σου,αλλά να αποταμιεύεις ένα μέρος του για μελλοντική χρήση.
Η αποταμίευση προϋποθέτει πως ο παράγοντας "χρόνος" έχει ήδη γίνει υπολογίσιμη συνιστώσα για τον άνθρωπο.Ο τελευταίος,αντιλαμβάνεται πως η οικονομική επιλογή δεν προαπαιτεί μόνο αξιολόγηση των υπαρχουσών δεδομένων,αλλά και συμπερίληψη του κατάλληλου "timing" στην εκάστοτε επιλογή! Κι αυτό γιατί υπάρχουν επιλογές που συμφέρει να γίνουν άμεσα και άλλες που συμφέρει να ληφθούν σε ευθετότερη χρονική στιγμή. Αυτό συμβαίνει φυσικά γιατί η αξία των πραγμάτων δε μένει σταθερή στο χρόνο,αλλά διακυμαίνεται,παρακολουθώντας τη διακύμανση των προτιμήσεων των ανθρώπων!
Στην εποχή των αλόγων ένα πέταλο ήταν προφανώς ακριβότερο από ότι σήμερα...

Φτάνοντας στην ενηλικίωση,αρχίζουν κάποιες άλλες επώδυνες αλήθειες να γίνονται αντιληπτές.Ας σταχυολογήσουμε μερικές:

α) Το κεφάλαιο (ο πλούτος) δεν είναι μια στατική οντότητα επαρκής για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών στο διηνεκές. Ακόμη κι αν ο καθένας μας διέθετε μια ράβδο χρυσού σε κάθε δωμάτιο του σπιτιού του,αυτή θα επαρκούσε για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και για συγκεκριμένες ανάγκες.Πόσο διάστημα; Πόσες και ποιες ανάγκες; Κανείς δεν μπορεί με ασφάλεια να απαντήσει,αφού πρόκειται για μεταβλητές μη εξαρτώμενες από παράγοντες που μπορεί ο άνθρωπος να ελέγξει. Οι ανθρώπινες ανάγκες εξελίσσονται διαρκώς,μαζί με τον άνθρωπο.Ο άνθρωπος των σπηλαίων είχε ανάγκη ένα δέρας για να καλύψει τη γύμνια του.Ο σημερινός αστός,έχει ανάγκη μια θέση πάρκινγκ κοντά στο διαμέρισμα που ζει...

β) Για να παράγεται πλούτος,είναι απαραίτητο να τηρούνται κάποιοι κανόνες. Πρέπει το υπάρχον κεφάλαιο να μη σπαταλάται αλόγιστα σε μη παραγωγικές επενδύσεις. Πρέπει η επένδυση του κεφαλαίου να το πολλαπλασιάζει σε βάθος χρόνου. Για να συμβεί αυτό,είναι απαραίτητη η συνεργασία μιας ομάδας ανθρώπων,αλλά και ο καταμερισμός της εργασίας τους. Τα δυο αυτά στοιχεία- επένδυση κεφαλαίου και καταμερισμός εργασίας- εκτοξεύουν την ανθρώπινη παραγωγικότητα! Οι άνθρωποι,παράγουν πολύ περισσότερο,σε πολύ λιγότερο χρόνο: δημιουργούν έτσι,απόθεμα παραγωγής,δηλαδή πλούτο!
Ο πλούτος δεν είναι φυσικά το χρήμα-το μέσο ανταλλαγής-αλλά όλα τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που είναι διαθέσιμα σε μια κοινωνία! Μια χρεοκοπημένη,εξαθλιωμένη κοινωνία,μπορεί άνετα να βρίθει νομισμάτων μηδαμινής αξίας. Μια πλούσια κοινωνία αντίθετα,βρίθει αγαθών (προϊόντων) και υπηρεσιών και οι περισσότερες συναλλαγές γίνονται με πλαστικό χρήμα....

γ) Οι άνθρωποι μεταβάλλουν διαρκώς προτιμήσεις.Άρα,σε μια ζωντανή κοινωνία,καμία εργασία δεν έχει εξασφαλισμένο σταθερό εισόδημα στο διηνεκές! Το 19ο αιώνα υπήρχε το επάγγελμα του πεταλωτή και ήταν αναγκαίο.Το αυτοκίνητο,εδώ και εκατό χρόνια,οδήγησε στην εξάλειψη αυτού του επαγγέλματος,αλλά στην υπεραντισταθμιστική δημιουργία άλλων (λαστιχάδες,φαναρτζήδες,μηχανικοί,βενζινοπώλες,ανακυκλωτές,ηλεκτρολόγοι,διαφημιστές κλπ,κλπ).
Ένας ευφυής οικονομολόγος,ο Joseph Schumpeter,ονόμασε τη διαδικασία αυτή "δημιουργική καταστροφή" (creative destruction). Οι ζωντανές κοινωνίες εξελίσσονται μέσω της δημιουργικής καταστροφής. Οι απονεκρωμένες,αποζητούν τη μακαριότητα της στασιμότητας...

δ) Ο καταμερισμός της εργασίας (division of labour) είναι υπεύθυνος για ένα άλλο χαρακτηριστικό των εξελισσόμενων κοινωνιών: την καινοτομία και την τεχνολογική επινόηση! Πρόκειται για απολύτως λογική συνέπεια της εξειδικευμένης ενασχόλησης μιας ομάδας ανθρώπων με έναν συγκεκριμένο γνωστικό τομέα. Η καινοτομία,είναι το οξυγόνο της ανθρώπινης κοινωνίας.Η αναγκαία πνοή που -τη στιγμή ακριβώς που όλα μοιάζουν παγιωμένα- έρχεται να αλλάξει ξανά τα δεδομένα και να οδηγήσει την ανθρωπότητα στο μέλλον!
Η τελευταία καινοτομία,είναι το διαδίκτυο,το οποίο φυσικά ήδη μεταβάλλει τη ζωή μας: την οργάνωση του χρόνου μας,τις δουλειές μας,την παραγωγική διαδικασία,την πληροφόρηση,την καλλιτεχνική δημιουργία,τις ανθρώπινες σχέσεις,τα πάντα!
Όπως ο ατμός σάρωσε τη φεουδαρχική κοινωνία και οδήγησε στη βιομηχανική επανάσταση και στην αστικοποίηση του πληθυσμού,έτσι και το διαδίκτυο σαρώνει τα σύνορα και παγκοσμιοποιεί την ανθρωπότητα.Όπως και τότε,έτσι και σήμερα,οι αριστοκρατίες της εκάστοτε εποχής αντιδρούν,αλλά διεξάγουν έναν αγώνα που έχουν ήδη χάσει...


Φυσικά,δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια άποψη με αυτήν που παραπάνω εξέθεσα.
Μια βασική ένσταση πολλών,αρχίζει ήδη από το (α): πλήθος ανθρώπων πιστεύει πως ο πλούτος είναι επαρκής για όλους και αρκεί να αναδιανεμηθεί με εξισωτικό τρόπο,ώστε όλοι μας να είμαστε ευτυχείς! Η άποψη αυτή,ακόμη κι αν δεχτούμε πως ευσταθεί ως προς τον υπάρχοντα πλούτο,παραβλέπει δυο βασικές παραμέτρους. Η πρώτη είναι πως οι ανθρώπινες ανάγκες,είναι διαρκώς αυξανόμενες και η δεύτερη πως υπάρχουν ανάγκες οι οποίες πρέπει να ικανοποιούνται καθημερινά απ'την αρχή (π.χ σίτιση,ένδυση,στέγαση κλπ). Με άλλα λόγια η αναδιανομή παρακάμπτει το ακανθώδες ζήτημα του χρόνου: πρέπει κάθε μέρα να συντηρούμαστε και,όσο η κοινωνική εξέλιξη δεν ανακόπτεται,προκύπτουν διαρκώς νέες ανάγκες για να ικανοποιήσουμε!
Αν αύριο λοιπόν όλοι οι άνθρωποι αποκτούσαν τα ίδια χρήματα,σε μια εβδομάδα ήδη θα είχαν διαμορφωθεί οι πρώτες ανισότητες.Κι αυτό γιατί,κάθε άνθρωπος αξιολογεί με τα δικά του κριτήρια τι θέλει να αγοράσει,σε τι ποσότητα,πόσο συχνά το χρειάζεται.
Ο πλούτος λοιπόν πρέπει να παράγεται διαρκώς!
Αν για οποιονδήποτε λόγο,η παγκόσμια παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών σταματήσει για λίγα 24ωρα,είναι βέβαιο πως το βιοτικό επίπεδο της ανθρωπότητας θα υποχωρήσει κατά αρκετές δεκαετίες.

Μια δεύτερη ένσταση,έχει να κάνει με τον τρόπο παραγωγής του πλούτου. Αφού δεχτήκαμε πως ο πλούτος πρέπει να παράγεται διαρκώς,πρέπει να διερευνήσουμε τον τρόπο με τον οποίο αυτός παράγεται. Είναι άραγε τα εργατικά χέρια που τον παράγουν ή μήπως η παραγωγική επένδυση του κεφαλαίου;
Στην εποχή της αγροτικής οικονομίας και της φεουδαρχικής κοινωνίας ήταν μάλλον εύκολο να διαπιστώσει κανείς πως η αναγκαία συνθήκη για την παραγωγή ήταν η χειρωνακτική εργασία των ανθρώπων.Αυτή ήταν η ζωογόνος δύναμη ("Vis vitalis") που κρατούσε όπως-όπως την ανθρωπότητα ζωντανή. Η βιομηχανική επανάσταση άρχισε να κλονίζει αυτή την πεποίθηση. Η μηχανή άρχισε να υποκαθιστά την ανθρώπινη εργασία και να βελτιώνει την παραγωγικότητα (περισσότερο προϊόν σε λιγότερο χρόνο). Το μυαλό του ανθρώπου άρχισε να παίζει ενεργότερο ρόλο στο μόχθο του.Νέες επινοήσεις,νέες τεχνικές,νέα μηχανήματα,οδήγησαν την παραγωγή σε τέτοια επίπεδα ώστε το φάσμα της μαζικής πείνας εξαλείφθηκε οριστικά από τις χώρες που πρωτοπορούσαν στη βιομηχανική εποχή. Ο καταμερισμός της εργασίας και το κεφάλαιο,εξασφάλιζαν τη μαζική παραγωγή που ήταν αναγκαία για να θρέψει τον πληθυσμό και να οδηγήσει στον πολλαπλασιασμό του . Η αύξηση του πληθυσμού,αποτελεί αλάνθαστο τεκμήριο της βελτίωσης των όρων διαβίωσης.
Είναι λοιπόν μάλλον προφανές πως ο πλούτος παράγεται από την παραγωγική επένδυση του διαθέσιμου κεφαλαίου.
Αν εκλείψει το κεφάλαιο ή αν επενδυθεί μη παραγωγικά, ο πλούτος εξαφανίζεται!
Σήμερα,στην υποσαχάρια Αφρική,εκείνο που λείπει δεν είναι τα εργατικά χέρια,αλλά το κεφάλαιο και οι επαρκείς συνθήκες για την επένδυσή του!
Σήμερα,στη μεταβιομηχανική εποχή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας,οι όροι της παραγωγής αναδιαμορφώνονται. Τα χέρια των ανειδίκευτων εργατών,έχουν ακόμη λιγότερο ρόλο στην οικονομία από ότι είχαν στη βιομηχανική εποχή.Το κεφάλαιο διατηρεί τη σημασία του,ως επενδυτικό στοιχείο.Αλλά το μπαλάκι τώρα έχει περάσει εξ ολοκλήρου στη δημιουργική ικανότητα του ανθρώπινου νου: επιχειρήσεις στήνονται μπροστά από μια οθόνη υπολογιστή,συναλλαγές πραγματοποιούνται σε real time παντού,νέες ιδέες,νέες τάσεις,νέες επιθυμίες διαμορφώνουν έναν συναρπαστικό καινούργιο κόσμο...

Ασφαλώς και η διαδικασία που περιέγραψα δεν είναι απρόσκοπτη.Δεν υπάρχει κανενός είδους ιστορική αναγκαιότητα (ντετερμινισμός) βάσει της οποίας η πορεία της ανθρωπότητας προς το μέλλον θα είναι διαρκώς καλύτερη. Η ιστορία δείχνει περιόδους υποχώρησης του ανθρώπινου πνεύματος,που οδηγούν σε αντίστοιχη υποβάθμιση του κοινωνικού πολιτισμού,σε διάφορες εποχές.
Όπως ο πλούτος δεν παράγεται αυτόματα,έτσι και η ανθρωπότητα δεν προοδεύει αυτόματα!
Χρειάζεται να πληρούνται οι προϋποθέσεις του "οικονομείν" προκειμένου κάτι τέτοιο να συμβαίνει.
Με άλλα λόγια χρειάζεται: διαθέσιμο κεφάλαιο και επιτυχής επένδυσή του!
Όρος αναγκαίος και απαράβατος,για κάθε κοινωνία και κάθε εποχή!

Είναι τέλος σαφές πως,για την πλειοψηφία ίσως των ανθρώπων,η μετάβαση από την παιδική στην εφηβική ηλικία του homo economicus είτε καθυστερεί τραγικά,είτε δε συντελείται ποτέ!
Χιλιάδες ενήλικοι ανάμεσά μας,πιστεύουν πως "λεφτά υπάρχουν",πως "ο πλούτος παράγεται έτσι κι αλλιώς" και πως "η ανθρωπότητα,αναγκαστικά προοδεύει όσο περνούν τα χρόνια"!
Μοιάζει να έχουν εκχωρήσει τις απαιτήσεις της νόησης σε μια μεταφυσική οντότητα που λέγεται "πρόοδος",γράφει εύστοχα ο Ludwig von Mises σε κάποιο σημείο του έργου του.

Είναι ο άνθρωπος που έγραψε το "Human Action",το βιβλίο που ίσως μου άλλαξε τη ζωή και το σκεπτικό του οποίου προσπάθησα πολύ συνοπτικά-και ασφαλώς ανεπαρκέστατα- να διηγηθώ υπό μορφήν παραμυθιού στο κείμενο αυτό.
Ένα παραμύθι φυσικά για μεγάλα παιδιά,που έχει όμως το βασικό χαρακτηριστικό των παραμυθιών: αφού το διαβάσεις,δεν είσαι πια ο ίδιος άνθρωπος...


10/9/2014