Total Pageviews

Tuesday, December 4, 2012

Το γκόλεμ: η αποπροσωποποίηση της ιατρικής

Εδώ και αιώνες η σχέση ασθενούς-ιατρού οικοδομούνταν εντός του πλαισίου της εμπορικής συναλλαγής: ο ασθενής ήταν ταυτόχρονα πελάτης αλλά και εργοδότης του γιατρού.
Όπως ακριβώς ο πολίτης που αγοράζει ένα προϊόν ή μια υπηρεσία από τον έμπορο ή πάροχο αντίστοιχα.Ο έμπορος οφείλει-αν θέλει να επιβιώσει επαγγελματικά-να κρατά τον πελάτη ικανοποιημένο.Να του παρέχει αξιόπιστες/ποιοτικές υπηρεσίες ή προϊόντα,σε ανταγωνιστικές τιμές.Διαφορετικά,ο πελάτης καταφεύγει σε άλλους ανταγωνιστές και η επιχείρηση αποτυγχάνει.

Στην πορεία των χρόνων,αυτή η συναλλαγή εμπόρου/πελάτη υπέστη ποικίλες επιθέσεις.
Οι ζηλωτές των θρησκειών (κυρίως του Χριστιανισμού και του Μωαμεθανισμού) απαξίωσαν ηθικά τον έμπορο θεωρώντας τον αξιοκατάκριτο και περιφρονητέο.Η συναλλαγή με μέσον το χρήμα,θεωρήθηκε ηθικά υποδεέστερη της "μη κερδοσκοπικής προσφοράς",της ελεημοσύνης,της απλής δωρεάς.
Τόσο στην Καινή Διαθήκη,όσο και στο Κοράνι,η επιδίωξη του κέρδους και η τοκογλυφία καταδικάζονται.Η Κ.Δ περιέχει και χωρία αμφιλεγόμενα,όπως η παραβολή των ταλάντων,στην οποία η κερδοφορία φαίνεται να είναι αποδεκτή,αλλά το τελικό αποτέλεσμα του κέρδους,ο πλούτος, είναι απορριπτέος και δύσκολο εισιτήριο για τη "βασιλεία των ουρανών".

Στη χορεία των επικριτών του κέρδους-ως προϊόντος "εκμετάλλευσης ανθρώπων από άλλους"-εισήλθε πλησίστιος ο Μαρξισμός και οι συγγενείς σοσιαλιστικές θεωρίες.Από τους ουτοπικούς σοσιαλιστές που θα "καταργούσαν το χρήμα",ως τον Μαρξ που πρόκρινε μια κοινωνία "απ'τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του,στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του", το πεδίο υπήρξε απροκάλυπτα εχθρικό για τον έμπορο,την εμπορική συναλλαγή και τα στοιχεία που τη συνθέτουν.

Η γοητεία του πρώιμου σοσιαλισμού και η θρησκευτικότητα των μη-σοσιαλιστών "αντιπάλων του",συνέθεσαν ένα ιδιότυπο σκηνικό ομόθυμης καταδίκης του εμπορίου.Η λέξη "έμπορος" απέκτησε αρνητικό περιεχόμενο,το εμπόριο απαξιώθηκε ως δραστηριότητα εξαπάτησης ή/και εκμετάλλευσης των ανθρώπων.

Στις δεκαετίες μετά τον τελευταίο Μεγάλο Πόλεμο, οι χώρες της Δύσης,έχοντας απέναντί τους την ορατή απειλή του "Υπαρκτού" και τη μυθολογία των κοινωνικών παροχών που τον συνόδευε,υιοθέτησαν εκτεταμένα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας.Η αρχική ιδέα-οικονομική υποστήριξη των ασθενέστερων στρωμάτων του πληθυσμού-είναι φυσικά θεμιτή από πολλές απόψεις. Είτε κανείς τη θεωρήσει "ηθική υποχρέωση" με όρους χριστιανικής ηθικής,είτε πολιτική αξίωση με όρους "κοινωνικού πολιτισμού",είτε σοσιαλιστικό πρόταγμα με όρους ιδεολογίας,είτε απλή ανθρωπιστική επιταγή, η υποστήριξη των αδυνάτων συνιστά επιλογή με ισχυρή θεμελίωση στις ανθρώπινες κοινωνίες.

Στον τομέα της ιατρικής,η ιδέα "παροχής υπηρεσιών υγείας για όλους",υλοποιήθηκε μέσω των κρατικών(ή εθνικών ή δημοσίων) συστημάτων υγείας.Το κράτος παρενεβλήθη ως διαμεσολαβητής στη σχέση γιατρού-ασθενούς και ως  εγγυητής της αξιοπιστίας της συναλλαγής.
Η "δημόσια δωρεάν υγεία" όπως διαφημίστηκε,θα έδινε "σε όλους" τη δυνατότητα ιατρικής επίσκεψης/εξέτασης και το Κράτος θα εξασφάλιζε στους ιατρούς την αμοιβή των υπηρεσιών τους.
Η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη των μεταπολεμικών χρόνων και οι νέες τεχνολογίες που συνεπάγονταν διεύρυνση των παραγωγικών δυνατοτήτων των Δυτικών κοινωνιών,στήριξαν επαρκώς για πολλά χρόνια το μοντέλο της "δημόσιας δωρεάν υγείας".
Ταυτόχρονα,η διαμεσολάβηση του Κράτους στη σχέση γιατρού/ασθενούς,καθαγιάστηκε ιδεολογικά (αφού το σύστημα λειτουργούσε) και το σύνθημα "η υγεία δεν είναι εμπόριο αλλά δικαίωμα(sic)" κυριάρχησε στη διαμόρφωση της νοο-τροπίας των Δυτικών κοινωνιών.

Τα προβλήματα όμως δεν άργησαν να εμφανιστούν.
Η δημογραφική γήρανση των Δυτικών κοινωνιών,απαιτούσε ολοένα και μεγαλύτερα κονδύλια για τη συντήρηση του "κράτους πρόνοιας".
Οι νέες τεχνολογίες στην ιατρική επιστήμη εκτόξευσαν τις δυνατότητές της,αλλά ταυτόχρονα και το κόστος παροχής υπηρεσιών υγείας.
Το ιατρικό επάγγελμα,ως οιωνεί προσοδοφόρο,προσέλκυσε μεγάλο αριθμό λειτουργών του και ο ανταγωνισμός οδήγησε μεταξύ άλλων και στην κατάχρηση διαγνωστικών δοκιμασιών που επιβάρυναν τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία.
Τα νέα φάρμακα,ενώ έδιναν λύσεις σε κλινικά προβλήματα της καθημερινότητας,γρήγορα μετατράπηκαν σε πηγή προσοδοθηρίας από τους χρήστες των δημοσίων συστημάτων υγείας: οργανισμοί ποιοτικού ελέγχου και αδειοδότησης,ιατροί,φαρμακοποιοί,διαφημιστές κ.α
Το Κράτος-ρυθμιστής,δημιούργησε (στην Ελλάδα τουλάχιστον) και ορισμένα ιδιότυπα χαρακτηριστικά στον ιατρικό χώρο: προνομιούχες ομάδες γιατρών (ενδεικτικά: στο πρώην ΙΚΑ,στα Πανεπιστήμια,στις ένοπλες δυνάμεις) απολάμβαναν τις παροχές που εξασφάλιζε η κρατική διαμεσολάβηση και τα "παρεπόμενά της"...
Ο συνδυασμός των παραπάνω εκτόξευσε το κόστος λειτουργίας της "δημόσιας δωρεάν υγείας" σε αστρονομικά επίπεδα.
Στις χώρες που ακόμη η κοινή λογική δεν έχει εγκαταλείψει,το ζήτημα αντιμετωπίστηκε με στοχευμένες περικοπές εξόδων,περιορισμό επιδομάτων,μηχανισμούς αξιόπιστου ελέγχου των χρηστών και πλήθος άλλων μέτρων.
Στην Ελλάδα όμως,η κυρίαρχη μεταπολιτευτική ιδεολογία του παρείστικου κρατισμού,ήταν αδύνατον να προβεί στη θεμελιώδη μεταρρύθμιση: την εξάλειψη των προνομίων στον ιατρικό κλάδο.Κάτι τέτοιο,θα επέτρεπε τον εξορθολογισμό του συστήματος και την αξιόπιστη δυνατότητα καταγραφής του πραγματικού κόστους λειτουργίας του.Έτσι,θα μπορούσαν ενδεχομένως,να γίνουν στοχευμένες παρεμβάσεις στη βάση αξιόπιστων μετρήσεων.
Ο παρείστικος κρατισμός όμως θα αυτοκαταργούνταν.
Προκρίθηκε λοιπόν η λογική του εξωτερικού δανεισμού: το σύστημα θα συνέχιζε χρηματοδοτούμενο με δάνεια μέχρι...τη συντέλεια του κόσμου και όλοι θα ήμασταν ευχαριστημένοι.
Δεν είναι τυχαίο πως η έκρηξη του δημοσίου χρέους συμβάδισε με την εκτόξευση του εξωτερικού δανεισμού και του κόστους της "δημόσιας δωρεάν υγείας",στα χρόνια που προηγήθηκαν του μνημονίου.

Ταυτόχρονα,σε πεδίο νοο-τροπίας,όλες αυτές τις δεκαετίες της "δημόσιας δωρεάν υγείας" συντελέστηκαν ένα σωρό κρίσιμες στρεβλώσεις.
-Ο πολίτης έχοντας εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας,αμέλησε σε μεγάλο βαθμό την υιοθέτηση συμπεριφορών πρόληψης: η Ελλάδα υπήρξε επί δεκαετίες πρωταθλήτρια στην κατά κεφαλήν κατανάλωση καπνού και αλκοόλ.
-Η αντισταθμιστική υπερκατανάλωση φαρμάκων (με τη συνδρομή των γιατρών που απέβλεπαν στα μπόνους των εταιρειών) εκφύλισε την ιατρική πράξη σε συνταγογράφηση.
-Ο γιατρός εξέπεσε σε απλό γραφειοκράτη/διεκπεραιωτή συνταγών και εξετάσεων του συστήματος υγείας,πολλές φορές απολύτως συνειδητά,αφού το κέρδος που του προσπόριζαν ήταν μεγάλο και άκοπο σε σχέση με την ιατρική πράξη.
-Δημιουργήθηκε ένα νέο είδος "πολίτη": η Αυτού Μεγαλειότης ο Ασφαλισμένος! Επισκέπτονταν τα ιατρεία κατά βούληση,κατανάλωνε φάρμακα/συνταγές/εξετάσεις αλόγιστα,προέβαλλε απίστευτες απαιτήσεις με το ατράνταχτο επιχείρημα "εγώ σε πλερώνω" και χρησιμοποιούσε το βιβλιάριο υγείας όπως ένα παιδί που κρατά μυδράλιο."Γράψε γιατρέ κι αυτό,το πήρα πριν δυο βδομάδες και το χρωστάω στο φαρμακείο", "γράψε και για τη μάνα μου ένα σπρέϋ για τη μύτη,πού να στη φέρνω τώρα","θέλω πλήρες τσεκ-απ έτσι? Θα βάλεις απ'όλα!",ιδού μερικές ατάκες του "homo insurancius"!
-Την εικόνα συμπλήρωσε η γενικευμένη αγένεια της μεταπολίτευσης και η διαφθορά: συνταγές και εξετάσεις σε βιβλιάρια νεκρών, επισκέψεις-φαντάσματα, βιβλιάρια σε φαρμακεία με τις σακκούλες, σφραγίδες γιατρών σε φαρμακεία κ.ο.κ

Η "δημόσια δωρεάν υγεία" στην Ελλάδα μετατράπηκε σε αδηφάγο τέρας που κατασπάραξε διαδοχικούς προϋπολογισμούς,παραμόρφωσε την ιατρική πράξη και εσχάτως κυοφόρησε το αποτέλεσμα της συνεύρεσής του με το έντρομο χρεοκοπημένο κράτος: τον ΕΟΠΥΥ...

Στο ιατρείο μου,δεν μπαίνουν πια ασθενείς,δεν μπαίνουν ασφαλισμένοι,δεν μπαίνουν πολίτες,δεν μπαίνουν άνθρωποι.Μπαίνουν μόνο ενεργούμενα του ΕΟΠΥΥ!
Παραζαλισμένα απ'τις διαδοχικές απώλειες των προνομίων της "χρυσής εποχής",αγωνίζονται μάταια ν'αναζητήσουν τα "δικαιώματά τους".
Επιστρατεύουν όλη την-υπαρκτή ή προσποιητή-μιζέρια της καθημερινότητάς τους,για να διεκδικήσουν ...κάτι που αγνοούν: ιατρική πράξη αναζητούν,αλλά επειδή επί χρόνια την περιφρονούσαν,τώρα δεν ξέρουν πώς να την αναγνωρίσουν!
Κι απέναντί τους,δεν υπάρχει πια γιατρός! Δεκαετίες γραφειοκρατικής/μηχανιστικής εξαϋλωσης,τον έχουν μετατρέψει σε γκόλεμ! Αδιαφορεί,τον εκνευρίζουν,του είναι ενοχλητικοί,πολύ συχνά...τους μισεί!

Υπάρχει άραγε τρόπος να ξαναγεννηθεί η σχέση γιατρού/ασθενούς σε όλη την ιστορική της διάσταση?
Ίσως μόνο αν αποτραβηχτεί ο "πρόθυμος διαμεσολαβητής" που την αλλοίωσε,τάζοντας "δημόσια δωρεάν υγεία":τρεις λέξεις,τρία ψέμματα!

Το Κράτος οφείλει να αυτοπεριοριστεί στην παροχή υπηρεσιών πρώτων βοηθειών και Νοσοκομειακής περίθαλψης για τους ανθρώπους που τη χρειάζονται.
Μπορεί επίσης να συντάξει μια λίστα φαρμάκων στο κόστος των οποίων θα συμμετέχει.
Αλλά,είναι καιρός να αποτραβηχτεί από τη διαμεσολάβηση στην αμοιβή του γιατρού και ν'αφήσει τους άμεσα ενδιαφερόμενους (γιατρό και ασθενή) να τη συμφωνήσουν από κοινού.Άλλωστε,κάθε επίσκεψη,κάθε ασθένεια,κάθε ιατρική πράξη δεν είναι ίδιες.Αλλά και κάθε άρρωστος δεν είναι ίδιος και κάθε γιατρός επίσης.
Η αναζήτηση του κατάλληλου γιατρού θα φέρει και την αξιολόγησή του αντί του ισοπεδωτικού εξισωτισμού που κηρύσσει ο ΕΟΠΥΥ.
Ο άρρωστος θα διαλέγει το γιατρό του,άρα θα τον αξιολογεί στην πράξη,αντί να ψάχνει για απρόσωπο συνταγογράφο του ΕΟΠΥΥ.
Ο γιατρός θα πληρώνεται για το έργο του,άρα θα έχει κίνητρο να το παρέχει με ενθουσιασμό και να το βελτιώνει,αντί να υποτάσσεται μοιρολατρικά στην ταρίφα 10 ευρώ(μεικτά) του ΕΟΠΥΥ.
Κι επειδή ακριβώς,δεν ταιριάζουν όλοι με όλους,στα ιατρεία θα υπάρχουν επιτέλους ιατροί και άρρωστοι συμβατοί μεταξύ τους,αντί για "ενεργούμενα του ΕΟΠΥΥ" και "γκόλεμ"...

Ίσως,κάποια στιγμή,αν επιβιώσουμε...

5/12/2012

3 comments:

  1. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  2. Σαφώς υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ Καινής Διαθήκης (και Εκκλησίας κατ' επέκταση) και ζηλωτών "χριστιανών". ΚΑΙ στο θέμα του κέρδους. Το ότι ορισμένα επαγγέλματα / ιδιότητες έχουν από την κοινωνία φορτωθεί τον χαρακτηρισμό του λειτουργήματος (ιατροί, δάσκαλοι, δικαστικοί, ιερείς) οφείλεται στην ιδιαίτερη σημασία της κοινωνικής και πνευματικής λειτουργίας που επιτελούν οι ασκούντες αυτά. Σε καμμία περίπτωση η έννοια "λειτούργημα" δεν σημαίνει μη αμοιβόμενη εργασία. Άλλωστε και οι "λειτουργοί" είναι άνθρωποι και δικαιούνται αναφαίρετα το δικαίωμα του βιοπορισμού. Όπως και σε κάθε θέμα συναντούμε και ακραίες ερμηνείες. Δε νομίζω όμως αγαπητέ Βαγγέλη ότι η εκκλησία καταδικάζει κάπου την λήψη αμοιβής για την όποια εργασία. Ακόμα και στα χρόνια του Χριστού, όλοι οι "πρωταγωνιστές" της ΚΔ -συμπεριλαμβανομένων και των Αποστόλων και του ίδιου του Χριστού- ήταν εργαζόμενοι. Πουθενά δεν προκύπτει πως εργάζονταν για την ψυχή της μάνας τους. Αντίθετα, τα Ευαγγέλια καταδικάζουν την προσκόλληση στον πλούτο, τον άδικο πλουτισμό, την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Βεβαίως υπήρξαν και θα υπάρξουν "ερμηνευτές" που θα ισχυριστούν ότι η ΚΔ καταδικάζει την αμοιβόμενη εργασία και την λήψη κέρδους.
    Με λίγο σκύψιμο όμως πάνω από τα βιβλία αυτά, βλέπουμε πως η πραγματικότητα είναι διαφορετική.

    ReplyDelete
  3. Συμφωνώ Βαγγέλη στην πολύ καλή διερεύνηση της σχέσης ιατρού - ασθενούς, υπό το πρίσμα της σχέσης εμπόρου - πελάτη. Διαφωνώ με το τελικό συμπέρασμα της εγκατάλειψης του μοντέλου της Κρατικής Υγείας. Στο μόνο Κράτος που σε ένα μεγάλο ποσοστό (αλλά όχι όπως το περιγράφεις ή το προτείνεις) το Κράτος έχει μειώσει την παρουσία του στην περίθαλψη, είναι οι ΗΠΑ, όπου όμως υπάρχει ένα ποσοστό 20% ανασφάλιστων που καλύπτονται από τα προγράμματα Medicare και Medicaid. Παρόλα αυτά Οι δαπάνες υγείας στις ΗΠΑ είναι οι υψηλότερες στον κόσμο και καλύπτονται κατά 45% από κρατικούς πόρους, κυρίως για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων Medicare και Medicaid, και το υπόλοιπο 55% από ιδιωτικές δαπάνες (ιδιωτική ασφάλιση και άμεσες πληρωμές). Και ενώ μέχρι πριν κάποια χρόνια η ΠΦΥ ήταν αυστηρά ιδιωτικής λειτουργίας, μόλις την τελευταία δεκαετία έχουν αρχίσει να δημιουργούνται κέντρα υγείας, ειδικά κέντρα, χειρουργεία και κλινικές ημέρας, κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού κ.ά. με ιδιαίτερη επίσης έμφαση στην πρόληψη και στην προαγωγή και αγωγή υγείας. Στον αντίποδα, η Σουηδία, το κατεξοχήν μη κομμουνιστικό Κράτος που παρείχε πλούσια την Κρατική Υγεία, μετά την οικονομική κρίση που ξέσπασε το 1992, απομείωσε τον Κρατικό ρόλο στην Υγεία. Σίγουρα λοιπόν ένα μικτό μοντέλο και συγκερασμός των δύο τάσεων, θα ήταν η απάντηση στην οικονομική κρίση της Υγείας.

    Μανώλης Πολυζόπουλος

    ReplyDelete