Η γοητευτική φενάκη της ουτοπίας

Με αφορμή το θάνατο του Κουβανού δικτάτορα Φιντέλ Κάστρο,είχαμε ξανά την ευκαιρία να διαπιστώσουμε ότι “όλοι οι δικτάτορες δεν είναι ίδιοι”.Υπάρχουν οι δικτάτορες με συντηρητικές αντιλήψεις,οι οποίοι γνωρίζουν (δικαίως) τη γενική κατακραυγή και υπάρχουν και οι εξ αριστερών δικτάτορες.Ο Κάστρο ανήκε στους δεύτερους.

Οι αριστεροί δικτάτορες χαίρουν κατ’αρχήν ειδικής επίκλησης: σχεδόν κανείς δεν τους αποκαλεί “δικτάτορες”,αντ’αυτού προτιμώνται άλλοι όροι ποκίλης εξωραϊστικής υφής: “ηγέτης”,”επαναστάτης”,”πατέρας” κλπ. Ενίοτε υιοθετούνται αυτούσιες και οι προσφωνήσεις των υποστηρικτών τους.Έτσι λοιπόν ο Κάστρο ήταν “κομμαντάντε” (αρχηγός)!

Η εκλεκτικά ωραιοποιημένη επίκληση,αντιστοιχεί φυσικά σε μια υπόρρητη ή και ανυπόκριτη συμπάθεια,η οποία συχνά φτάνει στην άνευ όρων αποδοχή! Δε θα ήταν άστοχο να ισχυριστώ ότι οι θαυμαστές του Κάστρο ανέρχονται διεθνώς σε χιλιάδες.Δυστυχώς για τη στατιστική ακρίβεια,δε θα μάθουμε ποτέ πόσοι εξ αυτών ήταν Κουβανοί αφού,ο μακαρίτης καθ’όλη τη διάρκεια της υπερπεντηκονταετούς του ηγεσίας δε θεώρησε σκόπιμο να θέσει την πολιτική του στη βάσανο της λαϊκής ετυμηγορίας.Κοινώς,δεν έκανε ποτέ εκλογές και τώρα,είναι φύσει αδύνατον να κάνει...

Η συμπάθεια απέναντι στους σοσιαλιστές/κομμουνιστές δικτάτορες,δεν αποτελεί Ελληνική ιδιαιτερότητα.Η εξωραϊστική ορολογία είναι απέναντί τους διεθνώς ομόθυμη.”Ηγέτη” αποκάλεσε τον Κάστρο το BBC,το Reuters,πλήθος δυτικών εφημερίδων,καθώς και αρκετοί δημοκρατικά εκλεγμένοι βουλευτές και μάλιστα όχι απαραιτήτως αριστερών αντιλήψεων.

Ειδική μνεία πρέπει ασφαλώς να γίνει στον Πρωθυπουργό του Καναδά ο οποίος πλειοδότησε σε κοσμητικά επίθετα για τον θανόντα,σε βαθμό τέτοιο ώστε να έχει προκαλέσει γενικευμένη θυμηδία.

Καταγράφουμε συνεπώς ένα αναμφισβήτητο φαινόμενο: οι σοσιαλιστές δικτάτορες αντιμετωπίζονται από το ευρύ κοινό σε μεγάλο βαθμό επιεικώς,σε σημαντικό δε βαθμό με ανυπόκριτη αποδοχή.Δεν αναφέρομαι στους στρατευμένους σοσιαλιστές,οι οποίοι είναι φυσικό να εκφράζουν το θαυμασμό τους,περιγράφω την τάση που χαρακτηρίζει τον μέσο μη πολιτικοποιημένο πολίτη της Δύσης.

Το ερώτημα που ανακύπτει είναι “γιατί”;

Τι είναι αυτό που ωθεί τον μέσο δυτικό πολίτη μέσου και μεγάλου εισοδήματος να ανέχεται την πρακτική του σοσιαλιστικού ολοκληρωτισμού και να επιστρατεύει ένα σωρό (έωλα) επιχειρήματα για να τη δικαιολογήσει;

Ασφαλώς η απάντηση δεν μπορεί να είναι μονολεκτική ούτε μονοσήμαντη.Εκτιμώ όμως ότι έχει κατά κύριο λόγο να κάνει με τη γοητεία που ασκεί η “σοσιαλιστική ουτοπία” στη σκέψη μας και την εν γένει ανάγκη του ανθρώπου να προστατέψει τις ουτοπίες του.Το γεγονός ότι διαχρονικά οι ουτοπίες περιέγραψαν ή υλοποίησαν τερατωδίες,ουδόλως είναι αρκετό για να τις απομυθοποιήσει.

Η “νεφελοκοκκυγία” του Αριστοφάνη υπήρξε μία από τις αρχαιότερες κομμουνιστικές ουτοπίες,εκεί γίνονταν λόγος για κοινή ιδιοκτησία της γης.Παρόλο που ο επινοητής της την αποδόμησε,το μήνυμά της παρέμεινε γοητευτικό.

Το “νησί των Μακάρων” περιγράφεται στον Ησίοδο ως μια γη της επαγγελίας στην οποία οι άνθρωποι ζουν ευτυχισμένοι και γεύονται τα αγαθά της φύσης δίχως μόχθο.

Η “Πολιτεία” του Πλάτωνα,αποτελεί μια προσπάθεια περιγραφής ενός ιδεατού τύπου πολιτεύματος.Στο έργο υπάρχουν σελίδες απροκάλυπτου ολοκληρωτισμού,προτρέποντας σε έλεγχο της τέχνης,της πληροφόρησης,της εκπαίδευσης,ακόμη και σημεία τερατώδους ευγονικής αντίληψης που προκρίνουν την ευθανασία των σωματικά και διανοητικά υστερούντων παιδιών! Την αντιμετωπίζαμε όμως ως μεγαλειώδες έργο,ως τη στιγμή που ο Popper τόλμησε να την απογυμνώσει και να μας την αναδείξει ως αυτό ακριβώς που ήταν:μια δυστοπία ολοκληρωτισμού!

Στο ίδιο μοτίβο,πλήθος ουτοπιών του Μεσαίωνα : η “Utopia” του More,η “Civitas Sollis” του Campanella, η προγενέστερη “Civitas Dei” του Αυγουστίνου!

Η εποχή των επαναστάσεων,έδωσε αναρίθμητες ουτοπικές κατασκευές: από την “Icaria” του Cabet,ως τα Φαλανστήρια του Fourrier,από τα καλλιτεχνικά και φιλολογικά ρεύματα του υπερρεαλισμού και του φουτουρισμού,μέχρι τη μεταπολεμική γεννιά της αμφισβήτησης με τα κοινόβια των hippies και των ποικίλων εναλλακτικών ακτιβιστικών κινημάτων της αριστεράς.

Κοινά χαρακτηριστικά κάθε συλλογικής ουτοπίας μπορεί κανείς εύκολα να διακρίνει: αντικαπιταλιστική νοοτροπία,απέχθεια για τον σύγχρονο πολιτισμό,άρνηση του χρήματος και πρόκριση μορφών ανταλλακτικής οικονομίας,ποικίλου βαθμού υπονόμευση της αστικής ηθικής παράδοσης,απόδοση προτεραιότητας στο συλλογικό πνεύμα έναντι της ατομικής ιδιαιτερότητας,ροπή προς κοινωνικούς πειραματισμούς,ολοκληρωτική εξάλειψη της ατομικής ιδιοκτησίας κλπ.

Με αυστηρά οικονομικά κριτήρια,οι συλλογικές ουτοπίες υπήρξαν ανορθολογικές.Γι’αυτό και οι περισσότερες παρέμειναν θεωρητικές συλλήψεις ενώ,όσες εξ αυτών υλοποιήθηκαν,υπήρξαν βραχύβιες καθώς οδηγήθηκαν σε οικονομικό αδιέξοδο.Ούτε αυτό το γεγονός φαίνεται όμως επαρκές για να τις απομυθοποιήσει στο φαντασιακό πολλών ανθρώπων.

Ασφαλώς η ανάγκη του ανθρώπου να επινοεί φανταστικούς κόσμους που υπερβαίνουν τους περιορισμούς της πραγματικής ζωής,εντάσσεται στα χαρίσματα της διάνοιάς του.Όχι μόνο δεν είναι κατακριτέα,αλλά εμπλουτίζει την ανθρώπινη δημιουργία με την προοπτική της ομορφιάς,έστω και σε υπερβατικό επίπεδο.
Ο μύθος του Ηρός του Πλάτωνα,ο μύθος των πρωτόπλαστων της Αγίας Γραφής,η Θεία Κωμωδία του Δάντη,o "Χαμένος Παράδεισος" του Μίλτον,ο Φάουστ του Γκαίτε,για να περιοριστούμε μονάχα σε ενδεικτικά δημιουργήματα της Δυτικής διανόησης,αποτελούν τυπικά παραδείγματα,αναμφίβολης πνευματικής αξίας.

Το πρόβλημα ωστόσο ξεκινά κάθε φορά που επιχειρείται η “ενθάδε” υλοποίηση της εκάστοτε ουτοπίας.Πολύ απλά,ο κόσμος της καθημερινότητας είναι πολύ σκληρός γι’αυτές! Η δε εμμονική προσήλωση στην υλοποίησή τους,αποβαίνει απάνθρωπη!

Οι θρησκείες είναι κατά τούτο “ειλικρινέστερες” του σοσιαλισμού: υπόσχονται έναν καλύτερο κόσμο “σε έναν άλλον κόσμο” και υπονομεύουν εξ αρχής το όραμά τους με την αμφιβολία της  ύπαρξης του “επέκεινα”.Ο σοσιαλισμός αντίθετα είναι πιο απαιτητικός,επιθυμεί να οικοδομήσει εδώ και τώρα την ουτοπία του.Η απαίτηση είναι ολοκληρωτική,γι’αυτό ίσως και το αποτέλεσμα είναι ιδιάζων ολοκληρωτισμός!

Η πικρή αλήθεια είναι ότι ο άνθρωπος πορεύεται στη ζωή με μόνο του εξοπλισμό τη λογική και το συναίσθημα.Τα δυο στοιχεία χρειάζεται να εξισορροπούν,είναι εξίσου αναγκαία.Είναι επιπλέον εξίσου ατελή,όπως και η ανθρώπινη φύση.Υπόκεινται κι αυτά στη βάσανο της διάψευσης,είναι υποχρεωμένα να αντλούν διδαχές από την ανθρώπινη εμπειρία,αδυνατούν σε κάθε περίπτωση να δώσουν απαντήσεις στη βαθύτερη υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου.

Αυθαιρετώντας-κι ας μου συγχωρεθεί-θα υποστήριζα ότι η λογική κυριαρχεί στη διαχείριση των παραστάσεων της ζωής ενώ,το συναίσθημα έχει πρωτεύοντα ρόλο στην αντιμετώπιση της αγωνίας.

Η αγωνία,ίσως είναι το κατεξοχήν χαρακτηριστικό της φύσης του ανθρώπου.Η αγωνία της επίγνωσης της θνητότητας,του πεπερασμένου της ύπαρξης.

Είναι λοιπόν ανθρώπινο να επιχειρείται η υπέρβαση της καθημερινότητας με όπλο το συναίσθημα.Το κάνουν διαχρονικά οι ερωτευμένοι,όχι χωρίς κόστος κι αυτοί! Μόνο που το κόστος αυτής της επιλογής,σε μαζικότερη κλίμακα,είναι κατά κανόνα τραγικών διαστάσεων.

Όσο γοητευτική λοιπόν κι αν μοιάζει η συναισθηματική προσέγγιση της καθημερινότητας,οδηγεί σε αδιέξοδο.

Ο Κάστρο,υπήρξε τύραννος, παρά την προσωπική του γοητεία.

Η Κούβα,παραμένει ένα φτωχό, ανελεύθερο κράτος,παρά την εξωτική της ομορφιά.

Ο σοσιαλισμός,παραμένει ένα αυταρχικό σύστημα που,παρά τις πανανθρώπινες υποσχέσεις του,οδηγεί σε γενικευμένη φτώχεια και ολοκληρωτισμό!

Για τις θρησκευτικές ουτοπίες δεν θα αποφανθώ,κινδυνεύω να υποπέσω σε θεολογία και δεν έχω τα εφόδια για τέτοιο εγχείρημα.

Ας δώσει καθένας τη δική του απάντηση.

Προσπαθώ να παραμένω,πολιτικά και υπαρξιακά,φιλελεύθερος!

2/12/2016

"Δεξιός" και "αριστερός" φιλελευθερισμός

Οι φιλελεύθεροι αρέσκονται συχνά να υποστηρίζουν ότι ανήκουν πολιτικά στο "κέντρο" και ότι αντιδιαστέλλονται τόσο από την κολλεκτιβιστική αντίληψη της αριστεράς,όσο και από τη συντηρητική κρατικίστικη αντίληψη της δεξιάς.
Ωστόσο,αυτή η διακήρυξη αν τεθεί στη βάσανο του κριτικού ελέγχου,αρχίζει να αναδεικνύει τις αστοχίες της.
Για την ακρίβεια,υπάρχουν ζητήματα στα οποία μεταξύ των φιλελευθέρων αναδεικνύονται
διαφοροποιήσεις και αντιθέσεις.
Ένα θεμελιώδες ζήτημα έχει να κάνει με τη στάση τους απέναντι στην οικονομική δραστηριότητα.Υπάρχουν αυτοί που ισχυρίζονται ότι οικονομική και πολιτική ελευθερία είναι αλληλένδετες και όσοι επισημαίνουν ότι η οικονομική ελευθερία είναι συνθήκη αναγκαία,αλλά όχι από μόνη της ικανή για την εμπέδωση και πολιτικής ελευθερίας.Περαιτέρω,υπάρχουν και όσοι θεωρούν πως η πολιτική πρέπει να διατηρεί το πρωτείο έναντι της οικονομίας και εστιάζουν στην αναγκαιότητα πολιτικών παρεμβάσεων που θα "επιδιορθώνουν" τις αστοχίες της αγοράς.
Ένα άλλο,σημαντικό ζήτημα,ανέκυψε με αφορμή τη μεταναστευτική κρίση.Υπάρχουν αυτοί που ζητούν αυστηρό έλεγχο συνόρων και ροών,ταυτοποίηση μεταναστών και αριθμητικό όριο στο μέγεθος της υποδοχής και από την άλλη,εκείνοι που προκρίνουν μια απόλυτα ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων δια μέσου των συνόρων,χωρίς κανέναν περιορισμό,στο όνομα του δικαιώματος ελεύθερης και απρόσκοπτης μετακίνησης.
Στα ζητήματα πολιτικής ασφαλείας και εθνικής άμυνας,μπορεί κανεις να ανιχνεύσει ακόμη μια διαφοροποίηση. Ανάμεσα σε όσους προκρίνουν μια αυστηρή πολιτική υπεράσπισης του "rule of law" ,με άτεγκτη εφαρμογή των νόμων και κατασταλτική πολιτική και σε όσους επιλέγουν μια πολιτική που εστιάζει περισσότερο στο σωφρονισμό και στα δικαιώματα των κρατουμένων. Φυσικά,τα ζητήματα αυτα δεν ειναι αλληλοαναιρουμενα,εδώ η διαφοροποίηση έχει να κάνει με ταξινόμηση προτεραιοτήτων.
Άλλη σημαντική παράμετρος διαφοροποιήσεων,ειναι η στάση απέναντι σε ζητήματα θεσμικής και θρησκευτικής παράδοσης. Οι "μετανεωτερικοί" αμφισβητούν την έννοια του έθνους και προκρίνουν μια πολυπολιτισμική επιλογή κοινωνικής αντίληψης. Οι αγνωστικιστές περιφρονούν έως εχθρεύονται τη θρησκευτική αντίληψη και υιοθετούν έναν άτεγκτο αντικληρικαλισμό. Στον αντίποδα,οι οπαδοί της ιστορικής συνέχειας,υιοθετούν μια ήπια κριτική στάση απέναντι στις παραδόσεις και διαχωρίζουν το αίτημα εκκοσμίκευσης της Πολιτείας από τη γενικευμένη αντιεκκλησιαστική πολεμική.

Η σκιαγράφηση των παραπάνω ενδοφιλελευθερων διαφοροποιήσεων,οσο αδρή και ατελής κι αν ειναι,αντανακλά μια ιστορική εξέλιξη του φιλελεύθερου χώρου. Ενώ δηλαδη αυτός,μεσούντος του ψυχρού πολέμου,είχε ενσωματωθεί/συγχωνευτεί με τον συντηρητικό,μπροστα στην κοινή απειλή της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επιβολής,μετα τη διάλυση του σοβιετικού μπλοκ παρατηρήθηκαν νέες ζυμώσεις. Πολλοί ανανεωτικοί αριστεροί αισθάνθηκαν ακόμη πιο κοντά στον πολιτικό φιλελευθερισμό ενώ,αρκετοί "παραδοσιακοί" φιλελεύθεροι διαπίστωσαν μπροστα στα νέα διλήμματα του μεταψυχροπολεμικού κόσμου,πολιτικές συγγένειες με τους συντηρητικούς.
Ειναι φυσικό αυτές οι αναδιατάξεις να δίνουν αφορμές για αντιπαραθέσεις,ενίοτε έντονες,ειδικά στην Ελλάδα στην οποια ο φιλελεύθερος χώρος υπήρξε παραδοσιακά περιορισμένης απήχησης και ενσωματωμένος στη ΝΔ μέχρι που,η οικονομική κρίση,οδήγησε αρκετούς πρώην αριστερούς/κεντροαριστερούς στις τάξεις του.

Η ανάδειξη των διαφοροποιήσεων δεν έχει σκοπό να επιτείνει διαδικασίες ενδοσκόπησης και "εσωστρέφειας". Κανέναν δεν ενδιαφέρουν σήμερα διχογνωμίες περί του "φύλου των αγγέλων",ειδικά όταν στην παρούσα συγκυρία επείγει η απαλλαγή της χώρας απο το εθνικοσοσιαλιστικό μόρφωμα που την κυβερνά.
Γίνεται περισσότερο για λόγους πολιτικής καταγραφής και επειδή,αναγκαία προϋποθεση κάθε γόνιμης σύνθεσης,ειναι η σαφής ανάδειξη των αρχικών αποκλίσεων.
Προσωπική μου γνώμη,ειναι οτι για την επίτευξη τόσο του μείζονος (εκδίωξη των συριζανέλ),οσο και του ελάσσονος (εμπλουτισμός της φιλελεύθερης σκέψης) στόχου,ο ιδανικότερος πολιτικός
σχηματισμός ειναι αυτή τη στιγμή η ΝΔ υπό τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Περιττεύει συνεπώς να τονίσω την πολιτικη μου συμπόρευση.
Συμπόρευση κριτική μεν,όπως αρμόζει σε κάθε φιλελεύθερο, αλλά στην παρούσα στιγμή ανεπιφύλακτη!

31/10/2016

Η ειρωνική εξέλιξη των ιδεών

Ο εθνικισμός,υπήρξε κατα τον 18ο αιώνα το ιδεολογικό άρμα της ανερχόμενης αστικής τάξης απέναντι στην πολιτική κυριαρχία των αυτοκρατοριών και των αριστοκρατών. Πέτυχε πράγματι το στόχο του. Σε πολιτικό επίπεδο,οδήγησε στην αποδόμηση των μεγάλων αυτοκρατοριών, στο σχηματισμό των εθνικών κρατών και στη συνακόλουθη ενδυνάμωση του πολιτικού ρόλου των αστών,μέσω του κοινοβουλευτισμού. Δύο αιώνες αργότερα,έγινε το ιδεολογικό όχημα δυο δικτατόρων που έσυραν τη Γερμανία και την Ιταλία στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Το παλιό ιδεολόγημα των αστών,στην υπηρεσία του ολοκληρωτισμού,όπως τον ενσάρκωσαν Χίτλερ και Μουσολίνι.

Ο σοσιαλισμός,υπήρξε μεταξύ άλλων κήρυκας του προλεταριακού διεθνισμού. Προέκρινε τον ιστορικό μαρασμό του κράτους και την αντικαταστασή του απο την παγκόσμια αταξική κοινωνία. Στην πράξη,καθ´όλη τη διάρκεια της πολιτικής του υλοποίησης στον 20ο αιώνα,υπήρξε το ιδεολογικό άλλοθι της γεωπολιτικής εξάπλωσης της Σοβιετικής Ένωσης και της αναβίωσης των βλέψεων της πάλαι ποτέ αυτοκρατορικής Ρωσίας. Όλα τα σοσιαλιστικά κόμματα και κινήματα,διαμόρφωναν την πολιτική τους υπό την κηδεμονία είτε της Κομιντέρν είτε του ΚΚΣΕ. Κατά λογική συνέπεια,η πολιτική τους εξυπηρετούσε τις γεωπολιτικές επιδιώξεις της ΕΣΣΔ χωρίς παρεκκλίσεις.

Ο φιλελευθερισμός,διατήρησε ερείσματα διαχρονικά σε όλες τις τάξεις. Την ελευθερία αναζήτησαν οι δούλοι υπό τον Σπάρτακο στην αρχαία Ρώμη. Την ελευθερία της τάξης τους διεκδικούσαν οι Πατρίκιοι έναντι του Αυτοκράτορα, οι Αθηναίοι πολίτες έναντι των Ηγεμόνων,οι Άγγλοι ευγενείς που πρότειναν τη Magna Carta στο Βασιλιά Ιωάννη,οι ευγενείς και οι αστοί της Ένδοξης Επανάστασης,οι πατέρες της Αμερικανικής Επανάστασης,το αστικό κομμάτι της Γαλλικής Επανάστασης,οι Ευρωπαίοι αστοί το 1848 κ.ο.κ

Ο Νίτσε στη "Γενεαλογία της ηθικής" ισχυρίζεται οτι η ελευθερία ειναι η ηθική του δούλου. Πρόκειται και κοντόφθαλμη κατα τη γνώμη μου ερμηνεία. Δεν αποζήτησαν μονο οι δούλοι την ελευθερία τους,αλλά και οι ευγενείς και οι αστοί,έναντι των εκάστοτε ηγεμόνων. Ο Ζουβενέλ στο "Περί δύναμης" αποκαλύπτει τις αριστοκρατικές ρίζες της ελευθερίας ανά τους αιώνες.
Στο πλαίσιο αυτών των αντιλήψεων,ο φιλελευθερισμος εξυπηρέτησε διαχρονικά πλήθος πολιτικών επιδιώξεων. Απο την απελευθέρωση των δούλων και την κατάργηση της δουλείας,μέχρι τη θεμελίωση του κοινοβουλευτισμού,τη διάκριση των εξουσιών,τα ατομικά δικαιώματα,τον περιορισμό της αυθαιρεσίας του ηγεμόνα.
Τι συνέβη όμως στο μεταπολεμικό κόσμο; Σε πολλές περιπτώσεις οι παλιοί ανερχόμενοι αστοί που διεκδικούσαν περισσότερη ελευθερία,έγιναν σύγχρονοι αριστοκράτες που την εχθρεύονται. Οι σημερινοί αριστοκράτες φυσικά,δεν ειναι ευγενείς που κατοικούν σε πύργους και διαθέτουν δουλοπάροικους. Η σύγχρονη αριστοκρατία έχει διαφορετική μορφή: συνδικαλιστές "ευγενών" (κλει στών) επαγγελμάτων, εκπρόσωποι δημοσίων οργανισμών,κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες,ιδού ορισμένοι τυπικοί εκπρόσωποι της σύγχρονης αριστοκρατίας. Διόλου τυχαία αποτελούν και τους συνεπέστερους αντιπάλους του φιλελευθερισμού. Ο φιλελευθερισμος δεν εχθρεύεται τον πλούτο,αλλά πολλοί πλούσιοι απεχθάνονται τον ελεύθερο ανταγωνισμό που ο φιλελευθερισμός διακηρύσσει. Ειναι φυσικά,μια απόλυτα κατανοητή επιλογή. Οι πλουτίσαντες επειδή προστατεύτηκαν απ τον ελεύθερο ανταγωνισμό,δεν έχουν κανέναν λόγο να επιθυμούν να εκτεθούν σ´αυτον,διακινδυνεύοντας την απώλεια των προνομίων τους. "Ανθρώπινο,πολυ ανθρώπινο",για να ξαναθυμηθούμε τον Νίτσε.

Τι συμπέρασμα μπορεί κανεις να βγάλει απο την παραπάνω ενδεικτική παράθεση της εξέλιξης των ιδεολογιών; Νομίζω κατι που προκύπτει απο την ωφελιμιστική τους φύση. Όλες οι ιδεολογίες διατείνονται οτι επιδιώκουν "το γενικό καλό" ή "το ατομικό καλό". Πίσω απο τη γενικόλογη διακήρυξη υπάρχει η παραδοχή οτι όλες οι ιδεολογίες έχουν ωφελιμιστική αναφορά. Ακόμη και όσες ομνύουν στον "αλτρουϊσμό" τελικά παραδέχονται οτι αποσκοπούν και σε ίδιον όφελος.
Αυτό σημαίνει οτι,υπόκεινται στις συνεχείς διαφοροποιήσεις των συμφεροντολογικών επιδιώξεων του κοινωνικού σώματος στο οποίο απευθύνονται.
Η κοινωνική απελευθέρωση,για παράδειγμα,κατα περιόδους αποτέλεσε σύνθημα του σοσιαλισμού,του φιλελευθερισμού,ακόμη και του φασισμού. Ειναι προφανές οτι η κοινή συνθηματολογία υποκρύπτει διαφορετικές ερμηνείες και πολιτικές επιδιώξεις.
Οι φιλελευθεροι είδαν με αποτροπιασμό την ανέγερση του τείχους του Βερολίνου και πανηγύρισαν την πτώση του,αλλα σήμερα αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό τις αθρόες μεταναστευτικές ροές και αρκετοί βλέπουν θετικά το ενδεχόμενο ανέγερσης διασυνοριακών φραγμάτων.

Οι ιδεολογίες εξελίσσονται με βασική τους παράμετρο το ωφελιμιστικό στοιχείο. Τα "ιερά κείμενα" καθεμιάς ειναι χρήσιμα ως πηγές θεωρητικής θεμελίωσης, αλλά παντελώς δευτερεύοντα στη διαδικασία ιστορικής εξέλιξης των ιδεών.
Μόλις η απλή αυτή αλήθεια γίνει κατανοητή, κάθε δογματισμός μοιάζει ανόητος,κάθε προσήλωση στο σύνθημα αποκαλύπτει την ανεπάρκειά της κι ο άνθρωπος πραγματοποιεί ένα γενναίο βήμα απελευθέρωσης.
Η ελευθερία, δεν ειναι μονο ψυχική ανάγκη ή ιδεολογική επιλογή, ειναι και μια συγκεκριμένη ηθική στάση του ανθρώπου απέναντι στα δεδομένα της εμπειρικής πραγματικότητας.
Ειναι η ηθική επιλογή της αλήθειας : όταν αυτό που γίνεται θέτει σε δοκιμασία όσα πιστεύεις, να μην αποφεύγεις τη δοκιμασία!
Πόσο έτοιμοι ειμαστε για κάτι τέτοιο;
Θα επικαλεστώ άλλη μια αγαπημένη μου ρήση του Νίτσε:"όταν κοιτάζεις κατάματα την άβυσσο,ας γνωρίζεις οτι σε κοιτάζει κι αυτή"!


Και η ζωή συνεχίζεται....



13/11/2016

Επί του πιεστηρίου

Σε λίγες ώρες,ο Ντόναλντ Τραμπ θα εκλεγεί Πρόεδρος των ΗΠΑ. Ασφαλώς τα κριτήρια επιλογής του υπήρξαν συνθετα και ο αμερικανικός λαός τον προέκρινε λαμβάνοντας υπ όψιν του όσα τον ενδιέφεραν. Η περίπτωση Τραμπ συνάντησε την ισχυρή αντίθεση της συντριπτικής πλειοψηφίας των ΜΜΕ καθώς και των παραδοσιακών μηχανισμών του Δημοκρατικού αλλα και του Ρεπουμπλικανικού κόμματος. Παρόλ'αυτά (ή ίσως και χάρις σ´αυτά) ο Τραμπ επικράτησε. Ειναι ασφαλώς νωρίς για προβλέψεις της Πολιτείας του και φυσικά δεν είμαι πολιτικός αναλυτής.
Προσωπικά,έκλινα ελαφρώς υπέρ της Κλίντον έχοντας ωστόσο σοβαρές επιφυλάξεις και για την ίδια.
Η πιο εύκολη ερμηνεία για την εκλογή Τραμπ,ειναι η άνοδος του λαϊκισμού και η επιθυμία των πολιτών για "αντισυστημική" επιλογή. Σε μεγάλο βαθμό αυτα ισχύουν. Υπάρχουν ωστόσο συγκεκριμένα ερωτήματα,τα οποια πρεπει να απαντήσει ενας φιλελεύθερος προκειμένου να σταθεί πολιτικά απέναντι σε όσα ο Τραμπ πρεσβεύει.

Ερώτημα 1ο: ποιά ειναι τα όρια της μεταναστευτικής πολιτικής; Μέχρι πόσους μετανάστες μπορεί η δεδομένη χώρα να υποδεχτεί/σιτίσει/περιθάλψει/εντάξει στις κοινωνικές της υποδομές; Για ποσο χρόνο; Με ποια πολιτισμικά χαρακτηριστικά μεταναστών ειναι συμβατή η ομαλή συνύπαρξη των γηγενών; Κάτω απο ποιες συνθήκες και ποιες προϋποθεσεις;
Ειναι προφανές οτι το ερώτημα απασχολεί τον μέσο πολίτη σε Αμερική και Ευρώπη. Ειναι εξίσου προφανές οτι το να αποφεύγουμε να το θέσουμε επειδη δεν ειναι πολιτικά ορθό,το να απαντάμε με θεωρητικές κατασκευές του 19ου αιώνα περί ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων ή τέλος το να κατηγορούμε ως ρατσιστές όσους το θέτουν,διευρύνει την πολιτική επιρροή του κύκλου Τραμπ.

Ερώτημα 2ο: πως μπορεί η Δύση να καθησυχάσει τη μεσαία της τάξη που βλέπει την προνομιακή επι αιώνες θέση της στον κόσμο,να δέχεται ισχυρή αμφισβήτηση απο τις ανερχόμενες οικονομίες της παγκοσμιοποίησης; Το ελεύθερο εμπόριο επαυξάνει τον πλούτο της γης,νέες μεσαίες τάξεις αναπτύσσονται σε χώρες στις οποίες μέχρι πριν είκοσι χρόνια υπήρχε ανείπωτη ενδεια. Αυτό ειναι ασφαλώς θετικό για την ανθρωπότητα,ταυτόχρονα όμως γεννά ανασφάλεια σε μεγάλο τμήμα της μεσαίας τάξης της Δύσης η οποια ανησυχεί για την απώλεια της προνομιακής της θέσης. Η ανασφάλεια ενισχύεται απο τη δημογραφική γήρανση της Δύσης,που οδηγεί σε περικοπές των ασφαλιστικών προνομίων των πολιτών,τις πιέσεις των μεταναστευτικών ροών,την αντικειμενική μείωση του μεριδίου της Δύσης στον παγκόσμιο παραγόμενο πλούτο.
Υπάρχουν απαντήσεις και ποιες;
Οσο αφήνουμε το πεδίο θολό πίσω απο γενικόλογες διακηρύξεις για τα αγαθά του ελεύθερου εμπορίου,τόσο κερδίζει ακροατές η φοβική/κορπορατιστικη αντίληψη τύπου Τραμπ. Ο μερκαντιλισμός επιστρέφει!

Ερώτημα 3ο: ποια ειναι σήμερα η ρεαλιστική επιλογή εξωτερικής πολιτικής για τη Δύση; Προφανώς η "εξαγωγή δημοκρατίας" έχει αποτύχει. Τα παραδείγματα πρώην δικτατόρων του αραβικού κόσμου  που ανατράπηκαν απο τη Δύση (Σανταμ,Κανταφι) και επακολούθησε απόλυτη αναρχία στις χώρες τους ειναι ενδεικτικά. Ανάμεσα σε έναν δικτάτορα και στην έξαρση του ισλαμικού φονταμενταλισμού,οι επιλογές δεν ειναι ποτε αυτονόητες. Η τρομοκρατία και η έξαρση της μετανάστευσης,που προκύπτουν απο μια διαλυμένη χώρα,πρεπει να σταθμίζονται σοβαρά.
Η υποχρέωση του ΝΑΤΟ να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία των πρώην σοβιετικών δορυφόρων της ανατολικής Ευρώπης και νυν μελών του,ειναι ενα ζητημα. Η ανάγκη συνεργασίας με τη Ρωσία για την αντιμετώπιση του ισλαμικού φονταμενταλισμού ένα άλλο, εν πολλοίς συγκρουόμενο με το πρώτο.
Η αντιμετώπιση του καθεστώτος της Β.Κορεας και του Ιράν,ακόμη ενα. Προφανώς τα ζητήματα απασχολούν κατα κύριο λόγο την αμερικανική υπερδύναμη,αλλα έχουν επιπτώσεις και σ εμάς. Θα αναβαθμίσει τον ρόλο της Τουρκίας η Προεδρία Τραμπ και σε ποιο βαθμό; Έχουμε δυνατότητα διπλωματικής παρέμβασης και αν ναι,με τι ανταλλάγματα;



Παρέθεσα τρία ενδεικτικά ερωτήματα προς προβληματισμό. Ασφαλώς υπάρχουν πολλά περισσότερα.
Προσωπικά,δεν εχω απαντήσεις,αναγνωρίζω οτι χρειάζεται περισυλλογή.
Αυτο όμως που δεν μπορεί ενας φιλελεύθερος σήμερα να κάνει,ειναι να τα αγνοήσει,να τα παρακάμψει ως "ασήμαντα" ή να καταφύγει στη θεωρία του 19ου αιώνα για να βρει απαντήσεις.
Η εκλογή Τραμπ στη μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου,δείχνει οτι απασχολούν τους πολίτες.
Το βέβαιο ειναι οτι έχουμε μεγάλες προκλήσεις μπροστα μας.

9/11/2016

Στον αυτόματο πιλότο

Στα φοιτητικά μου χρόνια υπήρξα θιασώτης του Καστοριάδη. Θυμάμαι ότι μια από τις απόψεις που ανέπτυσσε ήταν ότι το καπιταλιστικό σύστημα λειτουργεί περίπου αυτονομημένο από τις προτιμήσεις και επιθυμίες των καπιταλιστών. Η άποψη αυτή,διαπίστωσα ότι είναι κυρίαρχη σε μεγάλο τμήμα της αριστερής σκέψης. Δεν είμαι βέβαιος τι είναι αυτό που την ευνοεί. Ίσως,μια απλουστευμένη ερμηνεία της "αοράτου χειρός" του Adam Smith. Ίσως η πίστη στην ύπαρξη ιστορικών αυτοματισμών και η νομοτέλεια του μαρξιστικού ιστορικού ντετερμινισμού,να οδηγεί σε ανάλογες ερμηνείες και στο χώρο της οικονομίας. Ίσως πάλι η απέχθεια προς τη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η απροθυμία κατανόησής του,να οδηγούν σε μια προσληψή του με όρους χαοτικούς ("η ζούγκλα του χρηματιστηρίου","το χάος της αγοράς","η άναρχη ανάπτυξη του κεφαλαίου" και άλλες ενδεικτικές εκφράσεις).
Ενδεχομένως υπάρχουν αρκετές ακόμη αιτίες. Γεγονός είναι οτι υπάρχει σε μεγάλο τμήμα των ανθρώπων εδραιωμένη η αντίληψη πως "το σύστημα",ό τι κι αν αυτό σημαίνει,λειτουργεί αυτονομημένο απο τους ανθρώπους,με μια δική του νομοτέλεια που επιβάλλεται πάνω τους.
Ασφαλώς υπάρχουν πρακτικά παραδείγματα που ενισχύουν αυτή την τάση. Οι χιλιάδες αργομισθίες για παράδειγμα στο δημόσιο-κατά κανόνα-τομέα,τι άλλο αποτελούν παρά την επιβεβαίωση μιας αντίληψης "αυτόματης απόκτησης εισοδήματος" αποκομμένης απο τις παραγωγικές προϋποθέσεις δημιουργίας του;
Η αριστερή κριτική βέβαια,αποφεύγει τέτοια παραδείγματα.Ο Καστοριάδης έγραφε για τον κόσμο που κινείται "σαν τρελό ποτάμι,που κανένας δεν μπορούσε να δαμάσει".Οι αιρετικοί αριστεροί της σχολής της Φραγκφούρτης περιέγραφαν την αδυναμία του καπιταλιστή να απολαύσει τα υπάρχοντά του επειδή είναι υποχρεωμένος "σαν τον Οδυσσέα δεμένο στο κατάρτι" να ακολουθεί την απρόσωπη παραγωγική διαδικασία.Έστω...
Στο δικό μου παράδειγμα,του μη παραγωγικού μισθωτού,η αντίληψη του εγγυημένου εισοδήματος "μήνας μπαίνει,μήνας βγαίνει",δίχως να εξετάζεται το παραγόμενο έργο,η παρεχόμενη υπηρεσία και το κοινωνικό τους αντίκρυσμα,είναι -σε επίπεδο πρακτικής οικονομίας- το χαρακτηριστικό υπόδειγμα της θεωρίας της  υποτιθέμενης "αυτόνομης,άναρχης καπιταλιστικής παραγωγής".

Η αντίληψη αυτή προφανώς δεν αντέχει σε κριτική.
Η διαδικασία της καπιταλιστικής παραγωγής,διαθέτει ένα βασικό μηχανισμό χάρις στον οποίο διαρκώς αναπροσαρμόζεται,σύμφωνα με τις αενάως μεταβαλλόμενες προτιμήσεις των καταναλωτών. Ο μηχανισμός αυτός,είναι οι τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών (price system)! Οι τιμές αντανακλούν τη σχέση προσφοράς/ζήτησης και τις μεταβολές της. Γι αυτό και  είναι διαρκώς μεταβαλλόμενες,όπως ακριβώς σε διαρκή μεταβολή υπόκεινται οι προτιμήσεις των καταναλωτών. Σε μια ελεύθερη αγορά,η αντιπροσώπευση τιμής αγοράς/προτίμησης καταναλωτή είναι ακριβής. Σε αγορές με ρυθμιστικές παρεμβάσεις (διατιμήσεις,επιδοτήσεις,δασμούς,περιορισμούς ανταγωνισμού κλπ) η σχέση στρεβλώνεται και η αντανάκλαση καθυστερεί να διαμορφωθεί και παρουσιάζεται λιγότερο ακριβής. Πάντως,διατηρεί σε ικανό βαθμό την εγκυρότητά της.
Η αλλαγή στην τιμή (προϊόντος,υπηρεσίας,μετοχής κλπ) δίνει το κατάλληλο σήμα στους επιχειρηματίες/επενδυτές να αναπροσαρμόσουν τις επενδύσεις τους,τροποποιώντας την κατεύθυνση της παραγωγής προς εκείνους τους τομείς στους οποίους οι καταναλωτές στρέφουν το ενδιαφέρον τους. Έτσι,το σύστημα διαρκώς αυτορρυθμίζεται και διασφαλίζεται η επαρκής κάλυψη των καταναλωτικών αναγκών των ανθρώπων. Ασφαλώς δεν είναι όλα τέλεια,υπάρχουν και οι "κρίσεις" που κλονίζουν την πίστη στην καπιταλιστική οικονομία. Μόνο που οι περισσότερες κρίσεις,οφείλονται στα αδιέξοδα των ρυθμιστικών παρεμβάσεων που προαναφέρθηκαν και όχι στη δήθεν "ασύδοτη/αχαλίνωτη" λειτουργία της αγοράς. Η αγορά,όταν λειτουργεί ελεύθερα,προσαρμόζεται αργά ή γρήγορα στις επιθυμίες των καταναλωτών. Δεν αυτορρυθμίζεται αφ εαυτής,αλλά χάρις στο σύστημα τιμών,το οποίο είναι ένας εξαιρετικά αποτελεσματικός τρόπος αποτύπωσης των επιθυμιών των ανθρώπων. Η καπιταλιστική παραγωγή,είναι συνεπώς,απολύτως ανθρωποκεντρική.

Η αντίληψη συνεπώς ότι "το σύστημα" δρα κατά έναν μεταφυσικό τρόπο "αυτονομημένο" απ τους ανθρώπους,οφείλεται στην αδυναμία κατανόησης του ρόλου του price system. Εξ ου και συναντάμε αντιλήψεις ελέγχου των τιμών να είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στους εξ αριστερών (σοσιαλιστές) ή εκ δεξιών (συντηρητικούς) πολέμιους του φιλελεύθερου καπιταλισμού.
Η εσφαλμένη εικόνα ενός "οικονομικού ντετερμινισμού" συμπληρώνει την πλάνη του-επίσης ανύπαρκτου- "ιστορικού ντετερμινισμού".
Αυτή η πίστη στη λειτουργία αυτόματων μηχανισμών παραγωγής πλούτου και ιστορικής εξέλιξης οδηγεί σε δυο πολιτικές επιπτώσεις.
Από τη μια μεριά,σε ένα συντηρητικό φαταλισμό,μια μοιρολατρική παραίτηση από την ανάληψη ατομικής πρωτοβουλίας και ευθύνης.
Από την άλλη,σε έναν ακτιβιστικό βολονταρισμό,στη διεκδίκηση αλλαγής του κόσμου απλά και μόνο δια της Θελήσεως. Ο βολονταρισμός αυτός καθαγιάζεται από την αρχή της πλειοψηφίας και φτάνει στον τέλειο αφαιρετικό αφορισμό: "οτιδήποτε θέλει ο λαός,είναι εφικτό"!
Οι δυο τάσεις,συχνά αλληλοκαλύπτονται,ενίοτε δε συγκυβερνούν.

Η σημερινή κυβέρνηση της χώρας,δίνει την εντύπωση ότι εμφορείται από έναν τέτοιο συνδυασμό αντιλήψεων.Εν συντομία : "ο πλούτος παράγεται αυτόματα,το μοναδικό πρόβλημα είναι να τον κατανείμουμε,αλλά θα το λύσουμε επειδή έχουμε τη λαϊκή υποστήριξη"!
Παρακάμπτοντας τα θεμελιώδη λάθη αυτής της υπόθεσης,η κυβέρνηση πολιτεύεται πάνω σ αυτές τις παραδοχές. Τα αποτελέσματα είναι εμφανή: αβελτηρία,αναβλητικότητα,χοντροκομμένες διακηρύξεις αυξήσεων ανύπαρκτου εισοδήματος,συνωμοσιολογικός λόγος,πολεμική κατά των "κακών δανειστών" και κατά των "εσωτερικών εχθρών"!
Ένας συνδυασμός οικονομικής διολίσθησης,κοινωνικής στασιμότητας και πολιτικού διχασμού κυριαρχεί σήμερα στη χώρα.
Ένας θανάσιμος για κάθε ζωντανή κοινωνία συνδυασμός.
Είτε θα του επιτρέψουμε να μας οδηγήσει σε αργό,αλλά αναπόφευκτο θάνατο,είτε θα απαλλαγούμε απ τη δηλητηριώδη μέγγενη κάνοντας την ηθική επιλογή της ατομικής ευθύνης και της ελευθερίας.

26/10/2016

Το σύστημα "Χούτου"

Οι Χούτου,ειναι η μεγαλύτερη φυλή της Ρουάντας. Μοιράζονται τη χώρα με τους Τούτσι,την άλλη φυλή που μειοψηφεί αριθμητικά και την οποία απεχθάνονται. Το διαφυλετικό μίσος έφτασε στο απώγειό του το 1994 όταν και σημειώθηκε η τελευταία γενοκτονία του 20ου αιώνα,σε βάρος των Τούτσι.
Πριν τη μοιραία χρονολογία,ο Χούτου δικτάτορας της χώρας εφάρμοζε το σύστημα των ποσοστόσεων. Σύμφωνα με αυτό,οι Τούτσι εκπροσωπούσαν το 9% του πληθυσμού και συνεπώς θα έπρεπε να αντιπροσωπεύονται στη δημόσια διοίκηση με αυτήν την αναλογία. Το 9% φυσικά,είχε προκύψει αυθαίρετα,δίχως καμια επίσημη απογραφή.
Η ποσόστωση απαιτούσε,στις δημόσιες υπηρεσίες μόνο το 9% των υπαλλήλων να ειναι Τούτσι. Στα σχολεία,μόνο το 9% των μαθητών,στα νοσοκομεία μονο το 9% των ιατρών (και των ασθενών) και ούτω κάθ εξής.
Ο δικτάτορας όμως,δεν αρκέστηκε σ' αυτό. Εφάρμοσε μια ακόμη φαεινότερη ιδέα. Την αντίστροφη ποσόστωση. Σύμφωνα με αυτήν,αν σε ένα διαγωνισμό για πρόσληψη σε δημόσια θέση αντιστοιχούσαν στους Τούτσι δέκα θέσεις, τότε δεν επιλέγονταν οι δέκα πρώτοι,αλλά οι δέκα τελευταίοι! Μ αυτόν τον τρόπο,απέκλειε την πρόσβαση στον κρατικό μηχανισμό στους κατα τεκμήριο πιο ικανούς και επέλεγε τους έχοντες λιγότερα τυπικά προσόντα. Έτσι κατόρθωνε δυο πράγματα: αφενός μεν στελέχωνε τη διοίκηση με ευκολότερα χειραγωγήσιμους Τούτσι,αφετέρου δε στερούσε τη δυνατότητα κοινωνικής ανέλιξης στους πιο προικισμένους Τούτσι!
Φυσικά,το συστημα εφαρμόστηκε εκ των υστέρων,μετα το διαγωνισμό,αφού αν ήταν εκ των προτέρων γνωστό,τότε όλοι θα έσπευδαν να σαμποτάρουν τις επιδόσεις τους.
Πρωτότυπο πραγματικά και πολιτικά σατανικό!
Στην Ελλάδα σήμερα,η τελευταία εκλεγμένη κυβέρνηση φαίνεται να εμπνέεται απο αυτό το παράδειγμα.
Στελεχώνει λοιπόν τη δημόσια διοίκηση,όχι απλά με τα "δικά της παιδιά" αλλά μάλλον με τα "λιγότερο προικισμένα δικά της παιδιά"!
Ιδεολογικοποιεί δε αυτήν την επιλογή απαξιώνοντας την αριστεία ως "ρετσινιά" και αναμοχλεύοντας ένα πρωτόγονο ταξικό μίσος σε βάρος των "χάρβαρντ" (sic) και προς όφελος δήθεν των "λύκων της Γκράβας και της Δραπετσώνας" (double sic). Η αριστερά της διανόησης μας άφησε χρόνους,την υποκατέστησε η αριστερά της αμάθειας που αποθεώνει τη λούμπεν αντίληψη του βίου και ερωτοτροπεί αισθητικά με τον ολοκληρωτισμό του μεσοπολέμου: ο χειρώνακτας ειναι το ηθικό υποκείμενο του νέου ανθρώπου που θα οικοδομηθεί μέσω της εξόντωσης του αστικού "διανοουμενισμού"!
Όλα αυτά,προκαλούν ρίγη ανατριχίλας σε όσους είναι υποψιασμένοι. Το τέρας έχει για τα καλά ξυπνίσει και βρυχάται.
Οι υπόλοιποι μάλλον παρακολουθούν απαθείς την εκπαιδευτική αποδόμηση της κοινωνίας μας, την "νέα ηθική" και τη "νέα αισθητική" να διεκδικούν την επικυριαρχία τους επί του κοινωνικού σώματος και τα φαντάσματα του μεσοπολέμου να συγκεντρώνονται στους πρόποδες του Παρθενώνα.
Δεν υπάρχει θέση για καμια διαλεκτική σ αυτό που οικοδομείται .
Δεν υπάρχει κανείς ανθρωπισμός στο "σύστημα Χούτου"!
Στο τέλος της διαδρομής,παραμονεύει η φρίκη.

6/7/2016

Η τοξική συνείδηση

Με αφορμή την αντιδικία περί της λειτουργίας του εργοστασίου εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική,ο υπουργός εργασίας Π.Σκουρλέτης εκ των πολεμίων της επένδυσης,δήλωσε μεταξύ άλλων ότι "οι εργαζόμενοι μεταλλωρύχοι έχουν χάσει την ταξική τους συνείδηση"!
Οι άνθρωποι δηλαδή που αντιδρούν στο ενδεχόμενο απώλειας της δουλειάς τους,είναι ένοχοι -κατά τον υπουργό- ελλειπούς "ταξικής συνειδητότητας"!
Θα προσπεράσω το ήθος που αποπνέει μια τέτοια δήλωση σχολιάζοντας εν συντομία. Έναν άνθρωπο που πρόκειται να απολυθεί λόγω μακροοικονομικών μεταβολών δεν τον χλευάζεις,πολύ δε περισσότερο δεν του καλλιεργείς συνειδησιακές τύψεις. Δεν πρόκειται για ανθρώπους που κινδυνεύουν να χάσουν τις δουλειές τους επειδή ήταν αντιπαραγωγικοί ή επειδή βιαιοπραγούσαν σε βάρος της επιχείρησης ή των συναδέλφων τους. Πρόκειται για εργαζόμενους των οποίων η εργασία απειλείται από μακροοικονομικούς όρους και δη από την κυβερνητική πολιτική.
Το βασικό επίδικο της συγκεκριμένης επένδυσης,οι επιπτώσεις της δηλαδή στο περιβάλλον,αποτελούν αντικείμενο δικαστικής διερεύνησης και ως εκ τούτου περιττεύει η προσωπική μας άποψη. Η πιο πρόσφατη πάντως σχετική δικαστική απόφαση από το ΣτΕ είναι υπέρ της συνέχισης της λειτουργίας του έργου http://www.protothema.gr/politics/article/523455/to-ste-akurose-tin-apofasi-skourleti-gia-tis-skouries/

Αυτό το οποίο έχει κατά τη γνώμη μου σημασία,είναι το θεωρητικό υπόβαθρο του αφορισμού Σκουρλέτη,δηλαδή η μαρξιστική θεωρία περί κοινωνικών τάξεων και πάλης των τάξεων. Σύμφωνα με αυτήν, υπάρχει μία επικυρίαρχος τάξη-η αστική- η οποία κατέχει τα μέσα παραγωγής και εκμεταλλεύεται την υπεραξία του προϊόντος που παράγει η εργασία της εργατικής τάξης. Η τελευταία-πάντα κατά τον Μαρξ- οδηγείται σε συνθήκες διαρκούς φτωχοποίησης ("προλεταριοποίησης") και είναι "ιστορικά προορισμένη" να εξαλείψει τη διαδικασία της αστικής εκμετάλλευσης και,ιδιοποιούμενη τα μέσα παραγωγής,να δημιουργήσει μια αταξική κοινωνία,επιφέροντας το τέλος του κράτους και της ιστορικής κοινωνικής διαπάλης.
Όλα αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά και χιλιογραμμένα,έχουν δε αναλυθεί τόσο κατά το επιστημονικό όσο και κατά το προφητικό τους τμήμα.
Το θεμέλιο της μαρξιστικής ανάλυσης είναι η έννοια της "κοινωνικής τάξης".Πρόκειται ασφαλώς για αφαίρεση,όπως κάθε απόπειρα ομαδικής ταξινόμησης των ανθρώπων.Αλλά και ο ίδιος ο πυρήνας της είναι προβληματικός.

Η έννοια της "κοινωνικής τάξης",γράφει ο Mises στο "Socialism" εδράζεται πάνω σε δυο υποθέσεις οι οποίες είναι αναληθείς. Η πρώτη υπόθεση ισχυρίζεται πως οι άνθρωποι που ασκούν το ίδιο επάγγελμα,έχουν σε κάθε περίπτωση κοινά συμφέροντα.Η δεύτερη-συνυφασμένη με την πρώτη- πως δεν είναι μεταξύ τους ανταγωνιστικοί.
Δε νομίζω πως χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να συμφωνήσει κανείς με τις διαπιστώσεις του Mises.
Ας χρησιμοποιήσουμε παραδείγματα.

-Στον ιατρικό επαγγελματικό κλάδο δραστηριοποιούνται οι εξής κατηγορίες ιατρών: ιατροί του ΕΣΥ,στρατιωτικοί ιατροί,πανεπιστημιακοί ιατροί,ελεύθεροι επαγγελματίες ιατροί συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ,ελεύθεροι επαγγελματίες ιατροί μη συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ. Μέχρι πριν λίγα χρόνια,ξεχωριστή κατηγορία ήταν οι ιατροί του ΙΚΑ,εντός των οποίων υπήρχαν υποκατηγορίες ιατρών συμβεβλημένων ή μη με άλλα ταμεία,όπως ο ΟΠΑΔ,ο Οίκος Ναύτου,το ΤΕΒΕ κλπ. αλλά και μερικές κατηγορίες ιατρών που εργάζονταν επί συμβάσει σε ιδιωτικές κλινικές,μεγάλες μονάδες ΔΕΚΟ,θεραπευτήρια "ειδικού τύπου" κλπ.
Μια πραγματική πανσπερμία λοιπών εργασιακών συνθηκών και επιλογών εντός ενός επαγγέλματος!
Φαντάζεται κανείς στα σοβαρά ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν κοινά συμφέροντα ή ήσαν μεταξύ τους μη ανταγωνιστικοί; Ασφαλώς και η σκέψη μόνο,αποτελεί φενάκη!
-Ας αφήσουμε το ιατρικό επάγγελμα και ας διερευνήσουμε το υπαλληλικό.Υπάρχουν ιδιωτικοί υπάλληλοι,υπάρχουν και δημόσιοι υπάλληλοι.Και οι δύο εργάζονται σε συνθήκες υπαλληλίας,υπό την εποπτεία προϊσταμένου στον οποίο λογοδοτούν και ο οποίος τους επιβλέπει.Οι μεν είναι μη μόνιμοι και διαρκώς αξιολογούμενοι,οι δε μόνιμοι και μηδέποτε αξιολογούμενοι.Οι μεν απολύονται,οι δε συνταξιοδοτούνται πρόωρα.Οι μεν εργάζονται δίχως bonus,δώρα εορτών ή εφάπαξ,οι δε έχουν νομοθετικά θεμελιωμένο δικαίωμα σε όλα αυτά.
Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οι εργαζόμενοι αυτοί έχουν κοινά συμφέροντα ή είναι μη ανταγωνιστικοί μεταξύ τους;
-Να εξετάσουμε τους αυτοκινητιστές; Υπάρχουν οι έχοντες δίπλωμα και άδεια και οι έχοντες μόνο δίπλωμα,αλλά μη έχοντες τη μικρή περιουσία που απαιτείται για την αγορά της πολυπόθητης άδειας.Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τους φαρμακοποιούς.
-Οι αγρότες πάλι αποτελούν μια διακριτή και πολυτεμαχισμένη κατηγορία.Υπάρχουν οι πλήρους και οι μερικής απασχόλησης,οι μικροί καλλιεργητές και οι κάτοχοι μεγάλων αγροτικών εκτάσεων,οι έχοντες πρόσβαση σε επιδοτήσεις και οι μη έχοντες,οι διαβιώνοντες επιδοτούμενοι και αυτοί που επενδύουν σε πρωτοποριακές καλλιέργειες,οι συνεταιριζόμενοι και οι αυτόνομοι κ.ο.κ. Και εδώ μπορεί κανείς να διακρίνει ποικιλία συμφερόντων και επιδιώξεων και βέβαια,ανταγωνισμό.

Για να μη μακρηγορούμε,σε κάθε επαγγελματικό κλάδο τα χαρακτηριστικά εργασίας οδηγούν τους ασκούντες το ίδιο επάγγελμα σε ανταγωνισμό και αμφισβητούν την αντίληψη του "κοινού επαγγελματικού συμφέροντος".Κάτι τέτοιο μπορεί να υπάρξει μόνο υπό μία πολύ διασταλτική αντίληψη "κοινών επαγγελματικών χαρακτηριστικών" εθιμικού κυρίως τύπου.
Ήδη,από το 18ο αιώνα,ο Adam Smith είχε παρατηρήσει τη δυσκολία συμπόρευσης των επαγγελματιών του ίδιου κλάδου προσθέτοντας πως όποτε αυτό συνέβαινε ο σκοπός ήταν κάποια "συνωμοσία σε βάρος του κοινού και απέληγε συχνά σε κάποια ευνοϊκή ρύθμιση για τον κλάδο από πλευράς της Πολιτείας".
Οι αγγλοσάξονες έχουν προφανώς διακρίνει την αδιαμφισβήτητη αυτή αλήθεια,γι'αυτό και είναι εξαιρετικά προσεκτικοί στην ορολογία τους. Αναφέρονται στις διεκδικήσεις των "συνδικάτων" και όχι των "εργαζομένων".Υπάρχουν και εργαζόμενοι εκτός συνδικάτων,υπάρχουν και άνεργοι που θα ήταν δυνάμει εργαζόμενοι και των οποίων συχνότατα οι επιδιώξεις αντιτίθενται σ'εκείνες των συνδικάτων. Οι συνδικαλιστές αντίθετα,για προφανείς λόγους,επιδιώκουν να συσκοτίζουν τις διαφοροποιήσεις και να γενικεύουν τον αντιπροσωπευτικό τους ρόλο ομιλώντας εξ ονόματος όλων των εργαζομένων του κλάδου.
Πριν τέσσερα χρόνια,η Πολιτεία προχωρούσε σε μία ιστορική μεταρρύθμιση.Πιεζόμενη από την αναγκαιότητα να μειώσει το κόστος της πρωτοβάθμιας περίθαλψης,αφαιρούσε από τους ιατρούς του ΙΚΑ το προνόμιο της αποκλειστικής συνταγογράφησης φαρμάκων για τους ασφαλισμένους του οργανισμού και "άνοιγε" τη συγκεκριμένη αγορά σε έναν ευρύτερο αριθμό ιατρών. Η αντίδραση των ιατρών του ΙΚΑ θύμισε τις αντίστοιχες των Λουδιτών στη Βρετανία του 19ου αιώνα. Κατέλαβαν εξ εφόδου το υπουργείο υγείας και εξέδιδαν συνταγές από το αμφιθέατρό του,κατά παράβαση κάθε έννοιας ιατρικής δεοντολογίας και εξευτελίζοντας πλήρως το κατ'ευφημισμόν "ιατρικό λειτούργημα"! Ήταν χαρακτηριστική βέβαια η στάση των τότε ιατρικών συλλόγων ανά την επικράτεια: καλούσαν τα μέλη τους σε "απεργιακή συμπαράσταση",υπερασπιζόμενοι ουσιαστικά το δικαίωμα μιας μερίδας ιατρών σε κατ'εξαίρεση και κατ'αποκλειστικότητα απολαβές! Επειδή βέβαια το σκανδαλώδες του ζητήματος ήταν-ακόμη και για γιατρούς-εξόφθαλμο,συνόδευαν τις παραινέσεις τους και με απειλές πειθαρχικών διώξεων...

Από όσα εξιστορήθηκαν,προκύπτει με σαφήνεια νομίζω,η επαλήθευση της άποψης του Mises. Κοινό επάγγελμα δε σημαίνει απαραίτητα κοινό επαγγελματικό συμφέρον.Πολύ συχνά,ισχύει το αντίθετο!
Αν λοιπόν οι ασκούντες το ίδιο επάγγελμα,υπόκεινται σε ποικιλία διαφορετικών ρυθμίσεων που συνεπάγονται και διαφοροποιήσεις ως προς το εισόδημα,γίνεται σαφές πως δεν μπορεί να υπάρξει κανενός είδους "κοινή ταξική χωροθέτηση"! Η αντίληψη περί "ταξικής συνείδησης" αποδεικνύεται μια θεωρητική κατασκευή,ένα εφεύρημα που χρησιμοποιούν οι συνδικαλιστές προκειμένου να αιτιολογήσουν τη φιλοδοξία τους να προβάλλουν ως καθολικοί εκπρόσωποι των επαγγελματιών.
Ενίοτε,τον όρο χρησιμοποιούν και υπουργοί της αριστεράς,όπως ο Σκουρλέτης,προκειμένου να "απενοχοποιήσουν" την πολιτική τους "ενοχοποιώντας" όσους πλήττονται απ'αυτήν.
Τουλάχιστον,αυτό επιχειρεί,κατά τρόπο αδιάντροπο ο συγκεκριμένος υπουργός.

Καμία "ταξική συνείδηση" λοιπόν δεν πλήττεται από την πολιτική Σκουρλέτη. Πλήττονται άνθρωποι που κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους. Σκληρά εργαζόμενοι,που ο καθένας τους έχει ασφαλώς τη δική του συνείδηση και δε θα δώσει λόγο σε κανέναν υπουργό γι'αυτήν.
Περί συνειδήσεως ασφαλώς δεν μπορούμε να κάνουμε ανάλυση,το πεδίο είναι χαώδες και δεν υπάρχουν τεκμήρια για να το προσεγγίσουμε.
Μπορούμε ωστόσο να ανιχνεύσουμε την "τοξική συνείδηση" του υπουργού.
Καμιά φορά ένα γράμμα,κάνει τη διαφορά...


14/1/2016