Σημειολογία περί φιλελεύθερης δημοκρατίας

Η δημοκρατία αποτελεί το πολιτικό σύστημα που είναι περισσότερο συμβατό με το φιλελευθερισμό. Κάθε πολίτης μια ψήφος και κάθε καταναλωτής μια (τελική) επιλογή. Το πολυκομματικό σύστημα αντιστοιχεί στην οικονομία της αγοράς,τα κόμματα και οι ιδεολογίες αντιστοιχούν στα προϊόντα και τις επιχειρήσεις, η ισοδυναμία της ψήφου κάθε πολίτη αποτελεί έκφραση της αρχής της ισονομίας, η αρχή της πλειοψηφίας αντικατοπτρίζει την αρχή της εξέχουσας επιλογής, ο δημοκρατικός πλουραλισμός αντιστοιχεί στην ποικιλότητα της αγοράς. Η πολιτική έλλειψη απόλυτου άρχοντα συμβαδίζει με την απουσία κεντρικά ελεγχόμενης οικονομικής δραστηριότητας. Πολλές ομοιότητες μπορεί κανείς να αντιστοιχίσει μεταξύ του πολιτικού προτύπου της δημοκρατίας και του οικονομικού μοντέλου της οικονομίας της αγοράς.

Υπάρχουν ωστόσο κάποια φιλελεύθερα χαρακτηριστικά που δεν αποτελούν προαπαιτούμενα για ένα δημοκρατικό πολίτευμα και των οποίων η έλλειψη,αφενός μεν υποβιβάζει την ποιότητα της δημοκρατίας,αφετέρου δε αναδεικνύει τα όριά της.
'Ενα κλασικό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι η αρχή της πλειοψηφίας δεν μπορεί για έναν φιλελεύθερο να αφορά τα ατομικά δικαιώματα. Τα δικαιώματα του ατόμου ίστανται πέραν της πολιτικής διαβούλευσης,είναι μη αμφισβητήσιμα και δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο ψηφοφορίας. Στη χώρα μας,κάτι τέτοιο δεν είναι αυτονόητο. Πριν από χρόνια,με αφορμή το ζήτημα της μη αναγραφής του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες, υπήρξαν απόψεις περί δημοψηφίσματος. Αλλά οι θρησκευτικές αντιλήψεις κάθε ανθρώπου αποτελούν αυστηρά ιδιωτικό του ζήτημα,δεν πρέπει να αφορούν την Πολιτεία και φυσικά δεν τίθενται υπό ψήφιση. Ακόμη και αν υπάρχει θρησκεία την οποία ασπάζεται ένας και μόνο πολίτης,η φιλελεύθερη Πολιτεία οφείλει να προστατεύει το δικαίωμα αυτού του ενός να θρησκεύεται χωρίς να θέτει υπό δημόσια κρίση τη θρησκευτική του αντίληψη και χωρίς φυσικά να έχει λόγο το πολιτικό σώμα περί αυτής. Αν αυτή
η διάκριση δεν ήταν δυνατή από τον τότε προκαθήμενο της εκκλησίας της Ελλάδας μακαριστό Χριστόδουλο αυτό ήταν κάτι μάλλον αναμενόμενο. Εκείνο που αποτέλεσε δυσάρεστη έκπληξη ήταν το γεγονός πως αυτή τη διάκριση αδυνατούσε να κάνει ο τότε επικεφαλής της ΝΔ και μετέπειτα πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής. Τα ατομικά δικαιώματα δεν τίθενται σε ψηφοφορία!

'Ενα άλλο ζήτημα στο οποίο η δημοκρατία δε συμβαδίζει πάντα με το φιλελευθερισμό,είναι αυτό του περιορισμού της ισχύος της εξουσίας και της διάκρισης των εξουσιών. Ο έλεγχος της δύναμης του επικυρίαρχου ("sovereign") αποτελεί διαχρονική επιδίωξη των φιλελεύθερων οι οποίοι γνωρίζουν πως "η δύναμη διαφθείρει και η απόλυτη δύναμη διαφθείρει απόλυτα" (Lord Acton). Η διάκριση των εξουσιών και η ανεξαρτησία της εκτελεστικής από τη νομοθετική εξουσία,αποτελούν ένα δοκιμασμένο θεσμικό μέτρο προς την επίτευξη αυτού του στόχου (checks and balances). Στη χώρα μας,καίτοι συνταγματικά η διάκριση των εξουσιών προβλέπεται,στην πράξη το πολιτικό σύστημα λειτουργεί παρέχοντας υπερεξουσίες τόσο στον πρωθυπουργό,όσο και στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Πρακτικά έχουμε μια μορφή πλειοψηφισμού (majoritarianism) o οποίος μη υπαγόμενος σε επαρκή περιορισμό της ισχύος του και διεισδύοντας ενίοτε στην ιδιωτική σφαίρα του ατόμου,υλοποιεί αυτό που ο Jouvenel αποκαλούσε "δημοκρατικό ολοκληρωτισμό" (totalitarian democracy)!

Ενα τρίτο ζήτημα ανακύπτει αν εξετάσει κανείς τη διαδικασία ιστορικής ανάδειξης του φιλελευθερισμού στη Δυτική Ευρώπη με σημεία αναφοράς την κλασική Ελλάδα, τη χριστιανική θρησκεία και τον ουμανισμό της αναγέννησης, το ρωμαϊκό δίκαιο και τη θρησκευτική μεταρρύθμιση,τη Magna Carta και τις μεγάλες κοινωνικές επαναστάσεις (Αγγλική,Αμερικανική,Γαλλική). Οι παραπάνω ιστορικές καμπές διαμόρφωσαν ένα συγκεκριμένο ήθος και μια αντίστοιχη αισθητική για το φιλελεύθερο αίτημα. Αναφέρομαι στο ήθος που αναγνωρίζει την ιδιαίτερη και μοναδική αξία κάθε ανθρώπου ως αυτεξούσιας και ελεύθερα βουλόμενης ύπαρξης και στην αισθητική που υπαγορεύει την αναγνώριση και το σεβασμό στο "πρόσωπο" του ανθρώπου. Ενας τέτοιος πρoσωποκεντρικός πολιτισμός γεννά την ουμανιστική τέχνη αλλά και θεωρεί αυτονόητη την ελεύθερη παρουσία των πολιτών με ακάλυπτα πρόσωπα . Η απόκρυψη των χαρακτηριστικών του προσώπου μπορεί να αποτελεί μονάχα
 πρόσκαιρη συμβολική ενέργεια στη διάρκεια εθιμικών εκδηλώσεων (Απόκριες/Halloween) και ποτέ μόνιμη πολιτικά αποδεκτή εμφάνιση.
Επιχειρηματολογώντας συγκεκριμένα,η μπούρκα δεν καταργεί μονάχα το πρόσωπο,αλλά και το άτομο καθεαυτό,το σώμα και τα δικαιώματά του. Δίχως πρόσωπο,δεν υπάρχει σώμα,δίχως σώμα δεν υπάρχει habeas corpus, δεν υπάρχει ελεύθερος αυτεξούσιος άνθρωπος,αλλά υποκείμενο χωρίς δικαιώματα, ενεργούμενο τρίτων. Η μπούρκα δεν μπορεί να συνυπάρχει με μια φιλελεύθερη Πολιτεία,όπως ακριβώς κάθε απόπειρα μόνιμης εξάλειψης των δικαιωμάτων του ατόμου δεν μπορεί να είναι αποδεκτή. Πολλοί φιλελεύθεροι συζητώντας για την μπούρκα επικεντρώνονται στο ζήτημα της θρησκευτικής ελευθερίας και τείνουν να την αποδεχτούν. Ωστόσο,αυτό που εν προκειμένω διακυβεύεται,δεν είναι η θρησκευτική ελευθερία,αλλά η κατάλυση της ιδιοπροσωπείας του ατόμου,άρα η de facto εξάλειψη των ατομικών δικαιωμάτων. Μοιάζει με θέατρο του παραλόγου: η μπούρκα ως σκιάχτρο,εξολοθρεύει τον άνθρωπο και ταυτόχρονα διεκδικεί -το σκιάχτρο- δικαίωμα ύπαρξης εν ονόματι των δικαιωμάτων του ανθρώπου!
Δικαιώματα όμως χωρίς υποκείμενο αναφοράς,συνιστούν καθαρή λογική αντίφαση. Κάθε δικαίωμα υπάρχει,από τη στιγμή που ένας άνθρωπος εν ζωή το διεκδικεί. Δεν υφίστανται δικαιώματα καθεαυτά,παρά μόνο σε συνάφεια με το φυσικό τους φορέα:τον άνθρωπο.
Καμιά φορά ο'τι δεν μπορεί να αποσαφηνίσει η ιδεολογία,το διαλευκάνει η αισθητική ή και η ηθική παράδοση ("moral tradition") μιας κοινωνίας.

Ανακεφαλαιώνοντας: το άβατον της ιδιωτικής σφαίρας,η προστασία των μειονοτήτων και το πρωτείο του ατόμου,ο περιορισμός της δύναμης της εξουσίας και η διάκριση των εξουσιών,αποτελούν ζητήματα στα οποία η συμπόρευση φιλελευθερισμού και δημοκρατίας,αν και επιθυμητή,δεν είναι πάντοτε υπαρκτή. Κατά τούτο,υπάρχουν ποιοτικές διαβαθμίσεις ανάμεσα στα δημοκρατικά καθεστώτα,με τα πιο φιλελεύθερα εξ αυτών,ασφαλώς να διαθέτουν τεκμήριο υπεροχής. Επιπλέον,ένα προσωποκεντρικό ήθος και μια αντίστοιχη αισθητική,δίνουν τον πολιτισμικό τόνο που μια ανοιχτή φιλελεύθερη κοινωνία συνήθως διαθέτει,όχι απλά σεβόμενη το ανθρώπινο πρόσωπο,αλλά θεμελιώνοντας την τέχνη και την πνευματική της δημιουργία επ' αυτού.


Φυσικά,ελλείψει δημοκρατίας είναι άτοπη κάθε συζήτηση περί φιλελευθερισμού! Η δημοκρατία είναι συνθήκη αναγκαία (necessary) και-εφόσον πληρούνται και οι ανωτέρω όροι- ικανή (efficient) προυπόθεση φιλελευθερισμού.Κατά τον ίδιο τρόπο που η ελεύθερη αγορά είναι όρος αναγκαίος -αλλά μόνο υπό προυποθέσεις(*) και ικανός-για την ύπαρξη πολιτικής ελευθερίας.

Το ζήτημα φυσικά δεν εξαντλείται εδώ,ελπίζω απλά να το σκιαγράφησα πολύ αδρά.


(*) Στην περίπτωση για παράδειγμα της Κίνας,στην οποία υπάρχουν συνθήκες διεύρυνσης των οικονομικών ελευθεριών,η πολιτική φιλελευθεροποίηση εξακολουθεί να εκκρεμεί.Έχω τη γνώμη πως,ειδικά αυτό το παράδειγμα,επιβεβαιώνει τη σημασία του τρίτου παράγοντα (moral tradition) που είναι και ο περισσότερο ασαφής όλων.

21/12/2015

Η νέα αντιδυτική συμμαχία

Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο,η δυναμική των πραγμάτων ευνόησε τη διαδικασία απο-αποικιοποίησης. Οι πρώην αποικίες διεκδικούσαν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση,στην εθνική ανεξαρτησία,στην αποτίναξη της αλλότριας ηγεμονίας.Το πολιτικό αυτό αίτημα το ευνοούσε αφενός μεν η οικονομικο-στρατιωτική εξάντληση των πρώην αποικιακών δυνάμεων (Βρετανίας,Γαλλίας,Ολλανδίας,Πορτογαλίας,Βελγίου,Γερμανίας κατά κύριο λόγο),αφετέρου δε η δυναμική της επιθμίας αυτοδιάθεσης των λαών την επαύριο της φονικότερης διεθνούς σύρραξης που γνώρισε η ανθρωπότητα,αλλά και ο κοινωνικός-πολιτικός-πληθυσμιακός δυναμισμός των πρώην αποικιών.Ασφαλώς ρόλο έπαιξαν και οι δυναμικοί ηγέτες που εξέφρασαν τον αντιαποικιακό αγώνα (Νεχρού,Χο Τσι Μινχ,Νκρούμα,Μπεν Μπελά,Λουμούμπα,Σουκάρνο κ.α).

Ο αντιαποικιακός αγώνας,πέρα από το αναμφισβήτητα δίκαιο αίτημα της αυτοδιάθεσης που εξέφρασε,είναι σημαντικό να τονιστεί ότι διεξάχθηκε μέσα σε ένα ευρύτερο γεωστρατηγικό περιβάλλον στο οποίο δέσποζε ο ψυχρός πόλεμος. Από τη μια μεριά η Δύση με τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες πολιτικο-οικονομικο-στρατιωτικά εξουθενωμένες και ηθικά ένοχες λόγω του αποικιοκρατικού τους παρελθόντος,από την άλλη μεριά η αναδυόμενη υπερδύναμη της ΕΣΣΔ με την ηθική λάμψη της νικήτριας των ναζί και το όραμα ενός άλλου κόσμου δίχως "εκμετάλλευση του ανθρώπου απ'τον άνθρωπο",να θερμαίνει τους οραματισμούς εκατομμυρίων ανθρώπων όπου γης.Το ισοζύγιο έκλινε δραματικά υπέρ των σοβιετικών και μόνο το ηθικό και υλικό κύρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής κατόρθωνε να αποτρέπει την απόλυτη πολιτική επικυριαρχία της ΕΣΣΔ στη μεταπολεμική Ευρώπη.

Αν ωστόσο,στον Ευρωπαϊκό χώρο,είχε επιτευχθεί μια διευθέτηση,ένα modus operandi μεταξύ ΕΣΣΔ και Δύσης,βασισμένο σε μια αντίληψη γεωστρατηγικής ισορροπίας,στον υπόλοιπο κόσμο το πεδίο αντιπαράθεσης παρέμενε ανοιχτό.Οι σοβιετικοί ορθά διέγνωσαν μια πρώτης τάξης ευκαιρία να διευρύνουν τα όρια της γεωστρατηγικής τους επιρροής υποστηρίζοντας λόγω και έργω τα αντιαποικιοκρατικά κινήματα του αναπτυσσόμενου κόσμου.Διόλου τυχαία,τα κομμουνιστικά κόμματα πρωτοστάτησαν στον αντιαποικιακό αγώνα και η αντίληψη του σοσιαλιστικού διεθνισμού υποχώρησε μπροστά στο αίτημα της εθνικής αυτοδιάθεσης.Η στράτευση των τοπικών ΚΚ στον αντιαποικιοκρατικό αγώνα είχε δύο άμεσα πλεονεκτήματα: αφενός μεν διεύρυνε την πολιτική τους επιρροή στο γηγενή πληθυσμό (η "εθνική απελευθέρωση" είναι πιο εύληπτος όρος από την "κοινωνική χειραφέτηση"),αφετέρου δε εξυπηρετούσε τις γεωπολιτικές επιδιώξεις των σοβιετικών.Τα ΚΚ δηλαδή ενίσχυαν την πολιτική τους δύναμη ως αντιαποικιοκρατικοί σχηματισμοί,αλλά και εξυπηρετούσαν τη μεγάλη σοσιαλιστική πατρίδα που διεύρυνε το ζωτικό χώρο  επιρροής της.
Η λογική συνέπεια της πολιτικής αυτής υπήρξε η ένταξη των απελευθερωμένων πρώην αποικιών στη σοβιετική σφαίρα επιρροής.Στις δεκαετίες του '60 και του '70,τα περισσότερα νέα κράτη-πρώην αποικίες,πολιτεύονταν φιλικά προς την ΕΣΣΔ,εισήγαγαν τεχνογνωσία και πολιτικό management από τους σοβιετικούς ή ήταν άμεσα προσκολλημένα στο κομμουνιστικό στρατόπεδο.
Αν εξαιρέσει κανείς την Ινδία,η οποία διαθέτει αυτόνομη δυναμική,τα περισσότερα Αφρικανικά κράτη,οι χώρες της Μέσης Ανατολής και της ΝΑ Ασίας,υπήρξαν για μεγάλο χρονικό διάστημα περιοχές στις οποίες το σοβιετικό πολιτικό μοντέλο ήταν προνομιακό.

Στη Δύση,το ζήτημα της απο-αποικιοποίησης,όπου δεν σκόνταφτε στα εθνικιστικά ένστικτα των θιγόμενων χωρών,αντιμετωπίστηκε μα ανάμικτη διάθεση.Η καθαρή φιλελεύθερη αντίληψη που πρόκρινε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών,υποστήριξε των αντιαποικιακό αγώνα.Οι σοσιαλιστές έκαναν το ίδιο.Οι κομμουνιστές όπως ήταν λογικό,συντάχθηκαν με τη σοβιετική πολιτική.Οι συντηρητικοί οπαδοί του "εθνικού μεγαλείου του παρελθόντος", αντιμετώπισαν με αμήχανη αντιπάθεια τις εξελίξεις,αλλά το γεωπολιτικό τσουνάμι της εποχής ήταν συντριπτικό.
Πόσοι όμως διείδαν,πίσω από τον αγώνα για αυτοδιάθεση των πρώην αποικιών,τις απώτερες σοβιετικές επιδιώξεις;
Πόσοι αναρωτήθηκαν για τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες που θα προέκυπταν από το τέλος του αποικιακού κόσμου;
Ασφαλώς λίγοι και,κατά κύριο λόγο,Αμερικανοί.
Το 1946 ο Αμερικανός πρέσβης στη Μόσχα G.Kennan στέλνει το ιστορικό "μακρύ τηλεγράφημα" στο οποίο αναλύει με οξυδέρκεια τα κίνητρα της σοβιετικής πολιτικής και προτείνει την πολιτική περιορισμού της ("containment"). Μαζί με την ιστορική ομιλία του Churchill στο Fulton και την εισαγωγή του όρου "σιδηρούν παραπέτασμα"λίγες μόλις μέρες μετά (!),αυτά τα δυο περιστατικά σηματοδοτούν τη θεωρητική προσέγγιση της Δύσης απέναντι στον ψυχρό πόλεμο.
Μέχρι το 1989,οπότε ο κομμουνισμός κατέρρευσε υπό το βάρος της οικονομικής και πολιτικής του αποτυχίας,αυτό υπήρξε με μικρές παραλλαγές το βασικό αφήγημα των Δυτικών Δημοκρατιών απέναντι στη σοβιετική απειλή.

Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ και η πολιτική απαξίωση της κομμουνιστικής ιδέας,σήμανε μια παροδική περίοδο θριάμβου της φιλελεύθερης αντίληψης,η οποία συνοδεύτηκε και από μια πρωτοφανή άνοδο του βιοτικού επιπέδου παγκοσμίως,ιδιαίτερα στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου.Όλα τα στατιστικά στοιχεία επιβεβαιώνουν τη συμβολή του ελεύθερου εμπορίου και του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού στην εξάλειψη της φτώχειας σε εκτεταμένα στρώματα πληθυσμού του πλανήτη.Ο καπιταλισμός όμως,εκ της φύσεώς του,αποστρέφεται τις παραδοσιακές κοινωνικές δομές,αμφισβητεί ήθη και έθιμα αιώνων,είναι απόλυτα κοσμικός,αδιάφορος συνεπώς για θρησκευτικές αφηγήσεις και προκρίνει το πρωτείο του ατόμου έναντι των θρησκευτικών δογμάτων.
Ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός υπονομεύει την αυθεντία των θρησκευτικών ηγετών.
Αν αυτό στη Δύση,έχει ήδη επιτευχθεί από την εποχή του Λούθηρου,στην "καθ'ημάς Ορθόδοξη παράδοση" είναι-δυστυχώς-ακόμη ζητούμενο,στη δε Ισλαμική κοσμοαντίληψη αδιανόητο!
Το Ισλάμ,είναι αυτή τη στιγμή,ο μαζικότερος συγκροτημένος χώρος αντίθεσης απέναντι στο Δυτικό καπιταλισμό και όσα τον συνοδεύουν: ατομικά δικαιώματα,κοινοβουλευτική δημοκρατία,πολυπολιτισμικότητα,ανεκτικότητα.
Δεν ισχυρίζομαι ασφαλώς ότι όλοι οι μουσουλμάνοι είναι εχθρικά διακείμενοι απέναντι σ'αυτά,αλλά ότι οι περισσότεροι και εντονότερα εχθρικά διακείμενοι,είναι οπαδοί κάποιας από τις ισλαμικές σέχτες.
Αντιδυτικό μένος τρέφουν φυσικά και άλλοι οπαδοί: νεοναζιστές,θρησκόληπτοι χριστιανοί ζηλωτές,κομμουνιστές κλπ. Μόνο όμως οι ισλαμικές σέχτες παρουσιάζουν τέτοια μαζικότητα και μόνο αυτές έχουν την επιχειρησιακή δυνατότητα να ασκήσουν τρομοκρατία μεγάλης κλίμακας,όπως ήταν η επίθεση στη Ν.Υόρκη το 2001 και στο Παρίσι πριν λίγες μέρες!

Ποια είναι λοιπόν η νέα αντιδυτική συμμαχία που διαμορφώνεται; Είναι ακριβώς η προσάρτηση των ιδεολόγων αντικαπιταλιστών στο άρμα του ισλαμικού φονταμενταλισμού.Μπορεί οι κοινωνικο-πολιτικές τους επιδιώξεις να μη συμπίπτουν με εκείνες των ισλαμιστών,μπορεί να μην έχουν τις θρησκευτικές αναφορές τους,αλλά ταυτίζονται στην κοινή επιδίωξη της καταστροφής του δυτικού μοντέλου οργάνωσης των κοινωνιών.
Η πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι,επιβεβαίωσε την ιδιότυπη συμπόρευση.
Δύσκολα θα βρεις μετριοπαθή μουσουλμάνο να τη δικαιολογήσει.Αντίθετα,χιλιάδες είναι οι αντικαπιταλιστές εκ δεξιών και εξ αριστερών που έσπευσαν να την αιτιολογήσουν και να την επιβραβεύσουν.Και όταν όλα τα επιχειρήματα ανεπαρκούν,επιστρατεύουν το έσχατο: το αποικιοκρατικό παρελθόν της Γαλλίας!
Ο κύκλος της συμπόρευσης που άνοιξε με την έναρξη του αντιαποικιοκρατικού αγώνα,κλείνει τώρα με την εκ νέου επίκλησή του!
Όχι πια ως ενεργός αδικία που δικαιολογεί την εξέγερση εναντίον της,αλλά ως προπατορικό αμάρτημα και άρα τεκμήριο διαχρονικής ενοχής!
Η επιχειρηματολογία ασφαλώς δεν αντέχει σε λογική επεξεργασία,είναι περισσότερο μια εύκολη καταφυγή στο θυμικό: αυτό ακριβώς συνιστά και την ουσία της ταύτισης των φονταμενταλιστών του ισλάμ με εκείνους του αντικαπιταλισμού.Η ταύτισή τους είναι ψυχολογική,ο δεσμός τους είναι ενστικτώδης,υπακούει στο ορμέμφυτο μίσος τους ενάντια στη Δύση και στα πολιτικά και πολιτισμικά της πρότυπα.Γι'αυτό και ο δεσμός είναι πανίσχυρος: είναι άλογος,τρέφεται από το ένστικτο!
Μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως υπάρχει κάποια δόση υπερβολής στη διαπίστωση.Αλλά,προσωπικά,ανάμεσα στο τηλε-διάγγελμα ενός μουλά,στην ομιλία ενός χρυσαυγίτη και στο μανιφέστο ενός αντιεξουσιαστή,δυσκολεύομαι να διακρίνω τις διαφοροποιήσεις.Το κυρίαρχο μήνυμα του αντικαπιταλιστικού μένους επικαλύπτει κάθε άλλη απόχρωση.
Τα παραδείγματα που έφερα δεν επιλέχτηκαν τυχαία.Στη χώρα μας,το φαινόμενο είναι απολύτως υπαρκτό.Οι αντιδράσεις στην πρόσφατη επίθεση των ισλαμιστών στο Παρίσι,η απόπειρα δικαιολόγησής τους,η ενόχληση για όσους έδειξαν τη συμπαράστασή τους στους Γάλλους,είναι φαινόμενα που καταγράφηκαν από τα social media,από τον πιο ευαίσθητο πομπό του σφυγμού της κοινωνίας σε real time.Αν συνυπολογίσουμε δε πως,μέσω των social media,εκφράζονται οι κατά τεκμήριο περισσότερο συμφιλιωμένοι με την τεχνολογική εργαλειοθήκη της Δύσης,η εχθρότητα απέναντι στη Δύση από πολίτες που ζουν σ'αυτήν,εκπλήσσει δυσάρεστα.

Ασφαλώς υπάρχουν πολλά ζητήματα για να ασκήσει κανείς κριτική στις Δυτικές Δημοκρατίες.Παραμένουν ωστόσο,πέραν πάσης αμφιβολίας,από κάθε άποψη,τα προτιμότερα πολιτικά και πολιτειακά μορφώματα από όσα έχουμε διαθέσιμα.Η ορθολογική κριτική,οφείλει να προσβλέπει στη διαρκή τους βελτίωση και όχι στην υπονόμευση των πυλώνων του αξιακού τους περιεχομένου.Κοινοβουλευτική δημοκρατία,διάκριση εξουσιών,κοσμικό κράτος,ατομικά δικαιώματα και προστασία μειονοτήτων,πολιτική ελευθερία,πολιτικός και πολιτισμικός πλουραλισμός,οικονομική ελευθερία,ιδού οι βασικές αξίες του Δυτικού πολιτισμού τις οποίες κάθε φιλελεύθερος άνθρωπος ασπάζεται.
Η νέα αντιδυτική συμμαχία των κηρύκων της καταστροφής,πρέπει να μας βρει σταθερά ενάντιους.
Δίχως υποσημειώσεις και αστερίσκους!


Για το Παρίσι,τη Γαλλία και τον Ελεύθερο κόσμο,ελάχιστος φόρος τιμής,το ποίημα του Jacques Prevert

                                         (Τρία σπίρτα,ένα προς ένα αναμμένα στη νύχτα
                                           το πρώτο για να δω όλο σου το πρόσωπο
                                           το δεύτερο για να δω τα μάτια σου
                                           το τελευταίο για να δω το στόμα σου
                                           κι η σκοτεινιά ολόκληρη για να τα θυμηθώ
                                           σφίγγοντάς σε στην αγκαλιά μου)



16/11/2015

Big red brother is watching

Οι βασικές προβλέψεις του νομοσχεδίου Παππά για τα ΜΜΕ http://www.thepressproject.gr/article/83390/Psifizetai-simera-to-nomosxedio-gia-tis-tileoptikes-adeies παρουσιάζουν δυο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά.

Αναφέρομαι συγκεκριμένα στην πρόβλεψη "τιμής εκκίνησης" και "ελάχιστου αριθμού εργαζομένων" ως προυποθέσεων αδειοδότησης. Τα παραπάνω θα προσδιορίζονται από κοινή υπουργική απόφαση (ΚΑΠ). Το Κράτος δηλαδή,θα αποφασίζει αυθαίρετα,ποιο θα είναι το ελάχιστο κόστος λειτουργίας κάθε τηλεοπτικού σταθμού! Προφανώς,δε θα μπορεί ο καθένας να λειτουργεί τηλεοπτικό σταθμό,εκτός από όσους έχουν τεράστια οικονομική επιφάνεια ή αντίστοιχη πολιτική επιρροή!
Φανταστείτε αντίστοιχες προβλέψεις για κάθε επιχείρηση: δε θα ανοίξεις αν δεν έχεις "τάδε" κεφάλαιο εκκίνησης και "δείνα" λειτουργικά έξοδα!
Που αλήθεια στον κόσμο ισχύουν τέτοιοι περιορισμοί?
Ειλικρινέστεροι ήταν κατά τούτο οι σοβιετικοί: "δε θα ανοίξεις αν δεν είσαι μέλος του κόμματος"!

Ο υπουργός σπεύδει να υπερασπιστεί το νομοσχέδιο προκειμένου να "πατάξει την ασυδοσία" του χώρου.Ποιος αλήθεια εγγυάται περί των προθέσεών του? Η τεχνολογία δίνει σήμερα τη δυνατότητα πολλαπλών χρήσεων των ραδιοσυχνοτήτων. Το Κράτος ασφαλώς πρέπει να έχει μια γενική εποπτεία και να εισπράττει ένα τέλος χρήσεως του δικτύου,αλλά πως μπορεί το Κράτος να αποφασίζει για τη βιωσιμότητα μιας ραδιοτηλεοπτικής επιχείρησης ? Αυτό είναι κάτι που μόνο η αγορά μπορεί να προσδιορίσει και συγκεκριμένα ο σιδηρούς νόμος της σχέσεως εσόδων/εξόδων!
"Όχι",μας λέει ο υπουργός, "υπάρχουν κανάλια που λειτουργούν ελλειμματικά αλλά δανειοδοτούνται από τις τράπεζες μέσω πολιτικών παρεμβάσεων,προκειμένου να συνεχίζουν να λειτουργούν,επειδή κάνουν προπαγάνδα αρεστή στο σύστημα"!
Εδώ λοιπόν βρίσκεται η ουσία του νομοθετήματος.
Ο υπουργός ενοχλείται από την πιστωτική πολιτική των τραπεζών και τι κάνει? Επιχειρεί να την ελέγξει!
Ο υπουργός ενοχλείται από το περιεχόμενο των τηλεοπτικών εκπομπών και τι κάνει? Επιχειρεί να τις ελέγξει!
Ο υπουργός ενοχλείται από τη σχέση πολιτικής/ΜΜΕ και τι κάνει? Επιχειρεί να την ελέγξει κι αυτήν!
Με λίγα λόγια,έχουμε να κάνουμε με μια τυπικά "αριστερή" πολιτική προσέγγιση ενός ζητήματος: απέναντι σε φαινόμενα που μας ενοχλούν,επειχειρούμε να ασκήσουμε πολιτικό έλεγχο,όχι για να τα εξαλείψουμε,αλλά για να συνεχίσουν υφιστάμενα υπό τη χειραγώγησή μας!

Κοινώς,αυτό που επιχειρείται είναι η επιδείνωση του υφισταμένου πλαισίου και η αυξημένη κυβερνητική (βλέπε κομματική) εποπτεία του.
Οι οικονομικοί όροι που προβλέπονται,σε συνδυασμό με τον κομματικό έλεγχο του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των ΜΜΕ,θα καταστήσουν κάθε μελλοντική δραστηριοποίηση στο χώρο άμεσα εξαρτημένη από τους κυβερνώντες.
Η διαπλοκή πολιτικής και ΜΜΕ την οποία καταγγέλει ο κος Παππάς,οφείλει να διερευνηθεί από τη δικαιοσύνη και αυτή είναι αρμόδια να αποσαφηνίσει τυχόν ποινικές ευθύνες και να επιβάλλει αντίστοιχες κυρώσεις όπου συντρέχουν αποδείξεις. Δεν είναι δουλειά του κου Παππά να υποκαθιστά θεσμικά τη δικαιοσύνη.
Η δε πιστοληπτική σχέση τραπεζών και ΜΜΕ,οφείλει να απασχολεί τις διοικήσεις,τους μετόχους και τους κατόχους ιδιοκτησιακών τίτλων των τραπεζών.Αυτοί είναι αρμόδιοι να κρίνουν τον ορθολογισμό της και να εγκρίνουν ή να απορρίψουν την ασκούμενη πολιτική. Δεν είναι δουλειά του κου Παππά να παρεμβαίνει υποδεικνύοντας σε κάθε τράπεζα που θα δανείσει και που όχι!

Ασφαλώς δεν έχουμε να κάνουμε με κοινωνία αγγέλων. Πολιτικές παρεμβάσεις,διαπλοκή,διευκολύνσεις οικονομικής ή άλλης φύσεως γίνονται συνεχώς και όχι μόνο στο χώρο των ΜΜΕ. Αλλά ποια είναι η λύση? Περισσότερη Κρατική εποπτεία,όπως επιθυμεί η αριστερά ή περισσότερη διαφάνεια και μεγαλύτερη έκθεση στον ανταγωνισμό σε κάθε επίπεδο,όπως προκρίνει η φιλελεύθερη αντίληψη? Εκτιμώ ότι η δεύτερη επιλογή είναι σαφώς προτιμότερη.

Τέλος,ένα σχόλιο περί προπαγάνδας. Ο όρος είναι κάπως διασταλτικός,αλλά προφανώς η μονομερής παρουσίαση των γεγονότων ή η στράτευση ενός τηλεοπτικού καναλιού σε συγκεκριμένο πολιτικό χώρο,το καθιστά αναπόφευκτα φορέα συγκεκριμένης ιδεολογικής απόχρωσης. "Προπαγάνδα",με την ευρεία έννοια,κάνει κάθε άνθρωπος που διακηρύσσει την ταύτισή του με μια συγκεκριμένη ιδεολογία ή ένα συγκεκριμένο πολιτικό χώρο.
Αλλά "λογοκρισία",ελεγχόμενη δηλαδή πληροφόρηση,εξ ορισμού μπορεί μόνο η ανώτατη Αρχή να επιβάλλει. Λογοκρισία,μπορεί μόνο το Κράτος να επιβάλλει,ποτέ η αγορά! Η αγορά λειτουργεί με όρους ανταγωνισμού,συνεπώς οφείλει να ικανοποιεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό πολιτών.Άρα,οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί, οι ιστοσελίδες του διαδικτύου,τα blogs κ.ο.κ προκειμένου να προσελκύουν κοινό,είναι από την αγορά υποχρεωμένα να επιδεικνύουν το μέγιστο δυνατό πλουραλισμό,φιλοξενώντας όσο το δυνατόν περισσότερες απόψεις,γνώμες,ιδέες,οπτικές,πληροφορίες,λεπτομέρειες για κάθε ζήτημα.
Αντίθετα,το Κράτος και οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς του,λειτουργώντας από θέση ισχύος,δεν υπόκεινται στη βάσανο της αξιολόγησης του περιεχομένου των ειδήσεων που αναπαράγουν. Η ΕΡΤ,για να μιλήσουμε απλά,δεν ενδιαφέρεται για ποσοστά τηλεθέασης ή ακροαματικότητας,διότι οι πόροι της δεν εξαρτώνται απ'αυτά! Συνεπώς δεν έχει κανένα κίνητρο πλουραλιστικής ειδησεογραφίας και ενημέρωσης.Αντίθετα,όντας πολιτικά και οικονομικά εξαρτημένη απ'την εκάστοτε κυβέρνηση,έχει κάθε κίνητρο να προπαγανδίζει υπέρ της. Η πρακτική της ΕΡΤ (διαχρονικά,όχι τώρα),υπήρξε ακριβώς αυτή: να αποτελεί κυβερνητικό φερέφωνο!
Μίλησε κανείς για προπαγάνδα?
Εκεί δε που το Κράτος διαθέτει το μονοπώλιο της ενημέρωσης (Κίνα,Κούβα,Β.Κορέα κλπ),εκεί δηλαδή που η λογοκρισία εφαρμόζεται άτεγκτα,η ενημέρωση έχει de facto αντικατασταθεί από την προπαγάνδιση της "μιας και μόνης αλήθειας".


Περισσότερη ελευθερία λοιπόν χρειάζεται και λιγότερη Κρατική χειραγώγηση ο χώρος των ΜΜΕ.
Όπως άλλωστε και κάθε άλλος χώρος στον οποίο δραστηριοποιούνται οι άνθρωποι...

24/10/2015

Τα τσουβάλια του Ροβινσώνα

Γράφει ο Knut Wicksell (lectures on political economy, vol.1,p.31):

"Ας υποθέσουμε πως ο Ροβινσωνας καλλιεργεί καλαμπόκι για τις ανάγκες του και η ετήσια Συγκομιδή του ειναι πέντε τσουβάλια. Ενας τρίτος παρατηρητής θα υπέθετε πως η αξία κάθε σακιού ειναι ίδια αφού,τόσο το περιεχόμενο,οσο και η ποσότητα δε διαφέρουν στο ελάχιστο. Ειναι όμως ετσι;
Το πρώτο τσουβάλι ειναι απολύτως αναγκαίο για να τραφεί ο Ροβινσώνας,δίχως αυτό δεν επιβιώνει.
Το δεύτερο τσουβάλι επίσης το καταναλώνει,αλλά τώρα πλέον όχι για να αποφύγει το λιμό,μα για να νιώθει χορτάτος,καλοταϊσμένος.
Το τρίτο,το χρησιμοποιεί για να ταΐσει τα κοτόπουλα στο κοτέτσι του,ετσι ώστε να τα πολλαπλασιάσει και να εμπλουτίσει το διαιτολόγιό του με κρέας και αυγά.
Το τέταρτο σακί,το χρησιμοποιεί για να φτιάξει απόσταγμα απο τον καρπό,ενα υποκατάστατο του αλκοόλ,μια μικρη δηλαδή πολυτέλεια για την καθημερινότητά του.
Το πέμπτο τέλος,μιας και του περισσεύει,το χρησιμοποιεί για να ταΐσει τους παπαγάλους και τα εξωτικά πτηνά του νησιού,ετσι ώστε να περνά το χρόνο του κάπως πιο ευχάριστα. Εισάγει την πολυτέλεια της διασκέδασης στη ζωή του.
Αν για οποιονδήποτε λόγο,ο Ροβινσωνας χρειαστεί να θυσιάσει κάποιο απ τα τσουβάλια του,το βέβαιο ειναι πως θα θυσιάσει πρώτα το 5ο και στη συνέχεια το 4ο. Θα προσπαθήσει να διαφυλάξει τα υπόλοιπα και ιδιαίτερα τα δυο πρώτα.
Αν λοιπόν η χρόνια έχει κακή σοδειά και τα τσουβάλια γίνουν δυο, προφανώς θα χρησιμοποιηθούν όπως το 1ο και το 2ο,αποκλειστικά δηλαδή για τη σίτιση του Κρούσου".

Το παράδειγμα αυτό δείχνει πως η αξία κάθε πράγματος,είναι απόλυτα εξαρτημένη από το χρήστη του,δηλαδή από τον άνθρωπο που το παράγει και το χρησιμοποιεί. Κάθε τσουβάλι καλαμπόκι αξίζει όσο το αξιολογεί ο άνθρωπος. Διαφορετικά το αξιολογεί ενας πεινασμένος,διαφορετικά ενας χορτάτος,διαφορετικά ενας που έχει μπουχτίσει να τρώει καλαμπόκι.
Ο Adam Smith περιέγραφε πως κάθε αγαθό έχει δυο μορφές αξίας: την αξία χρήσης και την αξία ανταλλαγής. Οι δυο τους δεν ταυτίζονται απαραίτητα. Το αποφασιστικό κριτήριο αξιολόγησης ειναι η σπάνις (scarcity). Αυτο ακριβώς το στοιχείο,ειναι που αξιολογεί ξεχωριστά ο κάθε άνθρωπος.
Αυτό δε το χαρακτηριστικό,η σπάνις, η έλλειψη,η ανεπάρκεια αγαθών,είναι που γεννά την Πολιτική Οικονομία.
Ο αέρας που αναπνέουμε,έχει τεράστια αξία χρήσης,αλλα επειδή διατίθεται σε αφθονία,η αξία ανταλλαγής του,ειναι μηδαμινή.
Το νερό που πίνουμε,έχει εξίσου μεγάλη αξία χρήσης,η δε ανταλλακτική του αξία εξαρτάται απο τη διαθεσιμότητά του. Είναι μικρή στην καλά ενυδατωμένη μας 'Ηπειρο,είναι μεγάλη στις περιοχές που πλήττονται από ξηρασία και ανυδρία.
Πάντοτε,ο αποφασιστικός κριτής είναι ο άνθρωπος που πρόκειται να καταναλώσει (αγαθά ή υπηρεσίες)!
Εδώ εδράζεται η αντίληψη για την υποκειμενική θεωρία αξίας (subjective theory of value) των αγαθών/υπηρεσιών,την οποία ενστερνίζεται η Αυστριακή σχολή οικονομικών (Menger,Bawerk,Mises,Hayek κ.α).
Αν επιχειρούσα να δώσω έναν ορισμό θα έλεγα πως "η ανταλλακτική αξία κάθε αγαθού/υπηρεσίας,δηλαδή η οικονομική του αξία,εξαρτάται άμεσα απ;o το ποσό αναγκαία θεωρούν την κτήση/παροχή του οι καταναλωτές".
Γι αυτό ο πολύτιμος αλλά άφθονος αέρας είναι δωρεάν ενώ ,το λιγότερο αναγκαίο αλλά ειδικών συνθηκών σινεμά στοιχίζει το αντίτιμο του εισιτηρίου του.

Η υποκειμενική θεωρία της αξίας,εκτός από οικονομικά ορθολογική,είναι και βαθιά δημοκρατική.
Αφήνει δηλαδή στους ανθρώπους-καταναλωτές το δικαίωμα να αποφασίζουν ελεύθερα,ποια αγαθά και ποιες υπηρεσίες θα επιλέξουν κατά προτεραιότητα και ποια θα αφήσουν για κάποια άλλη ευθετότερη χρονική στιγμή. Αντί να αποφασίζει αυθαίρετα κάποιος "πεφωτισμένος" εγκέφαλος ή κάποια ομάδα "σοφών", αποφασίζει η αγορά. Δηλαδή,η συνισταμένη των διαφορετικών επιθυμιών και προτιμήσεων, δισεκατομμυρίων ξεχωριστών ανθρώπων. Οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών,όταν διαμορφώνονται ελεύθερα στην αγορα,αντανακλούν αυτήν ακριβώς την περίπλοκη διαδικασία διαλογής. Κανένας άλλος μηχανισμός,δεν έχει ως τώρα υποκαταστήσει το θαυμαστό ρόλο της αγοράς στη διαδικασία αυτή. Κάθε φορά που παρεμβαίνει το κράτος για να επηρεάσει τις τιμές (δασμοί,επιδοτήσεις,φόροι ή φοροαπαλλαγές) επιλεκτικά σε κάποια τομεα της οικονομίας,το αποτέλεσμα ειναι η στρέβλωση της παραγωγικής διαδικασίας και η παραμόρφωση των προτιμήσεων του κοινού. Στις ακραίες περιπτώσεις που το κράτος επιδιώκει τον κεντρικό έλεγχο της οικονομίας,οι συνέπειες είναι τραγικές : ελλείψεις προϊόντων και μαύρη αγορά. Επιπλέον δε,επειδή ο έλεγχος της οικονομίας,είναι στην ουσία έλεγχος των επιθυμιών των ανθρώπων,πάντοτε η κεντρικά διευθυνόμενη οικονομία υλοποιείται σε καθεστώς πολιτικού ολοκληρωτισμού!

Οι άνθρωποι λοιπόν καθορίζουν τις ανάγκες τους,άρα και τις τιμες των αγαθών και υπηρεσιών που τους προσφέρονται.
Αυτή τουλάχιστον η προϋπόθεση πρεπει να τηρείται,προκειμένου να πληρούνται οι όροι οικονομικής ανάπτυξης εν μέσω ανοιχτής κοινωνίας.
Ο φιλελευθερισμός, δίνει το λόγο στον κάθε ανθρωπο ξεχωριστά και σέβεται την προτίμησή του.
Απο το νησί του Ροβινσώνα ως τις γειτονιές των σημερινών μεγαλουπόλεων η θεμελιώδης αυτή αρχή ισχύει διαχρονικά.


13/9/2015

Προεκλογικό

Μια σύντομη ανασκόπηση των πεπραγμένων της τελευταίας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-Αν.Ελ. με οδηγεί στην επισήμανση μερικών βασικών συνεπειών.
1) Τα αποθεματικά των τραπεζών εξανεμίστηκαν,λόγω της συνεχούς εκροής καταθέσεων,συνεπεία της εξάμηνης αλυσιτελούς διαπραγμάτευσης με τους Ευρωπαίους εταίρους. Η προκήρυξη του τραγελαφικού δημοψηφίσματος απλώς επέσπευσε τον επερχόμενο περιορισμό κινήσεων κεφαλαίων (capital controls). Ο πρώην πρωθυπουργός,επαίρεται επειδή "μάτωσε" στη διαπραγμάτευση. Θα προτιμούσα να μη μάτωνε και να συντηρούσε τις τράπεζες ανοιχτές. Σε κάθε περίπτωση,όσοι διαθέτουν στοιχειώδη οικονομική αντίληψη,αντιλαμβάνονται οτι κανενός είδους οικονομική δραστηριότητα δεν μπορεί να λάβει χώρα με capital controls,ποσό μάλλον αναπτυξιακή προοπτική μπορεί να υπάρξει. Η οικονομία μπήκε στην κατάψυξη όπου και θα παραμείνει  για αρκετούς ακόμη μήνες.
2) Ο έλεγχος των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα χαλάρωσε μέχρις πλήρους εξαλείψεως. Το γεγονός έχει ως συνέπεια να κατακλύζεται η επικράτεια απο ορδές ανθρώπων -προσφύγων και μη-των οποίων ουδείς γνωρίζει τα στοιχεία και προς τους οποίους η παροχή στοιχειώδους ανθρωπιστικής βοήθειας καταρρέει μπροστά στον πρωτοφανή όγκο τους. Εγκυμονούνται κίνδυνοι διατάραξης της δημόσιας τάξης αλλά και υγειονομικής εκτροπής.
3) Στον τομέα της παιδείας,η "μεταρρύθμιση Μπαλτά" όπως αποκαλείται,επιχειρεί να εξαλείψει την αριστεία και συνεπώς την αξιολόγηση των μαθητών,να καταργήσει τα πρότυπα σχολεία και να πλήξει τους ιδιώτες εκπαιδευτές επιβαλλοντάς τους έκτακτο φόρο (κατα πανευρωπαϊκή πρωτοτυπία). Στη δε πανεπιστημιακή εκπαίδευση,επιχειρείται η επανεισαγωγή των φοιτητοπατέρων στις αρχαιρεσίες ανάδειξης των διοικήσεων,επανέρχονται οι αιώνιοι φοιτητές στα αμφιθέατρα και εκδιώκονται τα εκπαιδευτικά συμβούλια και οι εξέχοντες καθηγητές που τα είχαν στελεχώσει. Ενας συνδυασμός σοσιαλιστικού εξισωτισμού και συνδικαλιστικής πατρωνίας υπονομεύει την ουσία του εκπαιδευτικού συστήματος.
4) Στον τομέα της δικαιοσύνης και δημόσιας ασφαλείας, ο "νόμος Παρασκευόπουλου",με πρόσχημα την αποσυμφόρηση των φυλακών,έχει ήδη οδηγήσει στην απελευθέρωση κρατούμενους για σοβαρά κακουργήματα,κάποιοι εκ των οποίων έχουν ήδη -οποία έκπληξη- εγκληματήσει ξανά!

Έχουμε δηλαδή τα εξής δεδομένα προκειμένου να αξιολογήσουμε την απελθούσα κυβέρνηση.
Η χώρα βρίσκεται σε οικονομική οπισθοχώρηση (το έτος θα κλείσει με ύφεση) χωρίς ενεργό τραπεζικό σύστημα, η εδαφική της ακεραιότητα έχει de facto καταργηθεί απο την αθρόα εισροή αλλοδαπών,στο δε εσωτερικό της υπονομεύεται η εκπαιδευτική διαδικασία σε όλες τις βαθμίδες και ταυτόχρονα,ειδεχθείς εγκληματίες απελευθερώνονται και κυκλοφορούν ελεύθεροι!

Αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα οτι η απελθούσα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/Αν.Ελ. διέπραξε κατι πολύ σοβαρότερο απο "λανθασμένες επιλογές": υπονόμευσε ευθέως τους βασικούς πυλώνες που κρατάνε ενα κράτος στη ζωη. Οικονομία,εξωτερική και εσωτερική ασφάλεια,εκπαιδευτικό σύστημα.
Αναρωτιέται κανεις τι άλλο θα μπορούσε να κατορθώσει αν κυβερνούσε λίγους μήνες ακόμη...
Το γεγονός πως η χώρα δεν έχει καταρρεύσει ανεξέλεγκτα,οφείλεται ασφαλώς στην προστατευτική ομπρέλα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τόσο στη διατήρηση της οικονομίας σε κατάσταση στοιχειώδους λειτουργίας,οσο και στην αντιμετώπιση της εισροής μεταναστών και προσφύγων,χωρίς τη συνδρομή της ΕΕ,το κράτος θα είχε ολοσχερώς καταρρεύσει.

Για μένα λοιπόν,επιτακτική ανάγκη στις επερχόμενες εκλογές ειναι η αποδοκιμασία της απελθούσας κυβέρνησης. Η καταψήφιση δηλαδή των δυο κομμάτων που τη συγκρότησαν (ΣΥΡΙΖΑ/Αν.Ελ.)!
Ακριβώς γι αυτο το λόγο,θα ψηφίσω ΝΔ. Με το συγκεκριμένο κόμμα με χωρίζουν ιδεολογικά αρκετά: θέλω το διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας,την αναγνώριση του συμφώνου συμβίωσης των ομόφυλων ζευγαριών,την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών,την κατάργηση των φόρων υπέρ τρίτων,την άμεση διακοπή των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων,για να αναφέρω ορισμένα ενδεικτικά. Σε αυτα,η ΝΔ αλλού διαφωνεί και αλλού κωλυσιεργεί. Με ενοχλούν αρκετά απο όσα διακηρύττει και ακόμη περισσότερα απο όσα έχει πράξει ή αμελήσει να πράξει. Δεν ξεχνώ πως η τελευταία κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή ήταν αυτή που εκτίναξε σε πρωτοφανή επίπεδα το δημόσιο
χρέος,επιταχύνοντας την πτώχευση που είχε νομοτελειακά δρομολογηθεί απο δεκαετίες.
Ολα αυτα της τα χρεώνω και δεν τα λησμονώ.

Συμφωνώ όμως με τη ΝΔ σε αλλα ,ζωτικής σημασίας ζητήματα: την ανάγκη ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας, την παραμονή μας στη χορεία του δυτικού κόσμου και των διεθνών οργανισμών του,την προστασία του κοινοβουλευτισμού,τη διαφύλαξη των συνόρων και τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών,την αξιοκρατία στην εκπαίδευση και την ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημίων,τη διαφύλαξη της έννομης τάξης και την πάταξη των εγκληματιών.
Ζυγίζοντας τις συμφωνίες μου με τις διαφωνίες μου,η ζυγαριά βαραίνει προς τις πρώτες.
Αν μάλιστα συνυπολογίσω το γεγονός πως ειναι το μοναδικό κόμμα που μπορεί να στερήσει απο το ΣΥΡΙΖΑ την εκλογική πρωτιά, η επιλογή της ΝΔ καθίσταται αναπόφευκτη.

Στην πραγματική ζωη,πρεπει κανεις να επιλέγει. Το να αποφύγω τη ΝΔ λόγω της στάσης της στο σύμφωνο συμβίωσης των ομόφυλων ζευγαριών,ειναι σαν να προτιμώ μια ζούγκλα με υπέροχη κουζίνα,αντι για ενα σπίτι στο οποίο η κουζίνα χρειάζεται γενική ανακατασκευή.
Θα διαλέξω το σπίτι και θα προσπαθήσω να διορθώσω την κουζίνα του στο μέλλον.
Αν διαλέξω τη ζούγκλα,ειναι αμφίβολο αν θα μου χρησιμεύσει η κουζίνα σε τίποτε.

Αντιλαμβάνομαι τις ενστάσεις του φιλελεύθερου χώρου και τις σέβομαι απολύτως. Τόσο η επιλογή του "Ποταμιού" οσο και του "ΠΑΣΟΚ", μπορούν να υποστηριχθούν επαρκώς απο φιλελεύθερη σκοπιά. Επαναλαμβάνω, ειναι για μένα απόλυτα θεμιτές και σεβαστές επιλογές.
Απλά στη δίκη μου κρίση,βαραίνει η ανάγκη απομάκρυνσης της ζούγκλας.
Ειναι ζητημα προτεραιοτήτων .
Απο εμένα ,ΝΔ λοιπόν σ αυτήν την αναμέτρηση.

Μια στοιχειωμένη εικόνα

Χειμώνας του '95 στο χωριό Νικολή της νότιας Λευκάδας (με το ζόρι είκοσι κάτοικοι). Ο αγροτικός γιατρός που περνουσε μια φορά την εβδομάδα,μπαίνει στο κοινοτικό γραφείο. Δυο τρεις γιαγιάδες κι ένας παππούς. Γράφει τα φάρμακα,παίρνει τις πιέσεις,ρωτάει αν θέλουν τίποτε άλλο "όχι γιατρέ,να' σαι καλά,την άλλη βδομάδα πάλε".
Μένει μόνος με τον κοινοτικό υπάλληλο κι ανάβει τσιγάρο -κάπνιζε τότε- για να συνοδεύσει το καφεδάκι.
Ησυχία απόλυτη,σα χειμωνιάτικη επαρχία.
Με το μάτι περιδιαβαίνει το μικρό γραφείο με τους γκρεμισμένους σοβάδες και την υγρασία που κατρακυλάει απ τους τοίχους.
'Ενα κάδρο τραβάει την προσοχή του: "απόσπασμα εκ του Συντάγματος της Επιδαύρου, κεφαλαίον Β παρ.θ:Εις την Ελληνικήν Επικράτειαν,ούτε πωλείται,ούτε αγοράζεται άνθρωπος.Αργυρώνητος δε παντός γένους και πάσης θρησκείας,άμα πατήσας  το Ελληνικον έδαφος,είναι ελεύθερος και από τον δεσπότην αυτού ακαταζήτητος"!

Ακόμη βουρκώνω απαγγέλλοντας αυτή την παράγραφο. Η μικρή Ελλάδα,στη μέση της φωτιάς του Αγώνα καταγγέλει το αίσχος της δουλείας και την κηρύττει ανίσχυρη εντός της "Ελληνικής Επικράτειας"!
Ποιας "Επικράτειας"; Το 1822, η Ελληνικη Επικράτεια περιορίζονταν στην Πελοπόνησσο,τη Στερεά και δυο τρία νησιά. Ήταν δε τόσο εύθραυστη που ο όρος "επικράτεια" συνιστούσε κωμική μεγαλαυχία!
Αλλα η ελευθερία,δε χρειάζεται χώρο,της αρκεί μονο "αρετή και τόλμη" για ν´αρθρώσει το μεγαλείο της παρουσίας της.
Η μικρή,σπαρασσόμενη Ελλάδα του 1822, καταργούσε τη δουλεία στο ελάχιστο έδαφος που διεκδικούσε απ´την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το έπραττε δε,έντεκα ολόκληρα χρόνια πριν το αποφασίσει η Μεγάλη Βρετανία (Το 1833 τέθηκε σε ισχύ η "Slavery Abolition Act" και μάλιστα με εξαιρέσεις)!

Εκεί λοιπόν,στο κοινοτικό γραφείο του Νικολή, το πνεύμα της Ελλάδας που αγαπώ δια μέσου των αιώνων ήταν παρόν! Κρυμμένο σε μια ταπεινή γωνία της πατρικής γης,πάνω σ´ ενα κιτρινισμένο χαρτί,νοτισμένο απ´ την πολυκαιρία και την ατελείωτη υγρασία του βρόχινου νησιού,ήταν εκεί το ανυπέρβλητο σπάραγμα της Ελευθερίας!
Για πολλά μπορω να οικτίρω τη χώρα μου και είμαι απ´ τους πρώτους που το κάνουν.
Αλλα όταν,για λίγο έστω,μου αποκαλύπτει το βαθύτερο εαυτό της,βουρκώνω απο περηφάνεια και συγκίνηση!
Αληθινός πατριωτισμός,ειναι για μένα κατι τέτοιο: η ελεύθερη φρόνηση εν μέσω ταπείνωσης. Το μαργαριτάρι που κρύβεται μέσα σε τόνους λάσπης. Η δικαίωση του αδικημένου μετά απ' την προσωπική του Οδύσσεια. Το δάκρυ της σιωπής. Το καθαρό βλέμμα και το τίμιο χαμόγελο. Η ζεστή χειραψία  και μια μπουκιά φαΐ στον καταφρονεμένο.
Αντιπαθώ τον πατριωτισμό των παρελάσεων,της επιτήδευσης,της ένοπλης αλαζονείας,του μισαλλόδοξου εθνικισμού. Αποστρέφομαι τους επαγγελματίες πατριώτες και όσους εξαργυρώνουν τη διαφημιζόμενη φιλοπατρία τους. Για όλους αυτούς,θυμάμαι τον αφορισμό του Samuel Johnson "ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο του απατεώνα"!
Υπάρχει όμως και η γλυκιά πατρίδα που ομνύει στην Ελευθερία!
Αυτή την πατρίδα την τιμώ,την αγαπώ,είμαι πρόθυμος να την υπερασπιστώ.

Η ταπεινή διακήρυξη Ελευθερίας του ξεχασμένου Νικολή,αυτή είναι η δική μου μυστική πατρίδα...


5/9/2015

Φιλελευθερισμός και υγειονομική πρόληψη

- Ένας μοτοσικλετιστής οδηγάει χωρίς κράνος και εμπλέκεται σε ατύχημα: η νοσηλεία του στο νοσοκομείο γίνεται με έξοδα του κοινωνικού συνόλου.Αν φορούσε κράνος,είναι βέβαιο πως η νοσηλεία του θα ήταν βραχύτερη ή θα είχε αποφευχθεί.Σε κάθε περίπτωση,η ατομική του επιλογή να μη φορέσει κράνος,επιβάρυνε το κοινωνικό σύνολο με επιπλέον κόστος νοσηλείας!

- Μια οικογένεια αρνείται να εμβολιαστεί για την εποχική γρίππη. Ένα μέλος της ή και ολόκληρη,νοσούν από γρίππη και εμφανίζουν επιπλοκές που καθιστούν αναγκαία τη νοσοκομειακή νοσηλεία τους. Ο μικρότερος γιος μάλιστα (ή ο ηλικιωμένος παππούς),παρουσιάζουν οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια και οδηγούνται στη μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) από όπου βγαίνουν μετά από ένα μήνα. Η ατομική τους επιλογή να αρνηθούν τον εμβολιασμό,επιβάρυνε το κοινωνικό σύνολο με κόστος νοσηλείας και εργατοωρών ενώ,είναι πιθανό πως στέρησε και μια κλίνη στη ΜΕΘ,από κάποιον άλλον άνθρωπο που την είχε ανάγκη!

- Ένας μάρτυρας του Ιεχωβά,παρόλο που νοσεί σοβαρά και χρειάζεται μετάγγιση αίματος,την αρνείται για λόγους θρησκευτικών αντιλήψεων.Η νοσηλεία του παρατείνεται ή και επιβαρύνεται λόγω της ατομικής του επιλογής.

- Ένας καταυλισμός Ρομά,δεν εμβολιάζει κανένα παιδί : ατομικές αντιλήψεις,άγνοια,δεισιδαιμονία,αλλά και ατομικές επιλογές,σε συνδυασμό με τη διαρκή μετακίνηση της νομαδικής ζωής,καθιστούν τον ομαδικό εμβολιασμό ανέφικτο. Οι υγειονομικές επιπτώσεις προφανείς...

- Πρόσφατα,ο υπουργός υγείας,ανακοίνωσε την πρόθεσή του να καταστήσει υποχρεωτικές μια σειρά προληπτικών εξετάσεων για το γενικό πληθυσμό. Σε περίπτωση άρνησης των πολιτών να υποβληθούν σ'αυτές,το κόστος τυχόν νοσηλείας τους λόγω νοσημάτων που θα προκύψουν εξ αιτίας της αμέλειας,θα επιβαρύνει σε σημαντικό ποσοστό τους ίδιους τους πάσχοντες.


Τα παραδείγματα αυτά είναι ενδεικτικά ενός διλήμματος που τίθεται καθημερινά ενώπιόν μας:
Ποια είναι τα όρια των ατομικών επιλογών που πρέπει να γίνονται σεβαστές;
Από ποιο σημείο και πέρα αρχίζει μια ατομική επιλογή να έχει κοινωνικές επιπτώσεις και να συνεπάγεται αντίστοιχο κόστος;
Μέχρι ποιου σημείου νομιμοποιείται η Πολιτεία να παρεμβαίνει στις ατομικές επιλογές των πολιτών εν ονόματι της προστασίας του κοινωνικού συνόλου;

Προφανώς οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες.
Η διάκριση ατομικής και δημόσιας σφαίρας είναι πολύ συχνά δυσχερής,το ίδιο και η διάκριση των επιπτώσεων των πράξεων των ατόμων. Ασφαλώς και έχω δικαίωμα να βάλω φωτιά στο διαμέρισμά μου και να το κάψω. Αλλά,από ποιο σημείο και έπειτα η φωτιά αρχίζει να απειλεί τα υπόλοιπα διαμερίσματα και άρα,καθιστά αναγκαία την επέμβαση της πυροσβεστικής;

Η υιοθέτηση ατομικών συμπεριφορών που ενέχουν τον κίνδυνο πρόκλησης σοβαρής βλάβης στο άτομο,μπορεί να υποστηριχθεί πως αποτελεί δικαίωμα του ατόμου,αλλά ταυτόχρονα στοιχειοθετεί και εύλογο πεδίο αντίδρασης/πρόληψης από πλευράς της Πολιτείας.

Αν μάλιστα διυλίσουμε περαιτέρω τον κώνωπα,κάθε δυνητικά επιβλαβής έξη (όπως λ.χ το κάπνισμα ή το αλκοόλ),θα μπορούσαν να δώσουν στην Πολιτεία αφορμή κατασταλτικού ελέγχου εν ονόματι της προστασίας του κοινωνικού συνόλου.

Όσο επικίνδυνη και κοινωνικά επιζήμια μπορεί να είναι μια ατομική επιλογή υψηλού ρίσκου,άλλο τόσο εφιαλτική μπορεί να καταστεί μια Πολιτεία ιεροεξεταστών που παραμονεύουν για να ελέγξουν την ανθρώπινη συμπεριφορά και να καταστείλουν κάθε απόκλιση!

Κάπου εδώ λοιπόν ίσως βρίσκεται το κρίσιμο στοιχείο επιλογής: όταν δυσκολεύεσαι να επιλέξεις μεταξύ δυο δεδομένων από τη σκοπιά της θετικής τους εφαρμογής,τότε-ακολουθώντας την Αριστοτελική προτροπή-προσπαθείς να φανταστείς την αρνητική εκδοχή της εφαρμογής τους.
Από τη μια μεριά λοιπόν ένας μεμονωμένος "ατίθασος" ή  μια "ομάδα αποκλινόντων" που θέτουν σε δοκιμασία τις κοινωνικές δομές.
Από την άλλη,μια ισχυρή ομάδα ιεροεξεταστών που επιβάλλουν politically correct επιλογές ή διεκδικούν το ρόλο των "εξυγιαντών" της κοινωνίας,υπό τη σιδηρά πυγμή του Κράτους.
Προσωπικά,δεν έχω δίλημμα να επιλέξω.
Θα προτιμήσω τους "αποκλίνοντες" και θα αποδεχτώ το κόστος που πρέπει να καταβάλλω για να υπάρχουν.Η άλλη επιλογή,είναι για μένα εφιαλτική!

Θα φοράω λοιπόν το κράνος μου,πάνω στη μοτοσικλέτα και θα κάνω ο'τι μπορώ για να πείσω και τους άλλους να το φοράνε.
Θα εμβολιάζομαι και θα συνιστώ με θέρμη στους ασθενείς μου να εμβολιάζονται.
Θα κάνω προληπτικές εξετάσεις και θα συνιστώ και στους ασθενείς μου να κάνουν.
Αλλά όλα αυτά υπό το πνεύμα καλής προαίρεσης,έλλογης ανταλλαγής απόψεων και ψύχραιμης παράθεσης επιστημονικών δεδομένων: όχι επειδή τα διατάσσει κάποια ανώτερη Αρχή!

Ο πειρασμός του ολοκληρωτισμού,εμφιλοχωρεί συχνά στην πουριτανική ηθική . Η τελευταία,δεν αποτελεί προνόμιο μόνο θρησκευτικών δογμάτων,είναι εξαιρετικά διαδεδομένη και στο χώρο των πολιτικών ιδεολογιών.

Ολοκληρώνοντας: προτιμώ το κόστος των ατομικών αστοχιών,από την άνωθεν επιβεβλημένη Κρατική ορθοδοξία!
Έστω κι αν εγώ,πάντα* θα φοράω το κράνος μου...


*Σημ: εκτός αν κάποτε, νέα επιστημονικά δεδομένα αμφισβητήσουν τη χρησιμότητά του...


4/8/2015

Η ευνόητη επιλογή του "Ναι"

Γνωρίζω εξ αρχής πως το κείμενο αυτό θα υπολείπεται μορφολογικά,υφολογικά,ίσως και από άποψη περιεχομένου.Είναι αναπόφευκτο αυτό να συμβεί,αφού γράφω συναισθηματικά φορτισμένος και είναι δύσκολο να συγκροτήσω τις σκέψεις μου.
Την προσεχή Κυριακή,καλούμαστε να επιλέξουμε μεταξύ δυο επιλογών που έχουν τεθεί υπό μορφή δημοψηφίσματος ενώπιόν μας. Το δημοψήφισμα,ως μορφή έκφρασης της λαϊκής βούλησης,είναι φυσικά μια απολύτως δημοκρατική επιλογή και αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Υπό την προϋπόθεση όμως, πως πληρούνται οι συνθήκες που διασφαλίζουν την ακεραιότητα της διαδικασίας,τη σαφήνεια του τιθέμενου διλήμματος και την αμερόληπτη παρουσίαση των δύο αντιτιθέμενων απόψεων.Τίποτε απ'όλα αυτά δεν ισχύει εν προκειμένω.
Οι πολίτες καλούνται να επιλέξουν "ναι" ή "όχι",επί μιας πρότασης οικονομικού περιεχομένου η οποία είχε κάποτε τεθεί στη διαπραγμάτευση,αλλά πλέον δεν υφίσταται!
Καλούνται να το πράξουν δίχως να τους είναι γνωστές οι συνέπειες της επιλογής τους: τι σημαίνει η επιλογή του "ναι" και τι του "όχι"!
Το σημαντικότερο: την απόφαση αυτή,οφείλουν να την πάρουν μέσα σε μια εβδομάδα,με τις τράπεζες κλειστές και περιορισμό στην κίνηση των κεφαλαίων (capital control),δηλαδή εν μέσω συνθηκών που εξασφαλίζουν κοινωνική ένταση και κλίμα πόλωσης!

Ο άνθρωπος όμως οφείλει να αντιμετωπίζει τα δεδομένα ως έχουν και αυτό προτίθεμαι να κάνω,από τη στιγμή που τέθηκαν από την κυβέρνηση ενώπιόν μου.
Εκτιμώ πως αυτό που εξελίσσεται -υπό το μανδύα της δημοψηφισματικής νομιμοποίησης- είναι μια απόπειρα εκτοπισμού της Ελλάδας από το πολιτικό πλαίσιο των Δυτικών Δημοκρατιών.
Ο απώτερος στόχος,είναι η κατάλυση της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και ο μετασχηματισμός του πολιτικού καθεστώτος της χώρας σε ένα εθνικοσοσιαλιστικό μόρφωμα.
Τα δεδομένα που με ωθούν σ'αυτό το συμπέρασμα είναι τα εξής:
1) Οι διακηρυγμένες πολιτικές προθέσεις του βασικού κυβερνητικού εταίρου (ΣΥΡΙΖΑ),όπως περιγράφονται στην ιδρυτική του διακήρυξη στην οποία αναφέρεται με σαφήνεια "ο σοσιαλισμός,ως στρατηγικός στόχος". Προστίθενται βέβαια και κάποιες επεξηγήσεις περί της μορφής του σοσιαλισμού που το κόμμα επιθυμεί,αλλά η δημοκρατική μορφή του σοσιαλισμού-δηλαδή η Ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία-δε συγκαταλέγεται σ'αυτές.Συνεπώς,νομιμοποιούμαι να ισχυριστώ πως ο σοσιαλισμός του ΣΥΡΙΖΑ,είναι μια ακόμη παραλλαγή του αντιδημοκρατικού σοβιετικού τύπου σοσιαλισμού,ο οποίος έχει ιστορικά δοκιμαστεί.
2) Η πολιτική σύμπλευση-στο δημοψήφισμα μάλιστα,απόλυτη- με τους ΑΝ.ΕΛ και τη Χρυσή Αυγή!
Έχουμε ενώπιόν μας,ένα απτό παράδειγμα πολιτικού μετώπου ακραιφνούς εθνικοσοσιαλιστικής μορφής.Αναρωτιέμαι,ποιο ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα,θα διανοούνταν έστω,να ταυτίσει οποιαδήποτε πολιτική του επιδίωξη με ένα κόμμα της ακραίας δεξιάς και ένα κόμμα νεοναζιστικής ιδεολογίας!
3) Οι θεσμικές εκτροπές της Προέδρου της Βουλής,η οποία έχει αποδυθεί σε μια καθημερινή προσπάθεια υπονόμευσης της κοινοβουλευτικής λειτουργίας,διασάλευσης της αστικής κοινοβουλευτικής ευγένειας,προσβολής της προσωπικότητας των βουλευτών και καλλιέργειας κλίματος μισαλλοδοξίας και διχασμού.Η κυρία,υπονομεύει συνειδητά τη λειτουργία του Κοινοβουλίου.
4) Η πολιτική απόπειρα ελέγχου των ΜΜΕ. Αυτή εκδηλώνεται σε δύο επίπεδα: το πρώτο είναι αυτό της λοιδωρίας και κατασυκοφάντησης των ιδιωτικών σταθμών οι οποίοι ενοχλούν πολιτικά την κυβέρνηση, στους οποίους αποδίδονται-ανερυθρίαστα και άνευ αποδεικτικών στοιχείων-συλλήβδην οι κατηγορίες των εθνικών μειοδοτών! Στοχοποιούνται δε και ονομαστικά,συγκεκριμένοι "ενοχλητικοί" δημοσιογράφοι! Το δεύτερο επίπεδο,είναι αυτό της ανασύστασης της ΕΡΤ και των κλάδων της,στους οποίους πλέον έχει δοθεί δίχως περιστροφές,η αποστολή της ανεπιφύλακτης προάσπισης του κυβερνητικού έργου! Η δημόσια τηλεόραση έχει ευθέως μετατραπεί σε κυβερνητικό φερέφωνο! Η ενημέρωσή,έχει το χαρακτήρα της κυβερνητικής προπαγάνδας,κατά τα πρότυπα των αλλοτινών σοβιετικών εντύπων και ραδιοσταθμών.
5) Οι πρώτες συνέπειες στην καθημερινότητα της ζωής μας,μετά τα capital controls για τα οποία φέρει ακέραια την ευθύνη η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-Αν.Ελ: άνθρωποι στις ουρές,αγωνία,άγχος,ηλικιωμένοι βουρκωμένοι να μην ξέρουν τι τους μέλλεται! Θέμα χρόνου είναι να αρχίσουν οι ελλείψεις σε βασικά αγαθά (τρόφιμα,καύσιμα,φάρμακα) και τα νέα λουκέτα στον ήδη αποστραγγισμένο επιχειρηματικό κόσμο,που θα εκτινάξουν περαιτέρω την ανεργία και την κοινωνική απόγνωση.Αυτό είναι ακριβώς το ιδανικό έδαφος για την πρόκριση ολοκληρωτικών λύσεων!

Τα παραπάνω δεδομένα,με οδηγούν στο συμπέρασμα,πως το πραγματικό διακύβευμα του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου,είναι κάτι πολύ περισσότερο από την έκφραση μιας άποψης περί των οικονομικών παραμέτρων της διακοπείσας διαπραγμάτευσης,μεταξύ Ελλάδας-ΕΕ.
Το πραγματικό διακύβευμα,αφορά τη μορφή του αυριανού Πολιτεύματος,τη διατήρηση της Ελλάδας στη χορεία των Δυτικών Δημοκρατιών,τη διάσωση της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και των πολιτικών ελευθεριών.
Το δίλημμα τίθεται ευθέως: ανοιχτή κοινωνία και κοινοβουλευτική δημοκρατία ή εθνικοσοσιαλιστικός ολοκληρωτισμός;

Στο σημείο αυτό,είναι αναγκαία μια διευκρίνηση.Οι διαπιστώσεις μου αφορούν απολύτως το κομματικό επιτελείο της κυβέρνησης και το στενό πυρήνα των στρατευμένων υποστηρικτών της.Για να επιτευχθεί το πλάνο,χρειάζεται να χειραγωγηθεί ο μεγάλος αριθμός των πολιτών που πίστεψαν στο "εναλλακτικό εντός Ευρώπης αφήγημα" του ΣΥΡΙΖΑ και τον ανέδειξαν πρώτη δύναμη στις τελευταίες εκλογές. Οι πολίτες αυτοί,ασφαλώς δεν είναι αντιδημοκράτες,ούτε οπαδοί ολοκληρωτικών πολιτευμάτων.Καθημερινοί άνθρωποι είναι,στη συντριπτική τους πλειοψηφία,οι οποίοι είτε λόγω απογοήτευσης (σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένης),είτε λόγω καλοπιστίας,επέλεξαν τη δοκιμή της "πρώτης φοράς αριστεράς"!
Σ'αυτούς κυρίως απευθύνω αυτό το κείμενο κάνοντας έκκληση στην κοινή λογική.Ας μη συνεχιστεί η πορεία προς τον όλεθρο! Όποια απογοήτευση και πικρία κι αν υπάρχει για την πορεία των πραγμάτων τα τελευταία πέντε χρόνια-κι είναι πολλά τα δίκαια παράπονα των πολιτών-ας μη γίνει αφορμή για τη διολίσθηση της κοινωνίας μας σε ένα καθεστώς τριτοκοσμικής ανέχειας και πολιτικού ολοκληρωτισμού!

Τώρα,επείγει η εθνική συνεννόηση με θεμέλιο τις αρχές που διαπνέουν τις Ευρωπαϊκές κοινωνίες: κοινοβουλευτική δημοκρατία,οικονομική ανάπτυξη,πολιτικές ελευθερίες,κοινωνική αλληλεγγύη!
Αυτές τις αρχές εγγυάται η παρουσία της Ελλάδας στην Ευρώπη των Δημοκρατιών!
Αυτές τις αρχές θα εξαλείψει οποιοσδήποτε Πολιτειακός μετασχηματισμός προς ένα μόρφωμα εμπνεόμενο από τον πολιτικό ολοκληρωτισμό του Μεσοπολέμου (είτε σοβιετικό,είτε εθνικοσοσιαλιστικό)!

Σ'αυτές τις κρίσιμες ώρες,είναι ανάγκη να προκρίνουμε την επιλογή της Ευρώπης,της ανοιχτής κοινωνίας,του πολιτικού πλουραλισμού.Είναι ανάγκη να διαφυλάξουμε τα ελάχιστα εκείνα οικονομικά προαπαιτούμενα που ικανοποιούν τις καθημερινές ανάγκες των ανθρώπων,στη συντριπτική τους πλειοψηφία και επιτρέπουν σε αξιόπιστες κοινωνικές δομές,αλλά και σ'εμάς τους πολίτες, να στηρίζουμε τους έχοντες χρείαν συνανθρώπους μας. Είναι εύλογο να επιλέξουμε μια πικρή οικονομική πραγματικότητα,αντί μιας απόλυτης οικονομικής καταστροφής!
Και είναι απαραίτητο,να διαφυλάξουμε το δικαίωμά μας να διαφωνούμε αύριο!

"Ναι" λοιπόν!
Ανεπιφύλακτα "Ναι"!

30/6/2015

Ταξίδι στα Κύθηρα

Από την ομώνυμη ταινία του Αγγελόπουλου,ο'τι για μένα αξίζει είναι η ατάκα του Παπαγιαννόπουλου: "χάσαμε κι οι δυο"!
Ασφαλώς έτσι είναι.Σε έναν εμφύλιο πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές.Αυτό το μήνυμα θα έπρεπε να διαχέεται σε ολόκληρη την ταινία,όπως ακριβώς η συγκινητική κραυγή του Αλέξανδρου Ζαούση στον επίλογο του έργου του "Η Τραγική Αναμέτρηση": "ποτέ ξανά"!
Δεν είμαι βέβαιος πως περνάει αυτό το μήνυμα το "Ταξίδι" του Τεό. Τουλάχιστον δεν αποκόμισα αυτή την αίσθηση.Στο έργο,ο πολιτικός εξόριστος (έξοχος Μάνος Κατράκης) επιστρέφει μετά από 32 χρόνια στην πατρίδα,αλλά κουβαλάει μαζί του το παρελθόν και τις εμμονές του.Πέρα απ'τις λυρικές στιγμές,με τη βαθιά υπαρξιακή αναφορά (ο χορός του Κατράκη στο νεκροταφείο με τους νεκρούς συντρόφους και βέβαια,το φινάλε με τη σχεδία να χάνεται στο πέλαγος),στην ταινία υπάρχουν οι ιδεολογικές υπομνήσεις που -για μένα- ακυρώνουν την αναγκαία υπαρξιακή ουδετερότητα.Η αγωνία δηλαδή του ατόμου,είναι μια αγωνία ιδεολογικά στρατευμένη,όχι μια αγωνία που αγκαλιάζει ολόκληρη την υπαρξιακή κραυγή του ανθρώπου.Το σβήσιμο του Κατράκη στο πέλαγος,ενώ θα μπορούσε να συμβολίσει τον εναγκαλισμό του ανθρώπου με το άγνωστο άπειρο που τον περιβάλλει,μοιάζει να χάνει τη μεταφορική του δύναμη και να στοιχειοθετεί το μοιραίο επίλογο του αμετανόητου δογματικού.
Ο Κατράκης σε όλη την ταινία δε δείχνει ίχνος αυτοκριτικής διάθεσης-πόσο μάλλον μεταμέλειας.
Ο ιδεολογικός του αντίπαλος Παπαγιαννόπουλος αντίθετα,δείχνει να έχει περάσει ακόμη πιο μακριά απ'τη μεταμέλεια,στην ενοχή.
Αυτή η αντίφαση είναι σημειολογικά σημαντική,γιατί αποκαλύπτει την υπόρρητη οπτική του σκηνοθέτη,αυτή την αντίληψη που εμποδίζει την ουσιαστική συμφιλίωση: την άποψη δηλαδή πως "χάσαμε κι οι δυο",επειδή ηττήθηκε η παράταξη του Κατράκη ενώ-δήθεν-αν συνέβαινε το αντίθετο,δε θα "χάναμε".
Αλλά η αλήθεια είναι διαφορετική: χάσαμε κι οι δυο,γιατί ο εμφύλιος σκοτώνει τον ανθό του έθνους,καταστρέφει τις υποδομές της οικονομίας και διχάζει το σώμα της κοινωνίας για δεκαετίες.Δηλητηριάζει την κοινωνική ζωή,εμποδίζει τον εκδημοκρατισμό της Πολιτείας,καλλιεργεί στερεότυπα μίσους αντί για κλίμα αλληλεγγύης και συναδέλφωσης.Χάσαμε κι οι δυο εξ αιτίας όλων αυτών και εξ αιτίας των μεταπολεμικών πολιτικών διακρίσεων και διώξεων που εφάρμοσαν οι νικητές,ναι! Αλλά,αν η κατάληξή του ήταν διαφορετική,θα χάναμε περισσότερο: η χώρα θα προσδένονταν στο σοβιετικό μπλοκ,η δημοκρατία θα καταργούνταν σε κάθε επίπεδο,η οικονομία θα καρκινοβατούσε για δεκαετίες και στην κοινωνία θα εμπεδώνονταν αντιλήψεις στρατωνισμού,αλληλοπαρακολούθησης,γενικευμένης δυσπιστίας,φόβου και αυτοαναφορικότητας..Αυτό συνέβη σε κάθε χώρα που είχε αυτή τη μοίρα και δεν έχουμε καμία ένδειξη να υποθέσουμε πως στη δική μας τα πράγματα θα εξελίσσονταν διαφορετικά.
Χάσαμε κι οι δυο λοιπόν Τεό,αλλά μπορούσαμε να χάσουμε και περισσότερο!
Αυτή η διαπίστωση,είναι αναγκαίο να γίνει εκατέρωθεν,γιατί αν αποδεχτούμε τη συλλογιστική του σκηνοθέτη,εισερχόμαστε στο χώρο της -ιστορικά αναπόδεικτης- δήθεν χαμένης ευκαιρίας και καλλιεργούμε,αντί συναδέλφωσης,κλίμα ρεβανσισμού. Και η ιστορική ρεβάνς αποκλείει εξ ορισμού το αναγκαίο "ποτέ ξανά"!

Αυτές οι διαπιστώσεις,έρχονται πια εκ των υστέρων μια και η ταινία γυρίστηκε πριν από τριάντα χρόνια.Λυπάμαι όμως που οι πολιτικές εξελίξεις μοιάζουν να τις επιβεβαιώνουν,τουλάχιστον σε επίπεδο κλίματος και κοινωνικής οξύτητας.

Υπάρχει βέβαια κι ένα άλλο ταξίδι στα Κύθηρα.
Αυτό που ονειρεύεται ο αφηρημένος τραπεζικός υπάλληλος Κλεό (Τάκης Χορν),καθώς χαζεύει τον ομώνυμο πίνακα του Watteau στο υποκατάστημα της τράπεζας.Ο Κλεό ονειρεύεται ο'τι κάθε άνθρωπος: ευδαίμονα βίο! Το ίδιο ασφαλώς ονειρεύεται κι ο Σπύρος (Κατράκης) μόνο που το αναζητά με διαφορετικές μεθόδους.Ο Κλεό,αντίθετα,είναι απόλυτα αστός: συνεπής μέχρι κεραίας στην εργασία του,ευγενής με τους συναδέλφους,προσαρμοσμένος στις νόρμες λειτουργίας της τράπεζας.Η φαντασίωση της ευδαιμονίας και οι ονειροπολήσεις,αποτελούν ένα αναγκαίο ψυχολογικό καταφύγιο,δίχως να διαταράσσουν την καθημερινότητα.Ως τη στιγμή βέβαια,που όλα ανατρέπονται από τον υπέρτατο πειρασμό:η γοητευτική Μιμπή (Υβόν Σανσόν) είναι το ένσαρκο πλέον -και όχι αφηρημένο- όνειρο. Το λογιστικό λάθος η προϋπόθεση εκπλήρωσής του.Ο αλαζόνας διευθυντής (Χρήστος Τσαγανέας),το αναγκαίο περιβαλλοντικό ερέθισμα για να παραμεριστούν και οι τελευταίοι ηθικοί ενδοιασμοί: "και βούτηξες τα λεφτά",όπως λέει γλαφυρά ο Αυλωνίτης.
Πίσω από τη φαινομενικά κοινότοπη ιστορία,υπάρχουν αξιοσημείωτες υπαρξιακές αναφορές: ο προαιώνιος θηλυκός πειρασμός, ο άντρας που ενδίδει πουλάει την ψυχή του προδίδοντας τις αρχές του, η λάμψη της ματαιοδοξίας,το αγωνιώδες αίτημα του carpe diem ("μια ζωή την έχουμε"),η προδοσία των φίλων (αλλά και η ανέλπιστη φιλία με το δεσμοφύλακα),η τύχη ως μοιραίος αστάθμητος παράγοντας στ'ανθρώπινα σχέδια και,τέλος,η πικρή διαπίστωση πριν τη φυγή: "δεν υπάρχουν τα Κύθηρα,Μανώλη"!
Μια ηθογραφία εποχής,αστικού τύπου ασφαλώς,αλλά με ανενδοίαστη υπονόμευση της ματαιοδοξίας της αστικής τάξης και ηθική απαξίωση των απεχθών εκπροσώπων της (ο μαυραγορίτης,"πλουτίσας επί κατοχής" Παπαγιαννόπουλος).Και ένα έργο,με άμεση αναφορά στο αξιακό υπόβαθρο του καθημερινού ανθρώπου: από τον Κλεό,στο δεσμοφύλακα,ο άνθρωπος δεν παύει ποτέ να εκπλήσσει με το ατομικό του ηθικό στοιχείο και την απρόβλεπτη δράση του,προϊόν της ελευθερίας του.
Εκτός από τα σκηνοθετικά στοιχεία,αυτό ίσως συνιστά και τη μεγαλύτερη διαφοροποίηση του Τζαβέλλα απ'τον Τεό: ο Σπύρος (Κατράκης) περιφέρεται εντός του ιδεολογικού του πλαισίου,ο Κλεό δε διστάζει να το υπερβεί. Ο Σπύρος,ακόμη κι όταν αντιφάσκει (όταν έρχεται σε αντίθεση με το χωριό για την πώληση της γης,υπερασπιζόμενος...την ατομική του ιδιοκτησία) το κάνει με το φωτοστέφανο της ιδεολογικής συνέπειας.Ο Κλεό ,γνωρίζει ακριβώς πότε διαπράττει το ατόπημα και αποδέχεται την ατομική ευθύνη της επιλογής του,δίχως να ζητά "τον έπαινο του Δήμου".

Και στις δυο ταινίες,το φινάλε υιοθετεί το μοτίβο της φυγής.
Μόνο που στην περίπτωση του Αγγελόπουλου,η φυγή ταυτίζεται με τη συντριβή ενώ,ο Τζαβέλλας την εμφανίζει ως διέξοδο.Συνυπολογίζοντας και τον προορισμό,το πλοίο για την Αμερική,είναι υπόσχεση ελευθερίας.
Και στις δυο ταινίες,υπάρχει ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος,αυτός ο έξοχος,μεγάλος ηθοποιός,που έζησε και έφυγε μόνος.
Και στις δύο ταινίες τέλος,υπάρχουν τα Κύθηρα ως συμβολισμός: το ταξίδι στη γη της ανεμελιάς,η δραπέτευση σ'έναν κόσμο ευδαιμονίας και απολαύσεων,μακριά απ'το άχθος της καθημερινότητας.Αυτή η ονειρική φαντασίωση,είναι η αισθητική προϋπόθεση των μεγάλων ιδεολογικών και θρησκευτικών ουτοπιών: ένας άλλος κόσμος,καλύτερος μας περιμένει...

Φυσικά,εναπόκειται στον καθένα να οραματιστεί τα δικά του Κύθηρα ή και ν'αποφασίσει πως "δεν υπάρχουν Κύθηρα".Η επιλογή,είναι απόλυτα ατομική,απόλυτα σεβαστή.Υποθέτω πως εγώ, ακόμη την αναζητώ.
Ο Λάμπρος Πορφύρας,έδωσε μια γλαφυρή περιγραφή του ταξιδιού.Το ποίημα αυτό το αγαπούσαν δυο παλιοί δικηγόροι της Λευκάδας και το απήγγειλαν σε κάθε ευκαιρία.Έχουν από καιρό φύγει για το μεγάλο ταξίδι.
Ο ένας ήταν μπον βιβέρ,ψαροντουφεκάς και ποιητής.

Ο άλλος, ήταν ο πατέρας μου.


                                       -Το Ταξίδι-

'Ονειρο απίστευτο η λιόχαρη μέρα! Κι εγώ κι η Αννούλα,
λίγοι παλιοί σύντροφοι μου και κάποιες κοπέλλες μαζί,
μπήκαμε μέσα σε μια γαλήνη, μεθυσμένη βαρκούλα,
μπήκαμε μέσα και πάμε μακρυά στης χαράς το νησί.

Ούτ'ένα σύννεφο κι ούτ'ένας μαύρος καπνός στον αγέρα.
Πλάι μας στήθη ερωτιάρικα κι άσπροι χιονάτοι λαιμοί,
φως στα μαλλιά τα ξανθά, φως στο πέλαγος, φως πέρα ως πέρα.
Μα ποιος επήγε ποτέ του μακρυά στης χαράς το νησί;

Ω! τι με νοιάζει κι αν πάμε ως εκεί; Τι με νοιάζει; Γελάει
όλ' η γλυκειά συντροφιά μου, γελά η θλιμένη ζωή,
στ' άπειρο μέσα κυλάμε κι η Αννούλα τρελλά τραγουδάει:
Όπου και να 'ναι μακρυά θα φανεί της χαράς το νησί...

27/5/2015

Σημειώσεις τριμήνου

Στην εποχή της φεουδαρχίας,οι ευγενείς ήταν κατά κανόνα υποστηρικτές του ancien regime και του βασιλικού θεσμού,στο βαθμό βέβαια που αυτός εγγυάτο τα προνόμια των οποίων απολάμβαναν (τίτλοι μεγάλης γαιοκτησίας με αποκλειστικούς δικαιούχους τους ευγενείς,κληρονομική μεταβίβαση των τίτλων και των προνομίων που συνεπάγονταν,απασχόληση δουλοπάροικων στη δούλεψη του φεουδάρχη,ο οποίος και καρπώνονταν το σύνολο της παραγόμενης εργασίας κλπ).Οι δουλοπάροικοι δεν είχαν δικαίωμα ιδιοκτησίας,δεν θεωρούνταν καν κύριοι του εαυτού τους,ανήκαν στην ιδιοκτησία του φεουδάρχη.Αφού ο εαυτός τους δεν τους ανήκε, δεν τους ανήκε ούτε το προϊόν της εργασίας τους.Στο φεουδαρχικό κόσμο,ο απλός άνθρωπος δεν είχε δικαιώματα,δε θεωρούνταν αυθύπαρκτη οντότητα άξια σεβασμού,ήταν απλώς τμήμα της ιδιοκτησίας του φεουδάρχη.
Ο τελευταίος είχε απόλυτη εξουσία πάνω του,είτε με όρους καθημερινής επιβίωσης,είτε με όρους απονομής δικαιοσύνης.Οι δουλοπάροικοι ήταν καταδικασμένοι σε μια υποτυπώδη διαβίωση ενώ,όσοι δε διέθεταν φεουδάρχη,βρίσκονταν κυριολεκτικά στο έλεος της μοίρας.

Πόσα χρόνια κράτησε η φεουδαρχική εποχή; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονολεκτική.Το βέβαιο είναι πως στον Ευρωπαϊκό χώρο διήρκεσε αιώνες ενώ,σε αρκετές περιοχές της γης εξακολουθεί να υφίσταται ακόμη και σήμερα (προσαρμοσμένη ασφαλώς στις συνθήκες της εποχής).
Ο όρος άλλωστε "ancien regime",υποδηλώνει τις βαθιές ρίζες της στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών.
Περισσότερο ουσιαστικό είναι το ερώτημα "τι οδήγησε στην παρακμή και εξάλειψη της φεουδαρχικής κοινωνικής οργάνωσης";
Και εδώ ασφαλώς,η απάντηση είναι πολυπαραγοντική.Υπάρχει όμως ένα ασφαλές στοιχείο,το οποίο κάθε φορά που απαντάται,οδηγεί τη φεουδαρχία σε παρακμή.Αυτό συνοπτικά μπορεί να περιγραφεί ως η έννοια της "ατομικότητας".
Η ατομικότητα δεν συνελήφθη ως έννοια εκ του μηδενός. Υπήρξε μάλλον το αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης διαδικασίας στην εξέλιξη της ανθρώπινης νόησης. Επιγραμματικά,αν μπορούσαμε να περιγράψουμε κάποια σημεία σταθμούς στη διαδικασία αυτή,σίγουρα θα έπρεπε σ αυτα να περιλάβουμε:
-Τη θρησκεύτικη Μεταρρύθμιση του Λούθηρου : ανεξάρτητα από την ιστορική της πορεία και τις ποικίλες εκφράσεις του προτεσταντισμού, υπήρξε θεμελιώδης πράξη αμφισβήτησης του Παπικού Πρωτείου. Αμφισβήτησης δηλαδή της ex cathedra αυθεντίας,της υποταγής των ανθρώπων άνευ όρων και άνευ κριτικής,στα Διατάγματα μιας ανώτερης αρχής. Αμφισβήτηση επιπλέον της "θεϊκής νομιμοποίησης" αυτής της Αρχής και κατά συνέπεια όσων αυτή επικύρωνε σε πολιτικό επίπεδο (τη στέψη του Μονάρχη ως "ελέω Θεού" εκπροσώπου επί της γης). Ήταν το πρώτο πλήγμα στην αντίληψη της άνωθεν πορευόμενης μοναδικής αλήθειας, η αναγκαία προϋπόθεση για τη γέννηση της ατομικής κρίσης,της ατομικής επιλογής (και της ατομικής ευθύνης), του αιτήματος κάθε ανθρώπου να αναζητά τις δικές του αρχές και να ζει με αυτές!
-Τον Ουμανισμό της Αναγέννησης: συμπλήρωμα της Μεταρρύθμισης σε αισθητικό επίπεδο ή μάλλον, αναγκαία αισθητική έκφραση του νοητικού αιτήματος της Μεταρρύθμισης. Ο εκδικητής Θεός της Π.Διαθηκης που θεμελίωνε την εξουσία του στο φόβο έπαψε να αποτελεί αγαπημένο θέμα απεικόνισης. Τη θέση του πήρε η μητέρα του Θεού της αγάπης. Η Madonna υπήρξε η αγαπημένη μορφή της Αναγέννησης. Ένας Θεός ενσαρκωμένος από ανθρώπινη μάνα,όπως όλοι οι άνθρωποι,ένας Θεός θνητός όπως οι άνθρωποι,ένας Θεός πράος,ταπεινός και φτωχός,που κήρυττε την ανάγκη για προσφορά και αλληλεγγύη, πάνω απ΄όλα ένας Θεός που έβρισκε προσωρινό καταφύγιο στην αγκαλιά της μητέρας του,όπως όλοι μας κάποια στιγμή έχουμε κάνει,ήταν ένας Θεός πιο κοντά στο μέτρο του ανθρώπου. Ταυτόχρονα,ήταν κι ένας Θεός με ατομική ιστορία πάνω στη γη,μια σαφής ενσάρκωση της ατομικότητας και της υπαρξιακής αγωνίας που κάθε άνθρωπος κουβαλάει στη σύντομη γήινη περιπέτεια του.
-Τη γέννηση της αστικής τάξης ,ως ομάδας ανθρώπων που εξέφρασε στην αρτιότερη μορφή του,το αίτημα για ατομική επιλογή της ζωής και ανεξαρτησία από τη θεσμική αυθαιρεσία των αρχόντων. Η αστική αντίληψη ζωής,είναι φυσικά κάτι πολύ ευρύτερο από την οικονομική ευμάρεια που επιφέρουν οι εμπορικές συναλλαγές και η επιτυχής επινοητικότητα του επιχειρείν. Πρόκειται για εκείνη ακριβώς τη διαδικασία αυτοπροσδιορισμού που πραγματοποιείται μέσα στον αστικό ιστό των οικονομικά αναπτυσσόμενων πόλεων,υπό την αλληλεπίδραση ανθρώπων με διαφορετικές κουλτούρες,ήθη και αντιλήψεις, οι οποίοι όμως συν-εργάζονται για να βελτιώσουν αμοιβαία τους όρους της ζωής τους. Με λίγα λόγια,τον αστικό κοσμοπολιτισμό,ως μορφή καλοπροαίρετου ουνιβερσαλισμού. Ο ουμανισμός της αναγέννησης,διασχίζει με το εμπόριο τα μήκη και πλάτη της γης και γίνεται παγκόσμιο αίτημα της ανθρωπότητας!
Πρόκειται αναμφίβολα,για συναρπαστική εξέλιξη!


Η Ιστορία βέβαια,δεν υπόκειται σε κάποιον ντετερμινισμό διαρκούς προόδου.Συχνότατα υπάρχουν περίοδοι στασιμότητας ή και οπισθοδρόμησης.Σε ό'τι έχει να κάνει με τη φεουδαρχική αντίληψη,μπορεί κανείς να παρατηρήσει τη διατήρησή της υπό διάφορες μορφές ακόμη και σήμερα. Σε χώρες μη κοινοβουλευτικής δημοκρατίας (αρκετά Αφρικανικά και Ασιατικά καθεστώτα) επιβιώνει υπό την καθαρή της μορφή.Σε χώρες ολιγαρχικής αντίληψης ή νόθας δημοκρατίας (Ρωσία) επιβιώνει ως κάστα ευνοουμένων του καθεστώτος. Στις χώρες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας (Ευρώπη,Β.Αμερική) η φεουδαρχική αντίληψη έχει επιβιώσει χάρις στο ευφυέστερο κοινωνικό καμουφλάζ: ως συνδικαλιστικό προνόμιο!

Διαβάζοντας για παράδειγμα,τη συνέντευξη του Κ.Λουράντου (πρόεδρος του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου) http://www.tovima.gr/society/article/?aid=685048 μπορεί κανείς να επισημάνει αρκετά πράγματα.Εκείνο που είναι καταφανώς ορατό,είναι η έκκληση του προέδρου μιας επαγγελματικής συντεχνίας προς τον "ανώτατο άρχοντα" (απευθείας προς τον πρωθυπουργό,η θεσμική διαδικασία έχει προσφυώς παρακαμφθεί ως χρονοτριβή),να παρέμβει προς όφελος των συμφερόντων της. Φυσικά,το άλλοθι εξακολουθεί να υφίσταται,το ονομάζει ο πρόεδρος "υγεία του κοινωνικού συνόλου",υπέρ αυτής διακηρύσσει πως αγωνίζεται,αρνείται πεισματικά τον τίτλο του ιδιοτελούς χρησιμοθήρα!
Οι προτάσεις όμως του προέδρου,εφαρμοζόμενες,ενώ είναι αμφίβολο κατά πόσον προασπίζουν τη δημόσια υγεία,είναι απολύτως βέβαιο πως επαυξάνουν τα κέρδη του κλάδου του και ταυτόχρονα τον προφυλάσσουν από την έκθεσή του στον ανταγωνισμό.
Η ίδια αντίληψη,το ίδιο αίτημα "προστασίας έναντι του ανταγωνισμού",διέπει και άλλους επαγγελματικούς κλάδους: αυτοκινητιστές,καθηγητές πανεπιστημίων,δάσκαλους οδήγησης,ιατρούς του ΙΚΑ,ναυτεργάτες και βέβαια,τους υπέρτατους ίσως των φεουδαρχών,συμβολαιογράφους!
Συντεχνίες ολόκληρες,οι οποίες εισοδηματικά ανήκουν κατά τεκμήριο στα μεσαία προς υψηλά αμειβόμενα στρώματα του πληθυσμού,μάχονται απεγνωσμένα να συντηρήσουν τα φεουδαρχικού τύπου προνόμιά τους: αποκλειστικότητα παροχής υπηρεσίας,αποκλεισμό κάθε άλλου ανταγωνιστή από αυτήν,δικαίωμα κληροδότησης (!) του τίτλου κλπ...
Αυτού του είδους οι πρακτικές,οδηγούν σε συγκεκριμένες οικονομικές επιπτώσεις: παροχές υπηρεσιών υψηλού κόστους,σπατάλη χρόνου/κεφαλαίου,αποεπένδυση,αύξηση της ανεργίας.
Είναι κατανοητό φυσικά,για οποιονδήποτε απολαμβάνει μιας προνομιακής θέσης,να επιζητά προστασία έναντι του ανταγωνισμού: κανείς δε διαλέγει τη δύσκολη κερδοφορία,όταν μπορεί να επιλέξει την εύκολη.Εκείνο το οποίο αρνείται να δει,είναι πως η οικονομική πρόοδος-όπως εναργώς απέδειξε ο Bastiat- δε συνίσταται στην ύπαρξη υψηλών ονομαστικών εισοδημάτων (άλλωστε τα τεχνητά δημιουργημένα υψηλά εισοδήματα προάγουν τον πληθωρισμό και εξουδετερώνουν την αγοραστική ισχύ του νομίσματος).Συνίσταται αντίθετα,στη διαρκή μείωση του κόστους των παραγόμενων αγαθών και προσφερόμενων υπηρεσιών,ώστε αγαθά και υπηρεσίες να γίνονται προσιτά σε ένα διαρκώς μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού.
Αυτήν όμως τη διαδικασία,μόνο ο ελεύθερος ανταγωνισμός μπορεί να καταστήσει εφικτή.
Ακριβώς δε τη λειτουργία του ελεύθερου ανταγωνισμού,είναι που αναιρούν τα πάσης φύσεως προνόμια των κλειστών επαγγελμάτων.
Κατ'απόλυτη αντιστοιχία προς την παρεμπόδιση του ελεύθερου εμπορίου από τους γαιοκτήμονες φεουδάρχες και λοιπούς αριστοκράτες της γης.
Το 19ο αιώνα,αυτή η αντίληψη εμπορικού προστατευτισμού,υλοποιήθηκε από τις κυβερνήσεις ως μερκαντιλισμός.
Τον 21ο αιώνα,στην Ελλάδα,είναι ο αντίστοιχης φιλοσοφίας συντεχνιακός προσοδοθηρισμός που επιχειρεί κάτι αντίστοιχο.
Ως "κορπορατισμός" νοείται η πρακτική της διασύνδεσης πολιτικής εξουσίας και συντεχνιών επ' αμοιβαίω όφελος: η πολιτική εξουσία εγγυάται τα συντεχνιακά προνόμια και οι συντεχνίες σε αντάλλαγμα,παρέχουν την πολιτική και εκλογική τους υποστήριξη. Φυσικά το λογαριασμό,τον πληρώνουν οι υπόλοιποι πολίτες.
Στη χώρα μας το σύστημα του κορπορατισμού λειτούργησε λίγο-πολύ επαρκώς,όσο υπήρχαν οι αναγκαίες πιστώσεις για να το στηρίξουν,γνώρισε στιγμές δόξας αμέσως μετά την είσοδό μας στην ευρωζώνη και την αθρόα παροχή πιστωτικών διευκολύνσεων που ακολούθησε,αλλά πλέον αδυνατεί να λειτουργήσει από τη στιγμή που είμαστε αποκλεισμένοι από τις αγορές και άρα δεν έχουμε πρόσβαση σε δάνεια. Κατά λογική συνέπεια,η πελατειακή συναλλαγή με τα κόμματα εξουσίας,λειτουργούσε επί εποχής πιστώσεων,αλλά κατέστη αδύνατη από την περίοδο της κρίσης και μετά.

Η εξέλιξη,από τη στιγμή που τα νέα δεδομένα επέβαλλαν προσαρμογές,υπήρξε ενδιαφέρουσα.
Επικράτησε η αφήγηση της συνωμοσίας του παγκόσμιου κεφαλαίου,σε βάρος των "τίμια εργαζομένων επαγγελματιών".Η Ελληνική μεσοαστική τάξη η οποία λίγο-πολύ λειτουργούσε προσοδοθηρικά και με λογικές "corpus",αρνήθηκε πεισματικά την προσαρμογή.Αντί της γενναίας υιοθέτησης ανταγωνιστικής διάθεσης και του ανοίγματος στην παγκόσμια αγορά,προτιμήθηκαν φοβικές αντιδράσεις αυτοαναφορικότητας και υιοθετήθηκε το πνεύμα του "πατριωτικού καταναλωτισμού" κατ'αντιδιαστολή προς τα δαιμονοποιημένα "ξένα προϊόντα" που θέλουν να "μας φάνε το ψωμί"! Αυτή η οικονομικά αδιέξοδη επιλογή,συνάντησε ως απαραίτητο ψυχολογικό συμπλήρωμα,την αναβίωση της εθνικιστικής ρητορείας (ο "περιούσιος λαός που τον επιβουλεύονται"). Το ανορθολογικό αυτό κοκτέηλ εθνικοσοσιαλιστικής υφής,ανέλαβε να εκφράσει σε πολιτικό επίπεδο ο συγκερασμός των κομμάτων που κυβερνούν σήμερα τη χώρα (Συριζα/Αν.Ελ).
Η Ελληνική μεσοαστική τάξη άλλωστε,τα ανέδειξε στην κυβέρνηση και παρέχει μέχρι στιγμής την ανοχή της στο έργο (;) που έχουν ως τώρα παράξει.
Τα πεπραγμένα της νέας κυβέρνησης,όσο αδύνατον είναι να ερμηνευθούν υπό το πρίσμα μιας σύγχρονης δυτικού τύπου πολιτικής αντίληψης,τόσο ερμηνεύσιμα γίνονται μόλις κατανοηθεί το ιδεολογικό της περιεχόμενο: κράμα εθνικισμού και σοσιαλισμού με απόλυτα κορπορατιστικές οικονομικές αντιλήψεις.

Μοιραία,αρχίζει κανείς να ανησυχεί,έχοντας κατά νου τα ιστορικά προηγούμενα του μεσοπολέμου,για την κατάληξη αυτού του πολιτικού εγχειρήματος.
Κάθε πρόγνωση είναι φυσικά επισφαλής. Οι εποχές είναι διαφορετικές,το ίδιο και οι γεωστρατηγικές ισορροπίες,αλλά και το διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Πέραν αυτών,υπάρχει και ένας κατεξοχήν αστάθμητος παράγοντας εντός των τειχών: δεν είναι άλλος από τον ακραίο ατομικιστικό ωφελιμισμό της Ελληνικής μεσοαστικής τάξης.
Δε χρειάζονται επ'αυτού αυταπάτες. Το βασικό κίνητρο των Ελλήνων μεσοαστών,είναι -τα τελευταία τριάντα χρόνια- ο άκοπος πλουτισμός. Δεν υπάρχει κανενός είδους υποκείμενη παιδεία,ούτε οικονομική,ούτε κοινωνική,που να υποστηρίζει το εγχείρημα.Ο πλουτισμός οφείλει να προέρχεται από την κρατική μέριμνα,τον κομματικό πάτρωνα,την πελατειακή διασύνδεση. Αυτός ο ανερμάτιστος εσμός,δεν υπακούει φυσικά σε έλλογα επιχειρήματα,κινείται ενστικτωδώς και προσκολλάται ευκαιριακά προς όποιο σχηματισμό θεωρεί ότι θα τον εξυπηρετήσει ευχερέστερα.
Αφ'ης στιγμής,βαθύτερο ιδεολογικό έρμα δεν υπάρχει,πίσω από τη φαινομενική σύμπνοια,ελλοχεύει πάντοτε ο κίνδυνος της έκρηξης,αν οι Έλληνες μεσοαστοί αντιληφθούν πως ο "κεκτημένος τρόπος ζωής τους" απειλείται με εξαφάνιση.

Αυτός ακριβώς ο παράγοντας,επειδή ακριβώς είναι ο πλέον αστάθμητος,καθιστά παρακινδυνευμένη κάθε πρόβλεψη!
Και η ζωή συνεχίζεται...


(Στη φωτογραφία το Balmoral Castle στη Σκωτία: για φεουδάρχες υψηλής αισθητικής...)


12/5/2015

Man is no island

Στις συζητήσεις με ανθρώπους συγγενών αντιλήψεων,αισθάνομαι την ανάγκη να υποδυθώ το δικηγόρο του διαβόλου.Όχι τόσο επειδή είμαι αντιδραστικό στοιχείο με σνομπ χαρακτηριστικά (που είμαι),όσο επειδή στοιχειώδης πνευματική εντιμότητα μου επιβάλλει να θέτω υπό συνεχή κρίση τις εκάστοτε απόψεις μου.Άμεση συνέπεια φυσικά αυτής μου της συνήθειας,είναι να μην ταυτίζομαι ποτέ με τις ιδέες μου,να μην τις μετατρέπω σε δόγμα,σχεδόν να αναζητώ το στοιχείο της καθημερινότητας που θα τις θέσει σε δοκιμασία ή και θα τις ανατρέψει οριστικά!

Χθες το βράδυ,είχα την ευκαιρία να ακούσω τον Yarun Brook,θεωρητικό υποστηρικτή της φιλοσοφίας της Ayn Rand,στην παρουσίαση του βιβλίου του.Ήταν μια μοναδική ευκαιρία να του θέσω τη βασική μου ένσταση απέναντι στη Rand: "ασφαλώς και κάθε άνθρωπος πρέπει να είναι υπεύθυνος για τη ζωή του και την επιδίωξη της ατομικής του ευτυχίας.Αλλά,στη ζωή,υπάρχουν και άνθρωποι που εμφανώς υστερούν: άνθρωποι με σωματικές αναπηρίες,με νοητική υστέρηση,με χρόνιες παθήσεις κ.ο.κ.Απέναντι σ'αυτούς,η Rand προτείνει την εθελοντική ιδιωτική φιλανθρωπία.Είναι ποτέ δυνατόν να οικοδομήσουμε την ανθρώπινη κοινωνία μόνο πάνω σ'αυτή τη συνταγή";

Η απάντησή του ήταν,για τους μεν "λιγότερο έξυπνους" πως υπάρχουν "λιγότερο έξυπνες" απασχολήσεις μέσω των οποίων μπορούν να βιοπορίζονται,για τους δε σωματικά/νοητικά έχοντες αναπηρία πως "δεν είναι πολλοί" και "σε κάθε περίπτωση,μπορεί η ιδωτική πρόνοια να τους φροντίσει"...
Πρόσθεσε δε και κάτι επιπλέον εν είδει ερωτήματος: "ακόμη κι αν υποθέσουμε πως υπάρχει κάποιος που ο Α κρίνει πως χρήζει συνδρομής.Ο Α έχει κάθε δικαίωμα να τον συνδράμει,αλλά βάσει ποιας ηθικής αρχής θα αξιώσει και τη συνδρομή του Β"; Προφανώς,το ερώτημα αποσκοπεί στην αποδόμηση της φιλοσοφίας του κράτους πρόνοιας,μέσω μιας διαδικασίας ανάδειξης κάποιων αυθαίρετων υποθέσεων ("κάποιοι υποθέτουν αυθαίρετα πως κάποιοι άλλοι βρίσκονται εν ανάγκη και,στο όνομα αυτής της αυθαίρετης υπόθεσης,υποχρεώνουν όλους να συνδράμουν,ακόμη και όσους δεν επιθυμούν να το πράξουν: άρα προσβάλλουν την ελευθερία των τελευταίων,οι οποίοι συνδράμουν χωρίς να ερωτηθούν αν το επιθυμούν": αυτή είναι,αν έχω σωστά αντιληφθεί,η σκιαγράφηση της φιλοσοφικής ένστασης)!

Δεν υπήρχε φυσικά χρόνος για επαρκή συζήτηση,αλλά είναι προφανές για μένα,πως η αρχική μου ένσταση διατηρεί την ισχύ της στο ακέραιο!

Κατ'αρχήν,οι σωματικά και νοητικά πάσχοντες δεν είναι επ'ουδενί "λίγοι".Ασφαλώς δεν αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού,αλλά υπάγονται και οι δικές τους στατιστικές στο νόμο της διαρκούς αύξησης,όσο αυξάνεται το προσδόκιμο επιβίωσης των ανθρώπων,αλλά και οι ποιοτικές συνιστώσες των ανθρώπινων κοινωνιών!
Με τον όρο "ποιοτικές συνιστώσες" εννοώ φυσικά τη συνεχή καταπολέμηση των νόσων που μαστίζουν την ανθρωπότητα,την εξάλειψή τους ή τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεών τους στην ποιότητα της ανθρώπινης ζωής.
Ας γίνω λίγο πιο απλός: πριν την εφαρμογή της ινσουλίνης (1922) στη θεραπεία του διαβήτη,οι διαβητικοί ήταν καταδικασμένοι σε πρόωρο θάνατο.Σήμερα-ευτυχώς-οι ίδιοι άνθρωποι ζουν μια σχεδόν φυσιολογική ζωή,χάρη στα θεραπευτικά μέσα που είναι διαθέσιμα,αλλά και στις μεθόδους πρόληψης και αποκατάστασης που εφαρμόζονται.Το τίμημα φυσικά είναι σαφές: το μέσο ετήσιο κόστος θεραπευτικής φροντίδας ενός διαβητικού στην Ελλάδα,έχει υπολογιστεί περίπου στα 1300 ευρώ (φάρμακα,αναλώσιμα,κόστος νοσηλείας,αντιμετώπιση επιπλοκών κλπ).Σήμερα,στη χώρα μας υπάρχουν 1.200.000 διαβητικοί,με τον αριθμό τους σε παγκόσμιο επίπεδο να υπολογίζεται στα 300.000.000 και πρόγνωση να διπλασιαστεί περί το 2030!
Ένας απλός πολλαπλασιασμός μας δίνει 1.560.000.000 ευρώ για την ετήσια υγειονομική κάλυψη μόνο των διαβητικών Ελλήνων!
Φυσικά,καμία σύγχρονη κοινωνία δε διανοείται πως είναι ηθικά αποδεκτή η απόσυρσή της από την υγειονομική κάλυψη των διαβητικών πολιτών της!
Η υγειονομική κάλυψη των πασχόντων από χρόνιες νόσους,είναι μια "ποιοτική συνιστώσα" την οποία οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν κατακτήσει και την οποία έχουν κάθε πρόθεση να διατηρήσουν και να επεκτείνουν.Αν στην εξίσωση προσθέσουμε και τις άλλες νόσους φθοράς (alzheimer,νεφρική ανεπάρκεια,κακοήθειες,καρδιοαναπνευστική ανεπάρκεια κλπ),το κονδύλιο που απαιτείται για την υγειονομική τους κάλυψη εκτοξεύεται σε επίπεδα που καμία εθελοντική ελεημοσύνη,όσο καλή διάθεση κι αν έχει,δεν μπορεί να καλύψει! Για την ακρίβεια,η υγειονομική κάλυψη του πληθυσμού,είναι εφικτή μόνο επί πιστώσει! Μόνο με την προέγκριση πιστώσεων είναι δυνατή η κάλυψη των υγειονομικών αναγκών των πολιτών μιας ανεπτυγμένης Δυτικής κοινωνίας.Ασφαλώς οι πιστωτές θα είναι τα μεγάλα ιδιωτικά και κρατικά funds,αλλά η βασική προϋπόθεση αξιόπιστης λειτουργίας του πιστοληπτικού συστήματος είναι η "ισχύς του συμβολαίου",την οποία μόνο οι οργανωμένες κρατικές συλλογικότητες μπορούν να εγγυηθούν!
Πως μπορεί να ισχύσει το συμβόλαιο ελλείψει μιας ανώτερης αρχής που θα εγγυάται την επιβολή του και θα διαθέτει τα μέσα να το επιβάλλει;
Στην ιστορία,δεν υπάρχει παράδειγμα ανθρώπινης κοινωνίας που να μην είναι δομημένη πάνω σε κάποιες αρχές Πολιτειακής μορφής,με σαφώς καθορισμένο μηχανισμό άσκησης εξουσίας και επιβολής νόμων! Δεν έχει υπάρξει ιστορικά κάποιο άλλο σχήμα κοινωνικής οργάνωσης που να είναι μακροπρόθεσμα λειτουργικό,έξω από τη θεσμικά οργανωμένη πολιτική κοινωνία! Ο τρόπος της θεσμικής οργάνωσης και η μορφή του πολιτεύματος,είναι φυσικά ζήτημα πολιτικής διαβούλευσης,αλλά η παρουσία θεσμικά κατοχυρωμένου μηχανισμού επιβολής των νόμων είναι conditio sine qua non προκειμένου η κοινωνία να λειτουργεί.Αυτό ισχύει είτε μιλάμε για την εποχή των αυτοκρατοριών,είτε για τα σύγχρονα κράτη.Είτε για τις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες της Δύσης,είτε για τις ολιγαρχίες ή τα μοναρχικά καθεστώτα του υπόλοιπου σύγχρονου κόσμου.

Για να απλοποιήσω το σκεπτικό μου,δίχως κρατικό μηχανισμό επιβολής των νόμων,κοινωνία δεν υφίσταται,πόσο μάλλον κράτος πρόνοιας ή προνοιακό σύστημα οποιασδήποτε μορφής.
Τη μη-κρατική ή αντι-εξουσιαστική κοινωνική οργάνωση την έχουν δοκιμάσει αρκετές ομάδες ανθρώπων διαχρονικά.Από τις θρησκευτικές μειονότητες των pilgrims και τους ουτοπικούς σοσιαλιστές του 19ου αιώνα,μέχρι τους Boers της Ν.Αφρικής στα τέλη του 19ου αιώνα,τους αναρχικούς της Καταλωνίας στο μεσοπόλεμο,τους Hippies της δεκαετίας του '60 και πάει λέγοντας.
Σε κάθε περίπτωση,το εγχείρημα ήταν βραχύβιο,επειδή αποδείχθηκε μη λειτουργικό.
Συνοψίζοντας,αν επιθυμούμε στοιχειώδη κοινωνική οργάνωση-εντός της οποίας θα υφίσταται και κάποιας μορφής σύστημα κοινωνικής πρόνοιας-είναι απαραίτητο να υπάρχει κράτος και νόμοι,στους οποίους τα άτομα θα υποτάσσονται.Φυσικά,είναι ιδανικό,το κράτος να λειτουργεί σεβόμενο τα ατομικά δικαιώματα των πολιτών και οι νόμοι να εκφράζουν την αρχή του habeas corpus και του απαραβίαστου της ατομικής ιδιοκτησίας,αλλά πάντως κράτος πρέπει να υπάρχει.
Η ακραία ατομικιστική ελευθεριότητα της A.Rand εκτιμώ πως είναι εξίσου ουτοπική,με την αταξική ελευθεριακή κοινωνία των αναρχοκομμουνιστών,τα φαλανστήρια του Fourrier και την Utopia του More.
Εκτός όμως από ουτοπικά,τα κοινωνικά αυτά οράματα,είναι κατά τη γνώμη μου και αποτρόπαια!


Το δεύτερο σκέλος του επιχειρήματος,αυτό περί ηθικής επιλογής,παρουσιάζει εξίσου ενδιαφέρον.
Πράγματι δεν υπάρχει κανενός είδους "ηθικό πρόταγμα" που να επιβάλλει σε κάποιον άνθρωπο να δείξει συμπόνοια απέναντι σε κάποιον άλλον ή να τον συνδράμει για οποιοδήποτε λόγο.
Αν οι ανθρώπινες κοινωνίες απαρτίζονταν από άτομα που απλά συναλλάσσονται για ίδιον όφελος,τότε πέρα από τον ατομικό ωφελιμισμό,καμία άλλη ηθική έννοια δε θα νομιμοποιούνταν να αναπτυχθεί.Συνεπώς η "αλληλεγγύη",ο "ανθρωπισμός",η "αλτρουϊστική ηθική" θα ήταν λογικά άτοπες. Η ίδια μάλιστα η Rand κατακεραυνώνει στα γραπτά της την αλτρουϊστική αντίληψη,ως αντίληψη που αντιστρατεύεται το συμφέρον του ατόμου,ως παρακμιακή ηθική που προτάσσει το συλλογικό έναντι του ατομικού και υποτάσσει τον άνθρωπο στο επίπεδο του μηδενικού που οφείλει να θυσιαστεί για το καλό της συλλογικότητας.
Αλλά οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν έχουν -ευτυχώς-αυτή τη μονόπλευρη εικόνα.
Οι άνθρωποι,ακόμη κι όταν συναλλάσσονται για ίδιον όφελος,αναπτύσσουν μια σχέση.Η καθημερινή επανάληψη της συναλλαγής,διευρύνει και εμβαθύνει αυτή τη διαπροσωπική σχέση.Η εμπιστοσύνη που γεννάται από την αξιοπιστία της συναλλαγής,οδηγεί αναπόφευκτα σε μια ηθική αποτίμηση: "επειδή ο Γιώργος με προμηθεύει με ποιοτικά προϊόντα,ο Γιώργος είναι αξιόπιστος"!
Αυτή η αρχική αποτίμηση,εντασσόμενη στο ευρύτερο περιβάλλον και συγκρινόμενη με τη συμπεριφορά άλλων προσώπων,οδηγεί τελικά σε μια ηθική αξιολόγηση: "ο Γιώργος,σε αντίθεση με άλλους,είναι έντιμος άνθρωπος" ή αντίθετα "ο Κώστας,είναι αναξιόπιστος και απατεώνας"!
Η εμπορική συναλλαγή,αναπόφευκτα οδηγεί σε μια ηθική συναλλαγή: οι άνθρωποι συναλλάσσονται και ανταλλάσσουν αξίες.Δεν ανταλλάσσουν μόνο προϊόντα-αυτό είναι μια πολύ στενή αντίληψη της ανταλλαγής-ανταλλάσσουν ακριβώς αξίες.Προβαίνουν σε μία έμπρακτη ηθική επιλογή! Αγοράζω από τον Γιώργο,επειδή τον εμπιστεύομαι και όχι από τον Κώστα επειδή τον θεωρώ αναξιόπιστο! Αντίστροφα,ο Γιώργος με εξυπηρετεί επειδή με εμπιστεύεται ενώ,δεν εξυπηρετεί τον Παύλο ο οποίος είναι κακοπληρωτής (άρα αναξιόπιστος).
Ολόκληρη η αγορά,εμπεριέχει μια ηθική επιλογή: αυτήν της εμπιστοσύνης!
Τι άλλο σημαίνει η αγορά επί πιστώσει και η πιστωτική κάρτα; "Σε εμπιστεύομαι,γι'αυτό και διευκολύνω τη συναλλαγή μας"!
Αν καταρρεύσει η καλή πίστη,καταρρέουν οι συναλλαγές,καταρρέει η ίδια η αγορά!
Ο Hayek επικαλείται τον όρο catallactics από το Αριστοτελικό "καταλλάσσειν"("Ηθικά Νικομάχεια"): ο όρος υποδηλώνει ακριβώς το ηθικό περιεχόμενο της αγοράς και τη συμβολή της στην ηθική ανάδειξη του ανθρώπου.Το "καταλλάσσειν" εμπεριέχει το "συναλλάσεσθαι" αλλά και τις ηθικές του συνέπειες: τη διανθρώπινη εμπιστοσύνη,την καταλλαγή,την κοινωνική ειρήνευση!
Οι άνθρωποι από άτομα δύσπιστα που αλληλοϋποβλέπονται,σταδιακά και σε βάθος χρόνου μετατρέπονται σε πολίτες που συναλλάσσονται με αμοιβαία εμπιστοσύνη και οικοδομούν μια κοινωνία με ηθικό περιεχόμενο!
Η μετατροπή της αγέλης των αγνώστων μεταξύ τους ατόμων,σε κοινωνία με ηθικό περιεχόμενο,είναι μια διεργασία ουσιαστικής αναβάθμισης της ηθικής υπόστασης του ανθρώπου!
Γι'αυτό ο Adam Smith επικαλείται την "common humanity" ως αναγκαίο συστατικό της ανθρώπινης κοινωνίας και ο Hayek αναφέρεται στην "moral tradition" ως απαραίτητο συμπλήρωμα του κοινωνικού ηθικού κώδικα.

Βάσει ποιας ηθικής αρχής θα μεριμνήσω για το άτομο που υποφέρει;
Αν το δω ως "'άτομο",βάσει καμιάς.
Αν το δω ως συμπολίτη,θα επικαλεστώ την αρχή της κοινωνικής ειρήνης.
Αν το δω ως συνάνθρωπο,θα επικαλεστώ την αρχή του ανθρωπισμού.
Βάσει ποιας ηθικής θα μεριμνήσω για τον πάσχοντα;
Αν οι ανθρώπινες κοινωνίες ήταν κενές ηθικού περιεχομένου,βάσει καμιάς.
Αλλά επειδή οι άνθρωποι είναι ηθικά όντα και έχουν δομήσει ηθικές κοινωνίες,μεριμνούν ο ένας για τον άλλον.

Όταν δέχεσαι επίθεση από τρεις κακοποιούς στο δρόμο,η αστυνομία θα παρέμβει για να σε προστατέψει,δίχως να περιμένει να της το ζητήσεις: θα καταργήσει την ελευθερία σου (αφού θα παρέμβει αυθαίρετα) για να σου σώσει τη ζωή! Γιατί; Επειδή ακριβώς η "ηθική παράδοση" (moral tradition) της κοινωνίας μας έχει κατακτήσει αυτήν ακριβώς τη διάσταση,μέσα από αιώνες πείρας και διανθρώπινου "καταλλάσσειν"!
Στο στενά ατομικιστικό σύμπαν της A.Rand,η moral tradition εξοβελίζεται ως "συλλογικό δημιούργημα",το άτομο οφείλει κάθε στιγμή να δηλώσει την επιθυμία του και τελικά,ο άτυχος άνθρωπος πεθαίνει στο δρόμο αβοήθητος,κάτω απ'τα χτυπήματα των κακοποιών...
Ασφαλώς και είναι μεγάλη κατάκτηση η προστασία των δικαιωμάτων του ατόμου!
Αλλά είναι η οργανωμένη κοινωνία που έχει εντάξει τα ατομικά δικαιώματα στην ηθική της παράδοση,εκείνος ο οργανισμός που θα εγγυηθεί την προστασία τους!
Ο κόσμος της Rand είναι μια θεωρητική κατασκευή: αποτελείται από άτομα που επιδιώκουν την ευτυχία μέσα σε ένα σύμπαν κενό ηθικού περιεχομένου! Αλλά η ευτυχία είναι κι αυτή μια ηθική έννοια.Πως μπορεί να πραγματωθεί σε ένα αν-ηθικό σύμπαν;

Οι ενστάσεις μου λοιπόν διατηρούν την ισχύ τους.
Από την άποψη του αγνωστικιστή φιλελεύθερου (Hayek,Friedman,Mises κ.α),τόσο η ηθική λειτουργία της αγοράς,όσο και η ηθική παράδοση της κοινωνίας,με αναγκάζουν να απορρίψω τον αυτοεκπληρούμενο ατομικισμό της A.Rand.
Θα τον απορρίψω όμως και ως χριστιανός φιλελεύθερος (όπως ήταν ο Adam Smith,ο John Locke,ο Frederic Bastiat).
Υπάρχει μια πολύ αξιόπιστη-κατά τη γνώμη μου-ηθική επιταγή που καθιστά δυνατή την ομαλή ανθρώπινη συμβίωση.Αποτελεί ρήση του Ιησού στην επί του όρους ομιλία: "Πάντα οὖν ὅσα ἐὰν θέλητε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, οὕτως καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς· οὗτος γάρ ἐστιν ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται." (Ματθ 7:12)

Η αρχή της αμοιβαιότητας,αλλά και του σεβασμού της ατομικής ελευθερίας,σε μια ρήση πλήρη ηθικού περιεχομένου.Δεν ομνύω στο Θεό της εκδίκησης και των διαταγών,ελπίζω μόνο στο Θεό της αγάπης και της συγγνώμης.


Στο μυθιστόρημα "Ο άρχοντας των μυγών" του Golding,μια ομάδα παιδιών ναυαγεί σε ένα ερημονήσι και σταδιακά εκπίπτουν στη βαρβαρότητα.Ανάμεσά τους,υπάρχει ο Πόρκυ,ο χοντρούλης με τα γυαλιά μυωπίας που πάσχει από άσθμα.Το αδύναμο μέλος της ομάδας,αυτό που χρειάζεται συχνότερα τη συνδρομή των άλλων,είναι και το πρώτο θύμα του εκβαρβαρισμού! Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο.Η εξαγρίωση των ανθρώπων,κάθε φορά που συμβαίνει,έχει ως πρώτα της θύματα τους ασθενέστερους εξ αυτών.

Οι άνθρωποι ευτυχώς,δεν είναι νησιά! Καταδικασμένοι να συνυπάρχουν,οφείλουν διαρκώς να βελτιώνουν τους όρους αυτής της συνύπαρξης.Αυτό απαιτεί μια δύσκολη ισορροπία κάθε φορά,ανάμεσα στο σεβασμό της ιδιωτικότητας και στην πραγμάτωση της απαιτούμενης αλληλεγγύης.Η αναζήτηση αυτής της ισορροπίας,είναι από μόνη της,τόσο μια νοητική προσπάθεια,όσο και μια ηθική επιλογή.

Man is no island...


24/4/2015

Πρώτες εντυπώσεις

Οι εκλογές της 25/1 ανέδειξαν μια νέα κυβέρνηση,απαρτιζόμενη από το ΣΥΡΙΖΑ και τους ΑΝ.ΕΛ.
Μετά από είκοσι περίπου μέρες,κάποιες πρώτες σκέψεις είναι δόκιμο να κατατεθούν.

1) Στο μεγάλο ζήτημα της διαπραγμάτευσης της χώρας με τους δανειστές της (ΕΕ,ΕΚΤ,ΔΝΤ),το οποίο μονοπωλεί σχεδόν την πολιτική ζωή μας εδώ και πέντε χρόνια,οι ζυμώσεις βρίσκονται εν εξελίξει. Η νέα κυβέρνηση αρχικά επιδίωξε μια πιο δυναμική διαπραγμάτευση,την οποία ανέλαβε να εκφράσει ο εξαιρετικά δημοφιλής αυτή τη στιγμή υπουργός Οικονομικών Γ.Βαρουφάκης. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα είναι αβέβαια.Στο μεν εσωτερικό μέτωπο το "στυλ Βαρουφάκη",σε συνδυασμό με ένα πρωτοφανές φιλοκυβερνητικό brain washing από την πλειοψηφία των media,έχει διαμορφώσει μια ανεξήγητη αίσθηση "εθνικής περηφάνειας" στην πλειοψηφία της κοινής γνώμης.Περηφάνεια η οποία δε θεμελιώνεται σε κανένα χειροπιαστό αποτέλεσμα,αλλά σε μια αυτάρεσκη διέγερση του θυμικού.
Αυτή η ανορθολογική επιλογή,είναι λογικό να ζητά ενστικτώδεις αντιδράσεις επιβεβαίωσης και ήδη συνοδεύεται από "αυθόρμητες λαοσυνάξεις" υποστήριξης της κυβέρνησης,με μια ταυτόχρονη καλλιέργεια διχαστικής ρητορικής για όσους εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους.Στους τελευταίους καταλογίζεται "ανεπαρκής πατριωτισμός" στην καλύτερη περίπτωση...Αυτό το νοσηρό πολιτικό κλίμα,ασφαλώς το χρεώνεται η νυν κυβέρνηση.Δε θα ήθελα να υπενθυμίσω τα ιστορικά του ανάλογα στο Μεσοπόλεμο,αλλά δεν μπορώ και να αποφύγω τις συγκρίσεις. Ελπίζω να εκτονωθεί γρήγορα και ειρηνικά.

2) Στο ζήτημα της ευρύτερης οικονομικής πολιτικής,το μόνο που μπορούμε να αξιολογήσουμε μέχρι στιγμής,είναι κάποιες διακηρύξεις.Τούτο είναι απολύτως λογικό,καθόσον η όποια υλοποίησή τους,θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης με τους δανειστές.Η χώρα,μόλις πέρυσι απέκτησε πρωτογενές πλεόνασμα και τούτο με το βασικό αστερίσκο της καθυστέρησης καταβολής ληξιπρόθεσμων οφειλών προς φυσικά πρόσωπα (κοινώς,πάλι οι ιδιώτες σέρνουν το κάρο).Αυτό,απέχει πολύ από το να δύναται να σχεδιάζει πολιτικές παροχών,εικάζοντας πως θα μπορεί να τις χρηματοδοτήσει εξ ιδίων πόρων. Αλλά,έστω...
-Διακηρύσσεται λοιπόν,σε όλους τους τόνους η διεύρυνση της φορολογικής βάσης και η πάταξη της φοροδιαφυγής.Δεν έχω καμία αντίρρηση επί της αρχής και μακάρι να επιτευχθεί κάτι τέτοιο,χωρίς πρακτικές "μεγάλου αδελφού" (ο νοών νοείτω).Αλλά,επειδή αυτές τις διακηρύξεις τις ακούω τριάντα χρόνια τώρα,είμαι επιφυλακτικός.
-Διακηρύσσεται επίσης,η επανεξέταση των αδειών λειτουργίας των ΜΜΕ.Καλώς και είμαι σύμφωνος.Η διακήρυξη λειτουργεί θετικά σε δυο επίπεδα: στην κοινή γνώμη,ως ηθικό πρόκριμα και στα ΜΜΕ,ως προειδοποίηση (γεγονός που ίσως ερμηνεύει και την ευμενή προς την κυβέρνηση στάση τους).Σε κάθε περίπτωση,για την κυβέρνηση το ζήτημα είναι "win-win".
-Ο βασικός μισθός πρόκειται να αυξηθεί "σε βάθος χρόνου" στα 751 ευρώ,λέει η κυβέρνηση. Αν αυτό συμβεί,η ανεργία θα εκτιναχθεί,λέω εγώ και οι περισσότεροι οικονομολόγοι (αλλά και η κοινή λογική).
-Οι ιδιωτικοποιήσεις θα "επανεξεταστούν" με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον,λέει πάλι η κυβέρνηση.
Εγώ πάλι πιστεύω πως έχουν ήδη καθυστερήσει και θα έπρεπε να επιταχυνθούν.Το ίδιο πιστεύουν και οι Ευρωπαίοι.Το αντίτιμο της αγοραπωλησίας,το καθορίζει φυσικά ο νόμος της προσφοράς και ζήτησης,δεν μπορώ να αντιληφθώ πως αλλιώς μπορεί να συμβεί...
-Για το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης,ακούμε σπερμολογίες περί "κεντρικής τράπεζας χρηματοδότησης" που θα καθοδηγεί τις επενδύσεις! Αναρωτιέμαι που στον κόσμο λειτουργεί κάτι αντίστοιχο! Η εμπειρία δείχνει πως η κρατικά καθοδηγούμενη οικονομία χρεοκοπεί οπουδήποτε κι αν εφαρμόζεται...


3) Στο ζήτημα της Παιδείας,οι διακηρύξεις είναι εξοργιστικές: η αριστεία απαξιώνεται δια στόματος του αρμοδίου Υπουργού (!),οι εξετάσεις βαίνουν προς κατάργηση,ο νόμος Διαμαντοπούλου για τη λειτουργία των Πανεπιστημίων αναθεωρείται,οι άριστοι καθηγητές των συμβουλίων εκδιώκονται,το "άσυλο των μπαχαλάκηδων" όπως το ζήσαμε στη Μεταπολίτευση αποκαθίσταται,μαζί και το δικαίωμα στην "ισόβια φοίτηση"...Αναρωτιέμαι,μετά απ'όλα αυτά,πως η Ελλάδα θα επενδύσει στην έρευνα και την καινοτομία; Προφανώς ο ιδεοληπτικός σοσιαλισμός,θεωρεί πως η καινοτομία προκύπτει ως αποτέλεσμα του "ιστορικού προτσές",περίπου με μια αυτόματη διαδικασία καθώς περνάει ο καιρός. Η καινοτομία,ως αποτέλεσμα της επίπονης επιστημονικής έρευνας,μάλλον δε συμφωνεί με τα ιδεολογικά πρότυπα του Υπουργείου Παιδείας.
Στα πλαίσια του σοσιαλιστικού εξισωτισμού,προαναγγέλλεται και η κατάργηση των εξετάσεων για την εισαγωγή στα Πειραματικά Γυμνάσια! Προφανώς,η αριστεία θα εξασφαλιστεί δια της απλής και μόνον εγγραφής των μαθητών σ'αυτά...

4) Στον τομέα της Δημόσιας Τάξης,έχουμε εξαγγελίες περί αφοπλισμού και μετονομασίας των ΜΑΤ,διάλυσης των κέντρων φιλοξενίας μεταναστών και κατάργησης των φυλακών ανηλίκων. Η αστυνόμευση εκλαμβάνεται ως εκπαιδευτική νουθεσία προς τους πολίτες,αλλά έχουμε ήδη μάθει πως αξιολογείται η εκπαίδευση...Προβλέπω σοβαρά αδιέξοδα.
Θετικό μέτρο η στελέχωση της αστυνομίας και με αλλοδαπούς.Χρειαζόμαστε μια αστυνομία που να κατανοεί καλύτερα τους πολίτες μιας πολυεθνικής κοινωνίας.


5) Στον τομέα της Υγείας,για την ώρα παρακολουθούμε διακηρύξεις. Οι περισσότερες είναι προσανατολισμένες στη δημιουργία ενός τύπου αποκλειστικά κρατικά παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας.Ας μη λησμονούμε τη μεγάλη προσοδοθηρική ομάδα των ιατρών του πρώην ΙΚΑ,που στηρίζουν  αναφανδόν την παρούσα κυβέρνηση προσδοκώντας επαναπρόσληψη σε ένα νέο ΙΚΑ,ώστε να συνεχίσουν τις "business as usual". Ο αρμόδιος υπουργός πρόσφατα μίλησε για "πάρτυ" στο χώρο του φαρμάκου,αλλά λησμόνησε να μας πει ποιοι οργάνωσαν το πάρτυ και με ποιους τρόπους το πάρτυ περιορίστηκε δραστικά (ηλεκτρονική συνταγογράφηση,μείωση τιμών φαρμάκων,εξάλειψη του ιερατείου του ΙΚΑ).Κατανοητό βέβαια αφού,εάν το έπραττε αφενός μεν θα ήταν αναγκασμένος να συγχαρεί τους προκατόχους του,αφετέρου δε θα δυσαρεστούσε τους αδημονούντες πελάτες-ψηφοφόρους του...Πάντως,κράτη με αποκλειστικά κρατικές υπηρεσίες υγείας,αυτή τη στιγμή στη γη υπάρχουν ελάχιστα.Μου έρχεται στο μυαλό πρόχειρα η Β.Κορέα και η Κούβα.Φυσικά,δεν μπορούμε να γνωρίζουμε κατά πόσον τα συστήματα υγείας εκεί είναι λειτουργικά αφού στοιχεία δε μας παρέχονται,η δε γνώμη των πολιτών γι'αυτά είναι άγνωστη (ορθότερα: απαγορεύεται η διατύπωσή της)...
Καταφεύγω στο σαρκασμό,προκειμένου να αποφύγω τις βαριές εκφράσεις...

6) Στην εξωτερική πολιτική/άμυνα,τα μηνύματα των αρμόδιων υπουργών (Κοτζιάς,Καμμένος) δείχνουν μια τάση ανασχεδιασμού του παραδοσιακού γεωπολιτικού προσανατολισμού της χώρας.Αμφισβήτηση της κοινής έναντι της Ρωσίας Ευρωπαϊκής πολιτικής,πρόθεση εξοπλιστικής συνεργασίας με τους Ρώσους,ανοίγματα προς Πούτιν,ζητήματα Γερμανικών επανορθώσεων του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου κλπ. Ο πρωθυπουργός έχει εκφράσει ανοιχτά τη διαφωνία του με την παρουσία της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ,αν και σέβεται -προς το παρόν- το ιστορικό δεδομένο.
Παρακολουθώ με προβληματισμό και ανησυχία τις πρωτοβουλίες αυτές.
Η Ελλάδα,έχει κατά τη γνώμη μου,ζωτικό-στην κυριολεξία-συμφέρον να παραμείνει ενεργό μέλος της Ευρωατλαντικής Συμμαχίας.Τόσο από την άποψη της γεωπολιτικής ισχύος (το ΝΑΤΟ παραμένει η ισχυρότερη διεθνής συμμαχία),όσο και από την άποψη του θεσμικού πολιτικού πλαισίου που χαρακτηρίζει τις χώρες-μέλη της. Όλες οι σύγχρονες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες,οι χώρες στις οποίες τα ατομικά δικαιώματα είναι αναγνωρισμένα και σεβαστά,οι κοινωνίες στις οποίες ισχύουν οι κανόνες της πολιτικής ελευθερίας και της οικονομίας της αγοράς,είναι μέλη του ΝΑΤΟ!
Δεν είναι μόνο η ωμή στρατιωτική ισχύς (που άλλωστε είναι έννοια πεπερασμένων δυνατοτήτων),αλλά και το πολιτικό πρότυπο κοινωνικής οργάνωσης (κοινοβουλευτική δημοκρατία,πλουραλισμός,οικονομία της αγοράς) που θα έπρεπε να καθιστούν τη συμμετοχή μας στους θεσμούς του Δυτικού κόσμου (ΕΕ/ΝΑΤΟ) αδιαπραγμάτευτη!
Προφανώς,η παρούσα κυβέρνηση φρονεί διαφορετικά!
Δυστυχώς για τη χώρα,προσθέτω...


Θετικό μέτρο,η σχεδιαζόμενη απόδοση ιθαγένειας στους μετανάστες δεύτερης γενιάς και φυσικά η νομική κατοχύρωση του σύμφωνου συμβίωσης και για τα ομόφυλα ζευγάρια.Στοιχειώδεις ατομικές ελευθερίες τις οποίες οφείλαμε εδώ και καιρό να έχουμε κατοχυρώσει.
Θετική-έστω και σε συμβολικό επίπεδο-η πολιτική ορκομωσία,ως δείγμα αναγκαίας εκκοσμίκευσης της Πολιτείας μας.Χρειάζονται φυσικά και άλλα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.


Προφανώς,το μεγάλο διακύβευμα συμπυκνώνεται στο (1),στη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές της χώρας.Από την κατάληξή της εξαρτώνται άμεσα όλες οι υπόλοιπες διακηρύξεις,εκτός φυσικά από όσες είναι μηδενικού κόστους (π.χ ιθαγένεια μεταναστών,θεσμικές μεταρρυθμίσεις εκκοσμίκευσης).
Ο γρίφος που ζητά ακόμη επίλυση,έχει να κάνει με την πολιτική στόχευση της κυβέρνησης.
Σκοπεύει να κρατήσει τη χώρα στην Ευρωζώνη πάση θυσία και απλώς διαπραγματεύεται σκληρά ή επιζητά τη σύγκρουση με την Ευρώπη και την αλλαγή γεωπολιτικού προσανατολισμού της χώρας;
Πρόκειται για κρίσιμο ερώτημα,στο οποίο δεν έχουμε έγκυρη απάντηση.
Ακόμη όμως κι αν ισχύει η πρώτη εκδοχή-και η συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων που ανέδειξαν τη νέα κυβέρνηση,ασπάζεται αυτή την εκδοχή- πόσο βέβαιος μπορεί κανείς να αισθάνεται πως θα είναι αυτή η ατζέντα που θα κυριαρχήσει; Στην Ιστορία,συχνά οι δυναμικές μειοψηφίες επιβάλλουν τη δική τους άποψη,όπως ακριβώς συνέβη με το πραξικόπημα των μπολσεβίκων τον Οκτώβρη του 1917 που ανέτρεψε την πλειοψηφική κυβέρνηση Κερένσκι.
Προσωπικά,προτιμώ να προετοιμάζομαι για το χειρότερο σενάριο,ώστε να αποδεχθώ ευμενώς το καλύτερο,αν τελικά ευοδωθεί.Στοιχειώδης σωφροσύνη,αυτό επιβάλλει.
Από την άποψη αυτή,η γνώμη που διατύπωσε ο Π.Βουρλούμης στην "Καθημερινή" της 13/2 έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον http://www.kathimerini.gr/803755/article/epikairothta/politikh/apoyh-ekloges

Φοβάμαι πως ο πειρασμός είτε των νέων εκλογών,είτε ενός Δημοψηφίσματος,εν μέσω κλίματος πρωτοφανούς χειραγώγησης του πλήθους,θα τεθεί την επομένη της-πολύ πιθανής-σύγκρουσης με την Ευρωζώνη. Το ενδεχόμενο αυτό ενισχύεται και από την αδράνεια που επιδεικνύει η φιλοευρωπαϊκή αντιπολίτευση (ΝΔ,Ποτάμι,ΠΑΣΟΚ) και τυχόν υλοποίησή του,θα σημάνει την εθελουσία έξοδο της χώρας από τη χορεία του Δυτικού πολιτισμού και την περιπλάνησή της σε τριτοκοσμικές περιπέτειες.Περιττό να περιγραφτεί τι θα σημάνει ένα τέτοιο ενδεχόμενο σε πολιτικό,οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο...

Ειλικρινά ελπίζω οι εξελίξεις να με διαψεύσουν ευχάριστα,αλλά οφείλω να προετοιμάζομαι για το χειρότερο σενάριο.Το ίδιο πιστεύω πρέπει να κάνει και κάθε πολίτης που πιστεύει στην Ευρωπαϊκή πορεία της χώρας και στην αταλάντευτη θέση της μεταξύ των κοινωνιών του φιλελεύθερου κοινοβουλευτισμού και της οικονομίας της αγοράς.

Οι ώρες είναι κρίσιμες !


17/2/2015