Total Pageviews

Sunday, June 9, 2019

Το τελευταίο video club

Στις αρχές της δεκαετίας του ´80, το βίντεο υπήρξε μία νέα οικιακή συσκευή που φιλοδόξησε να μεταφέρει μέρος της μαγείας του σινεμά στο περιβάλλον του σπιτιού. Αναγκαίο logistic του βίντεο,ήταν φυσικά το video club. Δεκάδες τέτοια καταστήματα σε κάθε πόλη παρείχαν την αναγκαία υποστήριξη με τις αντίστοιχες συλλογές ταινιών αρχικά σε κασέτες και στη συνέχεια σε dvd.
Ένας ολόκληρος νέος κύκλος εργασιών ξεκίνησε σε έναν μέχρι τότε παρθένο χώρο και μια αντίστοιχη αγορά αναπτύχθηκε. Η νέα αγορά,αποτέλεσε πεδίο προσοδοθηρίας για εκατοντάδες επαγγελματίες και,όπως συνήθως συμβαίνει και χώρο αντίστοιχου προβληματισμού για κοινωνιολόγους και διανοούμενους εν γένει,οι οποίοι έβλεπαν με ανησυχία το νέο μέσο ως ανταγωνιστή του παραδοσιακού σινεμά και προέβαιναν σε δυσμενείς αναλύσεις για τις συνέπειες της επέκτασης του οικιακού βίντεο (μεταξύ άλλων «αποξένωση», «αποκοπή από το κοινωνικό γίγνεσθαι», «αποβλάκωση από τη χολιγουντιανή βιομηχανία» και λοιπά μηνύματα επικείμενης συμφοράς).
Στο μεταξύ,η τεχνολογική εξέλιξη στο χώρο υπήρξε τέτοια που κανείς δεν είχε διανοηθεί!
Το video γρήγορα υπέκυψε στην τεχνολογική ανωτερότητα του dvd κι εκείνο με τη σειρά του στο blue ray! Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν τα video club σε αντίστοιχες προσαρμογές,δίχως φυσικά να απειλήσουν ποτέ την παράλληλη ύπαρξη του σινεμά!
Σύντομα όμως,η ιλιγγιώδης ανάπτυξη του διαδικτύου οδήγησε σε μη ανατάξιμες εξελίξεις. Η διακίνηση κινηματογραφικών ταινιών κάθε είδους στο διαδίκτυο και,κυρίως,η δυνατότητα οποιουδήποτε χρήστη να «κατεβάσει» και να δει στην οθόνη του υπολογιστή του οποιαδήποτε ταινία,υπονόμευσαν καίρια,όχι το σινεμά (όπως πολλοί φοβήθηκαν),αλλά το video club.Πέρα απ'αυτό,η κουλτούρα οπτικών θεμάτων που έχει διαμορφωθεί με την ευρεία χρήση των υπολογιστών,τα εκατοντάδες ολιγόλεπτα βίντεο,τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης,κατέστησαν τη διαδικασία ενοικίασης/προβολής ενός dvd μάλλον ξεπερασμένη,έχω την αίσθηση. Πρόσφατα επισκέφθηκα μεγάλο πολυκατάστημα και διαπίστωσα ότι ο τομέας των dvd είχε καταργηθεί (προφανώς κανείς πια δεν τα αγοράζει ή τα αγοράζουν τόσο λίγοι ώστε δεν είναι cost effective η συντήρηση ολόκληρου ξεχωριστού section).
Μέσα σε τριανταπέντε περίπου χρόνια,όσο διαρκεί σχεδόν μια γενιά,ο κύκλος εργασιών της αγοράς αυτής έφτασε στο τέλος του!
Τις προάλλες υπήρξα αυτόπτης μάρτυρας του οριστικού κλεισίματος δύο video club στα οποία υπήρξα πελάτης και συνδρομητής.
Πέρα από την ανθρώπινη πικρία που προκαλεί το τέλος κάθε σχέσης (και η τακτική εμπορική συναλλαγή,είναι μια ανθρώπινη σχέση από τις πιο ουσιαστικές),πέρα από τη θλίψη που νιώθεις για κάθε μαγαζί που «βάζει λουκέτο» όπως για κάθε άνθρωπο που χάνει τη δουλειά του,νομίζω πως πρόκειται κι εδώ για ένα ακόμη εναργές παράδειγμα της «δημιουργικής καταστροφής» (creative destruction, κατά τον όρο του Schumpeter) της οικονομίας της αγοράς. Εκ του μηδενός δημιουργήθηκε από την τεχνολογική εξέλιξη ένας νέος κύκλος εργασιών,μια νέα αγορά που άντεξε τρεις δεκαετίες. Η ίδια η τεχνολογική εξέλιξη που τη δημιούργησε,τώρα την καθιστά περιττή και την εξαφανίζει. Τα video clubs χάνονται,όπως χάθηκαν οι πεταλωτήδες όταν άρχισε η εξάπλωση του αυτοκινήτου,όπως χάθηκαν οι σιδεράδες του μεσαίωνα όταν εξαλείφθηκαν οι ιππότες,όπως σύντομα θα εξαλειφθούν και τα ταχυδρομεία στο σύγχρονο κόσμο των e mails.
Πρόκειται για νομοτελειακή εξέλιξη,οφειλόμενη στην τεχνολογική ανάπτυξη και δεν υπάρχει ούτε τρόπος να ανασταλεί,αλλά ούτε και κανένα λογικό επιχείρημα για να την εμποδίσει η ανθρώπινη κοινωνία. Παλιές δουλειές χάνονται,νέες δημιουργούνται,η διεργασία μεταμόρφωσης των ανθρώπινων κοινωνιών είναι αέναη.
Φυσικά στη διάρκεια αυτών των κύκλων κάποιοι στέκονται τυχεροί,προλαβαίνουν να εργαστούν και να συνταξιοδοτηθούν στην ίδια δουλειά,άλλοι προλαβαίνουν τη μέση του κύκλου και μένουν κατά το ήμισυ επιτυχημένοι,άλλοι -οι ατυχέστεροι- εντάσσονται στον κύκλο στην εποχή κορεσμού του,όταν έχει πάψει η εξάπλωσή του και έχει από καιρό ξεκινήσει η αναπότρεπτη παρακμή που οδηγεί στον τερματισμό. Αλλά δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζει κανείς εκ των προτέρων το στάδιο ανάπτυξης της αγοράς στην οποία αποφασίζει να επιχειρήσει! Το ρίσκο και η αβεβαιότητα,είναι εγγενή χαρακτηριστικά της οικονομίας της αγοράς,όπως και της ανθρώπινης ζωής!

Αποχαιρετώντας λοιπόν τα video club έχω να θυμάμαι δυο τρεις ανθρώπους που εργάστηκαν εκεί. Ο ένας πρόλαβε όλο τον κύκλο και συνταξιοδοτήθηκε,η άλλη εργάστηκε ως υπάλληλος και απολύθηκε τρία χρόνια πριν το οριστικό κλείσιμο του μαγαζιού. Η δεύτερη ασφαλώς υπήρξε συγκριτικά άτυχη. Ο τρίτος ήταν πρώην βοηθός κινηματογραφικών προβολών και το video club υπήρξε το επιτυχημένο προσωπικό του εγχείρημα.
Η ζωή ασφαλώς δεν είναι δίκαιη (οτιδήποτε κι αν σημαίνει αυτό) και οι συνάνθρωποί μας που ατυχούν αξίζουν το σεβασμό και τη συμπαράστασή μας. Η ηθική της αγοράς από μόνη της δεν μπορεί να περιβάλλει το σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων,επειδή οι άνθρωποι είμαστε κάτι πολύ περισσότερο από ο,τι καταναλώνουμε! Το ότι η οικονομία της αγοράς (ο καπιταλισμός) αποτελεί την ορθολογικότερη ως σήμερα διευθέτηση,δε σημαίνει ότι συνιστά κάποιου είδους τέλεια διαδικασία. Οι αστοχίες είναι εγγενείς στις ανθρώπινες πράξεις.

Το σινεμά πάντως διασώζεται σε πείσμα των απαισιόδοξων κοινωνικών αναλυτών,προφανώς επειδή καλύπτει άλλου είδους ανάγκες σε σχέση με το video club. Το σινεμά είναι κάτι πολύ περισσότερο από την προβολή μιας κινηματογραφικής ταινίας σε μία αίθουσα,αλλά περί αυτού ίσως σε κάποιο άλλο σημείωμα.
Η παρούσα ανάρτηση γράφτηκε για να αποχαιρετίσει το video club με το σεβασμό που αξίζει στους ανθρώπους που εργάστηκαν σ'αυτό και με τη γλυκόπικρη αίσθηση που συνοδεύει αναπόφευκτα κάθε αποχωρισμό...

09/6/2019