Total Pageviews

Thursday, January 14, 2016

Η τοξική συνείδηση

Με αφορμή την αντιδικία περί της λειτουργίας του εργοστασίου εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική,ο υπουργός εργασίας Π.Σκουρλέτης εκ των πολεμίων της επένδυσης,δήλωσε μεταξύ άλλων ότι "οι εργαζόμενοι μεταλλωρύχοι έχουν χάσει την ταξική τους συνείδηση"!
Οι άνθρωποι δηλαδή που αντιδρούν στο ενδεχόμενο απώλειας της δουλειάς τους,είναι ένοχοι -κατά τον υπουργό- ελλειπούς "ταξικής συνειδητότητας"!
Θα προσπεράσω το ήθος που αποπνέει μια τέτοια δήλωση σχολιάζοντας εν συντομία. Έναν άνθρωπο που πρόκειται να απολυθεί λόγω μακροοικονομικών μεταβολών δεν τον χλευάζεις,πολύ δε περισσότερο δεν του καλλιεργείς συνειδησιακές τύψεις. Δεν πρόκειται για ανθρώπους που κινδυνεύουν να χάσουν τις δουλειές τους επειδή ήταν αντιπαραγωγικοί ή επειδή βιαιοπραγούσαν σε βάρος της επιχείρησης ή των συναδέλφων τους. Πρόκειται για εργαζόμενους των οποίων η εργασία απειλείται από μακροοικονομικούς όρους και δη από την κυβερνητική πολιτική.
Το βασικό επίδικο της συγκεκριμένης επένδυσης,οι επιπτώσεις της δηλαδή στο περιβάλλον,αποτελούν αντικείμενο δικαστικής διερεύνησης και ως εκ τούτου περιττεύει η προσωπική μας άποψη. Η πιο πρόσφατη πάντως σχετική δικαστική απόφαση από το ΣτΕ είναι υπέρ της συνέχισης της λειτουργίας του έργου http://www.protothema.gr/politics/article/523455/to-ste-akurose-tin-apofasi-skourleti-gia-tis-skouries/

Αυτό το οποίο έχει κατά τη γνώμη μου σημασία,είναι το θεωρητικό υπόβαθρο του αφορισμού Σκουρλέτη,δηλαδή η μαρξιστική θεωρία περί κοινωνικών τάξεων και πάλης των τάξεων. Σύμφωνα με αυτήν, υπάρχει μία επικυρίαρχος τάξη-η αστική- η οποία κατέχει τα μέσα παραγωγής και εκμεταλλεύεται την υπεραξία του προϊόντος που παράγει η εργασία της εργατικής τάξης. Η τελευταία-πάντα κατά τον Μαρξ- οδηγείται σε συνθήκες διαρκούς φτωχοποίησης ("προλεταριοποίησης") και είναι "ιστορικά προορισμένη" να εξαλείψει τη διαδικασία της αστικής εκμετάλλευσης και,ιδιοποιούμενη τα μέσα παραγωγής,να δημιουργήσει μια αταξική κοινωνία,επιφέροντας το τέλος του κράτους και της ιστορικής κοινωνικής διαπάλης.
Όλα αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά και χιλιογραμμένα,έχουν δε αναλυθεί τόσο κατά το επιστημονικό όσο και κατά το προφητικό τους τμήμα.
Το θεμέλιο της μαρξιστικής ανάλυσης είναι η έννοια της "κοινωνικής τάξης".Πρόκειται ασφαλώς για αφαίρεση,όπως κάθε απόπειρα ομαδικής ταξινόμησης των ανθρώπων.Αλλά και ο ίδιος ο πυρήνας της είναι προβληματικός.

Η έννοια της "κοινωνικής τάξης",γράφει ο Mises στο "Socialism" εδράζεται πάνω σε δυο υποθέσεις οι οποίες είναι αναληθείς. Η πρώτη υπόθεση ισχυρίζεται πως οι άνθρωποι που ασκούν το ίδιο επάγγελμα,έχουν σε κάθε περίπτωση κοινά συμφέροντα.Η δεύτερη-συνυφασμένη με την πρώτη- πως δεν είναι μεταξύ τους ανταγωνιστικοί.
Δε νομίζω πως χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να συμφωνήσει κανείς με τις διαπιστώσεις του Mises.
Ας χρησιμοποιήσουμε παραδείγματα.

-Στον ιατρικό επαγγελματικό κλάδο δραστηριοποιούνται οι εξής κατηγορίες ιατρών: ιατροί του ΕΣΥ,στρατιωτικοί ιατροί,πανεπιστημιακοί ιατροί,ελεύθεροι επαγγελματίες ιατροί συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ,ελεύθεροι επαγγελματίες ιατροί μη συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ. Μέχρι πριν λίγα χρόνια,ξεχωριστή κατηγορία ήταν οι ιατροί του ΙΚΑ,εντός των οποίων υπήρχαν υποκατηγορίες ιατρών συμβεβλημένων ή μη με άλλα ταμεία,όπως ο ΟΠΑΔ,ο Οίκος Ναύτου,το ΤΕΒΕ κλπ. αλλά και μερικές κατηγορίες ιατρών που εργάζονταν επί συμβάσει σε ιδιωτικές κλινικές,μεγάλες μονάδες ΔΕΚΟ,θεραπευτήρια "ειδικού τύπου" κλπ.
Μια πραγματική πανσπερμία λοιπών εργασιακών συνθηκών και επιλογών εντός ενός επαγγέλματος!
Φαντάζεται κανείς στα σοβαρά ότι αυτοί οι άνθρωποι είχαν κοινά συμφέροντα ή ήσαν μεταξύ τους μη ανταγωνιστικοί; Ασφαλώς και η σκέψη μόνο,αποτελεί φενάκη!
-Ας αφήσουμε το ιατρικό επάγγελμα και ας διερευνήσουμε το υπαλληλικό.Υπάρχουν ιδιωτικοί υπάλληλοι,υπάρχουν και δημόσιοι υπάλληλοι.Και οι δύο εργάζονται σε συνθήκες υπαλληλίας,υπό την εποπτεία προϊσταμένου στον οποίο λογοδοτούν και ο οποίος τους επιβλέπει.Οι μεν είναι μη μόνιμοι και διαρκώς αξιολογούμενοι,οι δε μόνιμοι και μηδέποτε αξιολογούμενοι.Οι μεν απολύονται,οι δε συνταξιοδοτούνται πρόωρα.Οι μεν εργάζονται δίχως bonus,δώρα εορτών ή εφάπαξ,οι δε έχουν νομοθετικά θεμελιωμένο δικαίωμα σε όλα αυτά.
Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οι εργαζόμενοι αυτοί έχουν κοινά συμφέροντα ή είναι μη ανταγωνιστικοί μεταξύ τους;
-Να εξετάσουμε τους αυτοκινητιστές; Υπάρχουν οι έχοντες δίπλωμα και άδεια και οι έχοντες μόνο δίπλωμα,αλλά μη έχοντες τη μικρή περιουσία που απαιτείται για την αγορά της πολυπόθητης άδειας.Κάτι αντίστοιχο ισχύει και για τους φαρμακοποιούς.
-Οι αγρότες πάλι αποτελούν μια διακριτή και πολυτεμαχισμένη κατηγορία.Υπάρχουν οι πλήρους και οι μερικής απασχόλησης,οι μικροί καλλιεργητές και οι κάτοχοι μεγάλων αγροτικών εκτάσεων,οι έχοντες πρόσβαση σε επιδοτήσεις και οι μη έχοντες,οι διαβιώνοντες επιδοτούμενοι και αυτοί που επενδύουν σε πρωτοποριακές καλλιέργειες,οι συνεταιριζόμενοι και οι αυτόνομοι κ.ο.κ. Και εδώ μπορεί κανείς να διακρίνει ποικιλία συμφερόντων και επιδιώξεων και βέβαια,ανταγωνισμό.

Για να μη μακρηγορούμε,σε κάθε επαγγελματικό κλάδο τα χαρακτηριστικά εργασίας οδηγούν τους ασκούντες το ίδιο επάγγελμα σε ανταγωνισμό και αμφισβητούν την αντίληψη του "κοινού επαγγελματικού συμφέροντος".Κάτι τέτοιο μπορεί να υπάρξει μόνο υπό μία πολύ διασταλτική αντίληψη "κοινών επαγγελματικών χαρακτηριστικών" εθιμικού κυρίως τύπου.
Ήδη,από το 18ο αιώνα,ο Adam Smith είχε παρατηρήσει τη δυσκολία συμπόρευσης των επαγγελματιών του ίδιου κλάδου προσθέτοντας πως όποτε αυτό συνέβαινε ο σκοπός ήταν κάποια "συνωμοσία σε βάρος του κοινού και απέληγε συχνά σε κάποια ευνοϊκή ρύθμιση για τον κλάδο από πλευράς της Πολιτείας".
Οι αγγλοσάξονες έχουν προφανώς διακρίνει την αδιαμφισβήτητη αυτή αλήθεια,γι'αυτό και είναι εξαιρετικά προσεκτικοί στην ορολογία τους. Αναφέρονται στις διεκδικήσεις των "συνδικάτων" και όχι των "εργαζομένων".Υπάρχουν και εργαζόμενοι εκτός συνδικάτων,υπάρχουν και άνεργοι που θα ήταν δυνάμει εργαζόμενοι και των οποίων συχνότατα οι επιδιώξεις αντιτίθενται σ'εκείνες των συνδικάτων. Οι συνδικαλιστές αντίθετα,για προφανείς λόγους,επιδιώκουν να συσκοτίζουν τις διαφοροποιήσεις και να γενικεύουν τον αντιπροσωπευτικό τους ρόλο ομιλώντας εξ ονόματος όλων των εργαζομένων του κλάδου.
Πριν τέσσερα χρόνια,η Πολιτεία προχωρούσε σε μία ιστορική μεταρρύθμιση.Πιεζόμενη από την αναγκαιότητα να μειώσει το κόστος της πρωτοβάθμιας περίθαλψης,αφαιρούσε από τους ιατρούς του ΙΚΑ το προνόμιο της αποκλειστικής συνταγογράφησης φαρμάκων για τους ασφαλισμένους του οργανισμού και "άνοιγε" τη συγκεκριμένη αγορά σε έναν ευρύτερο αριθμό ιατρών. Η αντίδραση των ιατρών του ΙΚΑ θύμισε τις αντίστοιχες των Λουδιτών στη Βρετανία του 19ου αιώνα. Κατέλαβαν εξ εφόδου το υπουργείο υγείας και εξέδιδαν συνταγές από το αμφιθέατρό του,κατά παράβαση κάθε έννοιας ιατρικής δεοντολογίας και εξευτελίζοντας πλήρως το κατ'ευφημισμόν "ιατρικό λειτούργημα"! Ήταν χαρακτηριστική βέβαια η στάση των τότε ιατρικών συλλόγων ανά την επικράτεια: καλούσαν τα μέλη τους σε "απεργιακή συμπαράσταση",υπερασπιζόμενοι ουσιαστικά το δικαίωμα μιας μερίδας ιατρών σε κατ'εξαίρεση και κατ'αποκλειστικότητα απολαβές! Επειδή βέβαια το σκανδαλώδες του ζητήματος ήταν-ακόμη και για γιατρούς-εξόφθαλμο,συνόδευαν τις παραινέσεις τους και με απειλές πειθαρχικών διώξεων...

Από όσα εξιστορήθηκαν,προκύπτει με σαφήνεια νομίζω,η επαλήθευση της άποψης του Mises. Κοινό επάγγελμα δε σημαίνει απαραίτητα κοινό επαγγελματικό συμφέρον.Πολύ συχνά,ισχύει το αντίθετο!
Αν λοιπόν οι ασκούντες το ίδιο επάγγελμα,υπόκεινται σε ποικιλία διαφορετικών ρυθμίσεων που συνεπάγονται και διαφοροποιήσεις ως προς το εισόδημα,γίνεται σαφές πως δεν μπορεί να υπάρξει κανενός είδους "κοινή ταξική χωροθέτηση"! Η αντίληψη περί "ταξικής συνείδησης" αποδεικνύεται μια θεωρητική κατασκευή,ένα εφεύρημα που χρησιμοποιούν οι συνδικαλιστές προκειμένου να αιτιολογήσουν τη φιλοδοξία τους να προβάλλουν ως καθολικοί εκπρόσωποι των επαγγελματιών.
Ενίοτε,τον όρο χρησιμοποιούν και υπουργοί της αριστεράς,όπως ο Σκουρλέτης,προκειμένου να "απενοχοποιήσουν" την πολιτική τους "ενοχοποιώντας" όσους πλήττονται απ'αυτήν.
Τουλάχιστον,αυτό επιχειρεί,κατά τρόπο αδιάντροπο ο συγκεκριμένος υπουργός.

Καμία "ταξική συνείδηση" λοιπόν δεν πλήττεται από την πολιτική Σκουρλέτη. Πλήττονται άνθρωποι που κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους. Σκληρά εργαζόμενοι,που ο καθένας τους έχει ασφαλώς τη δική του συνείδηση και δε θα δώσει λόγο σε κανέναν υπουργό γι'αυτήν.
Περί συνειδήσεως ασφαλώς δεν μπορούμε να κάνουμε ανάλυση,το πεδίο είναι χαώδες και δεν υπάρχουν τεκμήρια για να το προσεγγίσουμε.
Μπορούμε ωστόσο να ανιχνεύσουμε την "τοξική συνείδηση" του υπουργού.
Καμιά φορά ένα γράμμα,κάνει τη διαφορά...


14/1/2016