Total Pageviews

Saturday, March 27, 2021

Για το ´21 και το σήμερα

 Συνηθίζουν οι άνθρωποι να υπερεκτιμούν την ερμηνευτική τους δυνατότητα.

Ειδικά στο πεδίο των ιστορικών γεγονότων,είναι έντονη η προσπάθεια ένταξής τους σε συγκεκριμένα ερμηνευτικά σχήματα,τα οποία συχνά εξυπηρετούν ευρύτερες ιδεολογικές επιδιώξεις. Η επανάσταση του ´21 αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιων θεωρητικών ασκήσεων.

Ήταν άραγε «κοινωνική»,όπως ισχυρίζονταν η αριστερά επί δεκαετίες;

Ήταν «αστική»,όπως τη βάφτισε το κκε φέτος ή μήπως «των απλών ανθρώπων»,όπως τη χαρακτήρισε ο πρόεδρος της πρώην ανανεωτικής (και νυν ριζοσπαστικής) αριστεράς;

Ήταν «φιλελεύθερη» στα πρότυπα του αγγλοσαξονικού κοινοβουλευτικού μοντέλου,όπως την αποτιμά μερίδα φιλελεύθερων διανοητών;

Ήταν «εθνική» στα πρότυπα του ευρωπαϊκού εθνικισμού της εποχής,κατά τη συντηρητική αντίληψη ή μήπως «εθνικο-θρησκευτική» κατά την αφήγηση του εκκλησιαστικού ιερατείου;


Δύσκολο ασφαλώς να απαντήσει κάποιος μονολεκτικά και με απόλυτο τρόπο. Ήταν κάτι απ´όλα τα παραπάνω μαζί και ταυτόχρονα κάτι πολύ περισσότερο από το άθροισμά τους (άλλωστε,αρκετά χαρακτηριστικά από τα παραπάνω δεν συναθροίζονται,αλλά μάλλον αντιτίθενται μεταξύ τους).


Οι άνθρωποι παλεύουν να ερμηνεύσουν,αλλά η ιστορία αδιαφορεί! Κυλάει σαν ορμητικό ποτάμι,εν πολλοίς ανεξερεύνητο. Ειρωνεύεται τις ανθρώπινες προθέσεις και εκδικείται κάθε προσπάθεια χειραγώγησής της. Αν τα κίνητρα της ανθρώπινης πράξης είναι σε μεγάλο βαθμό σκοτεινά,τα ιστορικά γεγονότα που συντίθενται από χιλιάδες ανεξιχνίαστα κίνητρα,εύλογα παραμένουν δυσερμήνευτα.


Μου αρέσει μια σκέψη του Ντε Μαιστρ: «το έθνος προϋπάρχει της ιστορικής του ανάδειξης»! 

Το Ελληνικό έθνος,ασφαλώς σφυρηλατήθηκε τους αιώνες που προηγήθηκαν της Επανάστασης! Ποια ήταν τα φυσιογνωμικά συστατικά του; Αυτό ας το απαντήσουν οι ιστορικοί,στο βαθμό που δύνανται.

Σημασία έχει πως η ιδέα του έθνους είναι η θεμελιώδης συνθήκη της ιστορικής ανάδειξης των σύγχρονων κρατών και ο ζωτικός όρος ύπαρξής τους. Δίχως εθνική συνείδηση,το νόημα του πολιτειακού μορφώματος θαμπώνει και χρειάζεται νέα νοηματοδότηση.

Σήμερα αυτή η νοηματοδότηση επιχειρείται με υλικό τον «δικαιωματισμό»!

Μπορούν να συγκροτηθούν βιώσιμες πολιτικές κοινότητες στη βάση του δικαιωματισμού; Υπό την επίκληση μιας διαρκώς διευρυνόμενης γκάμας ατομικών διεκδικήσεων εκ μέρους μαχητικών μειοψηφιών; Το μέλλον θα δείξει,αν και προσωπικά,παραμένω επιφυλακτικός.

Μήπως ο δικαιωματισμος δεν είναι τίποτε άλλο παρά καμουφλαρισμένος μηδενισμός που οραματίζεται την υπονόμευση κάθε θεμελίου κοινωνικής συγκρότησης;

Ενδεχομένως,οι ερμηνείες είναι κι εδώ ανοιχτές.


Παραμένω διακριτικά στο περιθώριο και παρακολουθώ.

Νυχτερινός παρατηρητής,ανένταχτος κι ελεύθερος...


27/3/2021

Wednesday, March 10, 2021

Ο νέος ολοκληρωτισμός

 


Η ιστορία δείχνει ότι κανένας πολιτισμός δεν είναι άτρωτος (πολύ περισσότερο "αιώνιος").Επιπλέον,τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά είναι απολύτως αδιάφορα όταν πρόκειται να κριθεί η επιβίωσή του.

Η Αθήνα καταλύθηκε από τη Σπάρτη,η Ρώμη από τα βαρβαρικά φύλα,το Βυζάντιο από τους Τούρκους. Στην εποχή της πολιτικής ορθότητας,επικρατεί η αντίληψη της ισοτιμίας των πολιτισμών.Αυτή άλλωστε είναι και η βάση για την επινόηση του όρου "ισλαμοφοβία": αν όλοι οι πολιτισμοί είναι ισότιμοι,τότε κάθε απόπειρα κριτικής αντιμετώπισης όψεων του ισλάμ,είναι αντιεπιστημονική αλλά και ενδεικτική μιας ηθικά επίμεμπτης επιλογής. Το πρώτο βήμα για την υποδούλωση,είναι η καλλιέργεια μιας ένοχης συνείδησης στο υποψήφιο θύμα ("ισλαμοφοβικός","αντιδραστικός","ρατσιστής" κοκ).

Πολλοί φιλελεύθεροι έχουν αυτοπαγιδευτεί σ'αυτή τη συλλογιστική και είναι υποχρεωμένοι,για κάθε ισλαμιστή κεφαλοκυνηγό,να ανασύρουν από τα συρτάρια τις σταυροφορίες! Να συγκρίνουν δηλαδή το χριστιανικό πολιτισμό του 10ου αιώνα με τον ισλαμικό του 20ου,προκειμένου να επιβεβαιώσουν το σόφισμα περί "πολιτισμικής ισοτιμίας"!
"Αφού τα ίδια έκαναν και οι χριστιανοί πριν χίλια χρόνια,σημαίνει πως οι δυο πολιτισμοί είναι ταυτόσημοι"! Εντυπωσιακό λογικό άλμα,αλλά αναγκαίο μια και επιστρατεύεται για να δικαιολογήσει προειλημμένες πολιτικές επιλογές.

Στην πράξη βέβαια,ελάχιστοι θα πειστούν από το επιχείρημα ότι μια οικογένεια που υποχρεώνει τα θηλυκά της μέλη σε κλειτοριδεκτομή το 2021,είναι πολιτισμικά ισότιμη με τη μέση Ευρωπαϊκή οικογένεια. Ακόμη λιγότεροι θα πιστέψουν ότι ένας Παππούα και ένας Νεοϋορκέζος μπορούν να συγχωνευτούν και να συνυπάρξουν με ευκολία και,ελάχιστοι θα αποδεχτούν πως είναι υποχρέωση του Νεοϋορκέζου στην 5η Λεωφόρο να προσαρμοστεί στα ήθη και έθιμα του Παππούα,αντί για το αντίστροφο!

Γιατί λοιπόν ο δημόσιος λόγος έχει κατακλυστεί από μια κυρίαρχη άποψη περί ισοτιμίας-πολυπολιτισμικότητας και συγχώνευσης πολιτισμών ενώ,οι όποιες επιφυλάξεις διατυπώνονται χαμηλόφωνα; Μα επειδή η πολιτική ορθότητα έχει δαιμονοποιήσει πρώτα τις λέξεις,στη συνέχεια την έκφραση και,τώρα πια επιχειρεί να χειραγωγήσει και τη σκέψη.

Ο νέος ολοκληρωτικά εκκοσμικευμένος πολιτισμός αντιπαθεί κάθε μορφή ταυτότητας (εθνική,θρησκευτική,πολιτισμική κοκ). Στο όνομα της "συμβίωσης",της "ενσωμάτωσης",της "συγχώνευσης",οι άνθρωποι υποβιβάζονται σε όντα δίχως ιστορικό περιεχόμενο!
Οι καταβολές της ιστορίας,των γονέων,των παραδόσεων,των ηθών και εθίμων της κοινότητας,θεωρούνται παρωχημένες αντιλήψεις που εμποδίζουν τον άνθρωπο να προσεγγίσει την απόλυτη ελευθερία! Ποιά είναι αυτή; Ένα όν ανιστορικό-άεθνο-άθρησκο και ενδεχομένως άφυλο (ή πολύφυλο,στα πλαίσια της gender fluidity)! Ο αυτοπροσδιορισμός στην πιο ακραία του έκφραση,γίνεται ένας χαοτικός δικαιωματισμός δίχως πλαίσιο αναφοράς,δίχως δυνατότητα περιγραφής. Ο άνθρωπος είναι πια ένα λάχανο που φύεται τυχαία σ'ένα χωράφι δίχως οικογενειακούς ή κοινωνικούς περιορισμούς,ελεύθερα αναπτυσσόμενο σ'ένα ιστορικό κενό! Τίποτε απ'όσα συμβαίνουν γύρω του δεν έχει "νόημα",η ίδια η ζωή δεν έχει νόημα,προσλαμβάνεται ως ένα τυχαίον συμβάν σ'ένα α-νόητο σύμπαν! Ο μηδενισμός του 19ου αιώνα δε θα μπορούσε να περιγράψει αρτιότερα το ιδανικό του! Αποτελεί ασφαλώς νοητικό παράδοξο,το γεγονός πως το αίτημα για αυτοπροσδιορισμό στην πιο απόλυτή του έκφραση,το κίνημα των ατομικών δικιαωμάτων στην πιο εκστατική του μορφή,θα οδηγήσουν στην αποθέωση του μηδενισμού ως μεταμοντέρνας κυρίαρχης αντίληψης!

Σ'αυτό το σκηνικό,το μόνο που έχει ο άνθρωπος να πράξει,είναι να επιβιώσει έως ότου σημάνει το βιολογικό του τέλος. Δεν υπάρχει οικογένεια,υπάρχουν μόνο άτομα με δικαιώματα που συμβιώνουν κατ'ανάγκη κάτω από την ίδια στέγη και αναζητούν την αυτονόμησή τους από ο,τι περιγράφουν ως πατριαρχική δεσποτεία! Δεν υπάρχουν έθνη,υπάρχουν πολίτες ελευθέρως διακινούμενοι μεταξύ κρατικών οργανισμών,δίχως υποχρέωση απέναντί τους.Δεν υπάρχει τέχνη με αιτήματα διαχρονικότητας,μια και η ιστορία έχει συμπυκνωθεί σ'ένα διαρκές παρόν για το οποίο ο,τι προηγήθηκε και ο,τι θα ακολουθήσει παραμένουν αδιάφορα. Δεν υπάρχουν άντρες και γυναίκες,υπάρχουν υποκείμενα με απαιτήσεις σεξουαλικής πολυποικιλότητας.Στο ίδιο πνεύμα,οι σχέσεις μεταξύ των φύλων περιπλέκονται σε σχέσεις μεταξύ δεκάδων σεξουαλικών παραμέτρων που διατηρούν το δικαίωμα της αέναης μεταβολής (σήμερα είμαι "ο",αύριο είμαι "η",μεθαύριο είμαι "δεν ξέρω/δεν απαντώ".
Μπορεί να υπάρξει ατομική ευθύνη δίχως συνείδηση ταυτότητας; Δίχως το θάρρος του να ισχυριστείς πως "εγώ είμαι εγώ",μπορούν να συγκροτηθούν αξιόπιστες σχέσεις ανάμεσα σ'εσένα και τις πράξεις σου; Και πού ακούστηκε ελευθερία δίχως αίσθηση ατομικής ευθύνης;
Ιδού το τέλος της διαδρομής: η απαίτηση για ολοένα και μεγαλύτερη απελευθέρωση,κατέλυσε την ελευθερία! Οι άνθρωποι απελευθερώθηκαν και το αντίτιμο ήταν να απανθρωποποιηθούν.
Ελευθερία δίχως αίσθηση ορίων,σημαίνει ελευθερία δίχως ιστορικό πλαίσιο αναφοράς,ελευθερία εκτός κοινωνικού χώρου έκφρασης,αντικοινωνική ελευθερία!
Ο ακραίος ατομικισμός στην απόλυτή του έκφραση,δικαιολογεί την αντικοινωνική ατομικότητα εν ονόματι της ελευθερίας!
Οι άνθρωποι συμπεριφέρονται ως μονήρεις Ροβινσώνες,ατομικιστικά επιχειρούντες να επιβιώσουν μέσα σε ένα εχθρικό αρχιπέλαγος! Αντίληψη και αίσθηση κοινότητας,έχουν εκλείψει!

Ο μεγάλος μηδενιστής του 19ου αιώνα Νίτσε,προφήτεψε κάποτε: "η πλάνη μετέτρψε τα κτήνη σε ανθρώπους! Μπορεί η αλήθεια-ως Κίρκη-να τους ξανακάνει κτήνη";
Μια πολύ απαισιόδοξη εικόνα για τον άνθρωπο.Πρωτίστως,μια ιδιαιτέρως απεχθής εικόνα!
Άραγε βρισκόμαστε στο σημείο που η λέξη "ελευθερία" ενεργεί ως Κίρκη;
Δε θέλω να δεχτώ κάτι τέτοιο!
Εν ονόματι του ανθρώπου-όπως τον εκλαμβάνω-το απορρίπτω ως προοπτική...

10/3/2021


Friday, October 16, 2020

Ελεύθερος άνθρωπος

 Υπάρχει ελεύθερος άνθρωπος; Το ερώτημα είναι φιλοσοφικό και προϋποθέτει τον ορισμό τόσο του ανθρώπου,όσο και της ελευθερίας! Εκ των πραγμάτων το εγχείρημα υπερβαίνει τις δυνατότητές μου.Αν ωστόσο δεν μπορώ να τον ορίσω,ενδεχομένως θα μπορούσα να σκιαγραφήσω τα χαρακτηριστικά ενός ελεύθερου-κατά την ταπεινή μου αντίληψη-ανθρώπου.

Ένας τέτοιος άνθρωπος συνεπώς,διακρίνεται από τα ακόλουθα γνωρίσματα:

1) Αυτοσαρκάζεται. Δεν παίρνει απολύτως τοις μετρητοίς τον εαυτό του. Δεν τον περιφρονεί,κάθε άλλο,αλλά δεν του αποδίδει και εξέχουσα θέση στη ζωή.Έχει συναίσθηση των ορίων του,των ανεπαρκειών του,της ασημαντότητάς του στο σύμπαν.

2) Προσπαθεί να αντιληφθεί την αντίθετη άποψη.Γράφοντας "αντιληφθεί" είμαι περιοριστικός,για την ακρίβεια προσπαθεί να βιώσει την αντίθετη θέση.Αναγνωρίζει ότι η ιδεολογία είναι ένα απλό κέλυφος,κάτω απ'το οποίο χιλιάδες ψυχικές,νοητικές και αισθητικές διεργασίες έχουν συνδυαστεί για να βρουν προσωρινή ανακούφιση στο αναπαυτικό καλούπι των ιδεών.Αλλά ανά πάσα στιγμή,ένα τυχαίο γεγονός μπορεί να θραύσει το κέλυφος των ανακουφίσεων και τότε η αγωνία ξεχύνεται και κατακλύζει την ανθρώπινη ύπαρξη.Ο ελεύθερος άνθρωπος έχει επίγνωση των ορίων και των ανεπαρκειών κάθε ιδεολογίας,ξέρει πως την κρίσιμη στιγμή δε θα του δώσουν απαντήσεις,είναι έτοιμος να αποδεχτεί το στοίχημα της αβεβαιότητας.

3) Συνεπεία των (1) και (2),ο ελεύθερος άνθρωπος σατιρίζει οτιδήποτε και οποιονδήποτε,πάντοτε εντός των πλαισίων της ευπρέπειας που ορίζουν τα άγραφα ήθη του κοινωνικού του περιβάλλοντος. Ειδικότερα δε,σατιρίζει τις επιλογές του,αυτοσαρκαζόμενος! Ο καθένας μπορεί να διακωμωδήσει μια άποψη με την οποία διαφωνεί,αλλά χρειάζεται η ψυχική ρώμη της ελευθερίας για να σατιρίσεις αυτούς που εκπροσωπούν όσα εσύ λίγο-πολύ πιστεύεις και αποδέχεσαι! Ο ανάλαφρος αέρας της σάτιρας,είναι το στοιχείο που αναζωογονεί το δωμάτιο των πεποιθήσεων.Τις ανανεώνει δίχως να τους επιτρέπει να λιμνάσουν,να γίνουν δόγματα!

4) Ο ελεύθερος άνθρωπος,κατά συνέπεια,δεν είναι προσωπολάτρης! Διαχωρίζει τη φιλία,την οικειότητα,την προσωπική εκτίμηση,ακόμη και τον ανυπόκριτο θαυμασμό προς κάποιο πρόσωπο,από την άνευ όρων υποταγή στη γοητεία του. Ακόμη κι αν κάποτε υποκύψει σε κάποιον γκουρού,ο ελεύθερος άνθρωπος βρίσκει σύντομα το δρόμο της διαφυγής.Η ίδια η ψυχή του διαμαρτύρεται υποδόρια και δεν τον αφήνει σε ησυχία,μέχρι να απελευθερωθεί.

5) Ο ελεύθερος άνθρωπος αποδέχεται εξ ορισμού την ατομική ευθύνη των πράξεών του (αλλά και των παραλείψεών του). Αν ελευθερία σημαίνει ατομική επιλογή,αυτή είναι αμετάκλητα συνδεδεμένη με την ατομική ευθύνη.Συνεπώς,ο ελεύθερος άνθρωπος ξέρει να αποδέχεται τα σφάλματά του και να ζητά "συγγνώμη". Η ελευθερία συμβαδίζει με τη μετάνοια!

6) Ο ελεύθερος άνθρωπος,σε αισθητικό επίπεδο,αναγνωρίζει τη χρησιμότητα της φόρμας,αλλά και την αναγκαιότητα υπέρβασής της.Οι γραμμές υπάρχουν για να ορίζουν,ο άνθρωπος για να δοκιμάζει να τις υπερβεί.Τα χρώματα διακοσμούν και ανανεώνουν,αλλά μπορούν και να οδηγήσουν στην παραφροσύνη. Η μουσική μπορεί να εξευμενίσει ή και να εξαγριώσει.Η τέχνη σε κάθε της έκφραση είναι ταυτόχρονα φορέας κάθε αξίας και της αντίθετής της! Στο διαχρονικό ερώτημα αν η τέχνη υπάρχει για τον εαυτό της ή για τον άνθρωπο εν γένει,ο ελεύθερος άνθρωπος διαφεύγει μέσω του Άμλετ: η τέχνη υπάρχει έστω και για τον ένα που τη χρειάζεται!

7) Ο ελεύθερος άνθρωπος δεν είναι μοιρολάτρης.Πιστεύει στην ατομική ευθύνη,στην ατομική πρωτοβουλία,στην ικανότητα του ανθρώπου να καθορίζει τους όρους της ζωής του.Αλλά ταυτόχρονα,αναγνωρίζει και τα όρια της ανθρώπινης φύσης,προσπαθεί να διατηρεί την αίσθηση των ισορροπιών,δεν αποδίδει στον άνθρωπο υπερφυσικές δυνάμεις,ούτε τον θεοποιεί! 

8) Η επιδίωξη της ευδαιμονίας,απασχολεί την ανθρωπότητα από την εποχή του Επίκουρου.Πρόκειται ίσως για τη σύγχρονη εκδοχή της επικούρειας αντίληψης περί επιδίωξης της ηδονής,υπό την έννοια της αποφυγής του πόνου.Η σύγχρονη ηδονή,είναι η ευδαιμονία! Ο άνθρωπος που αγαπά την ελευθερία,επιδιώκει το "καλώς έχειν" των αισθήσεών του,δίχως να το μετατρέπει σε αυτοσκοπό. Η φιλαυτία που υπερβαίνει το μέτρο,οδηγεί στον εκφυλισμό,η πλήρης απάρνηση της ασκητικής ζωής οδηγεί στην κυριαρχία των παθών και τότε η ελευθερία,πάει περίπατο.

9) Ο ελεύθερος άνθρωπος συμπονά χωρίς να συνθηματολογεί,προσφέρει τη βοήθειά του στον συνάνθρωπο δίχως να το διατυμπανίζει,διατηρεί μια αίσθηση μετριοπάθειας και ταπεινότητας κυρίως για λόγους εσωτερικής ισορροπίας. Ίσως διαθέτει τον ψυχισμό ενός στωικού. Και βέβαια,δεν υποκύπτει στη σαγήνη του οίκτου,δεν τίθεται στην υπηρεσία της θεσμοποιημένης φιλανθρωπίας.

10) Ως αφηγητής προσπαθεί να εκμαιεύσει ερωτήματα,παρά να επιβάλλει συμπεράσματα.Κλείνει τις προτάσεις του κατά κανόνα με ερωτηματικά ή με αποσιωπητικά...


Πολλά ακόμη θα μπορούσαν να γραφτούν και πάλι η σκιαγράφηση θα ήταν ατελής! Καμιά φορά όμως,αρκεί μια φευγαλέα εικόνα,μια αίσθηση έστω και απατηλή,για να αισθανθεί κανείς την έννοια της ελευθερίας.Όπως ο έρωτας,έτσι κι αυτή,παραμένουν περισσότερο βιώματα παρά αφηρημένες ιδέες! Ίσως γι'αυτό το λόγο,ένα από τα μεγαλύτερα διλήμματα,είναι αυτό περί έρωτος και ελευθερίας.Αλλά περί αυτού,αισθάνομαι ανίκανος ακόμη και αδρά περιγράμματα να σκιαγραφήσω.

Και η ζωή συνεχίζεται...


                                                                                              16/10/2020

Friday, December 6, 2019

Δύο προσλήψεις περί ελευθερίας

Ένα εξαιρετικό βιβλίο που διάβασα πρόσφατα,ήταν το “The Great Debate” του Yuval Levin. Από αρκετά χρόνια είχα αντιληφθεί μια υπαρκτή διάσταση στον πολιτικό χώρο που διεκδικεί τον τίτλο του φιλελευθερισμού,αλλά έπρεπε να συναντήσω αυτό το βιβλίο προκειμένου να κατορθώσω να σχηματοποιήσω τις βασικές γραμμές που περιγράφουν τον υπαρκτό αυτό διχασμό.
Ο Levin ανατρέχει στους κατά τη γνώμη του προπατορικούς του εκπροσώπους: τον Thomas Paine και τον Edmund Burke. Η λεπτομερής παράθεση των διαφορετικών προσλήψεων περί ελευθερίας των δύο στοχαστών,υπερβαίνει τις δυνατότητές μου και το ρόλο του ιστολογίου. Θα περιοριστώ συνεπώς σε μια συνοπτική περιγραφή.
Ο Paine αντιλαμβάνεται την ελευθερία ως «φυσικό δικαίωμα κάθε ανθρώπου» ανεξάρτητα από το ιστορικό πλαίσιο και το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο αυτός καλείται να ζήσει.
Ο Burke αντίθετα,τη θεωρεί κατάκτηση της ιστορικής διαδρομής μιας δεδομένης κοινωνίας και συνεπώς «πολιτικό δικαίωμα» το οποίο μια κοινωνία παρέχει στα μέλη της,υπό όρους και προϋποθέσεις.
Αυτή η θεμελιωδώς διαφορετική πρόσληψη της ελευθερίας,δημιουργεί και μια σειρά από λογικά ακόλουθες διαφοροποιήσεις. Για τον P. ο άνθρωπος γεννιέται  «φύσει» ελεύθερος και η κοινωνία οφείλει να του αναγνωρίζει το φυσικό δικαίωμα της ελευθερίας δίχως όρους. Διαγράφεται ήδη το ψυχολογικό μοτίβο του «δικαιωματισμού» ήτοι της αντίληψης πως ο ανθρωπος διαθέτει αναπαλλοτρίωτα φυσικά δικαιώματα τα οποία το κράτος (η θεσμικά συγκροτημένη έκφραση της κοινωνίας) έχει την υποχρέωση να του παρέχει,δίχως να αξιώνει ανταπόδοση.
Για τον B. αντίθετα,δεν υφίσταται άνθρωπος έξω από την κοινωνία,δεν υπάρχει κάποιο «ανιστορικό ον» με δεδομένα φυσικά δικαιώματα,το οποίο ξαφνικά εντάσσεται σε μια πολιτική κοινότητα. Αντίθετα είναι το περιβάλλον της πολιτικής κοινότητας που προηγείται της φυσικής εμφάνισης του ανθρώπου-πολίτη,ο οποίος διαμορφώνεται ιστορικά εντός αυτής και για κάθε «δικαίωμα» που του αναγνωρίζεται,οφείλει μια αντίστοιχη «υποχρέωση».
Η ελευθερία του P. είναι «φυσική»,μη υποκείμενη σε περιορισμούς και την αξιώνουν όλοι οι άνθρωποι,ως εκ της βιολογικής τους υπόστασης.
Η ελευθερία του B. είναι «πολιτική»,υπόκειται στον έλεγχο της κοινότητας και συνιστά την ανταμοιβή μιας ηθικής επιλογής του ανθρώπου-πολίτη.
Η ελευθερία του P. είναι ηθικά αδιάφορη,συνιστά βιολογικό γεγονός,αναπτύσσεται όπως ένας ζωντανός οργανισμός περιοριζόμενη μόνο από τη φύση. Η σύγκρουση με την κοινότητα των πολιτών αργά ή γρήγορα γίνεται αναπόφευκτη.
Η ελευθερία του B. είναι πολιτικό γεγονός,σε διαρκή αλληλεπίδραση με την πολιτική κοινότητα,συνεχώς υποκείμενο στους περιορισμούς που θέτει ο νόμος,αλλά και η παράδοση!

Φτάνουμε ήδη στο επίμαχο σταυροδρόμι: τι θα συμβεί όταν ο πολίτης απαιτήσει από την κοινότητα ένα «ατομικό δικαίωμα» που προσκρούει στο νομικό της καθεστώς ή στα ήθη και έθιμα που συγκροτούν την παράδοσή της; Στη σύγκρουση που θα ακολουθήσει,ο P. θα σταθεί αναφανδόν στο μέρος του διεκδικητή,ο B. θα σταθμίσει τις επιπτώσεις του αιτήματος στη συνοχή της πολιτικής κοινότητας.

Οι πολιτικοί επίγονοι των δυο στοχαστών,μπορούν εύκολα να εντοπιστούν σήμερα. Από τον Paine αντλεί εμπνευση η ελευθεριακή αριστερά των ‘60s η οποία,μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού,αγκάλιασε τον πολιτικό φιλελευθερισμό ως "φιλελέφτ" εκδοχή του και προσδιόρισε καθοριστικά το περιεχόμενο του σημερινού "liberal".
Από τον Burke ξεκινησε ο συντηρητικός στοχασμος ως αντίδραση στον Μεγάλο Τρόμο της Γαλλικης Επανάστασης,συμπορεύθηκε με τον κλασσικό φιλελευθερισμό ως ανάχωμα στην απειλή του μπολσεβικισμού και θεωρήθηκε ότι μετα την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ είχε ολοκληρώσει την ιστορική του διαδρομή.  Σήμερα ωστόσο,νέα διλήμματα και νέες αναζητήσεις,τον επαναφέρουν στο προσκήνιο.

Ας αναφέρω ενδεικτικά μερικά:
-Πρέπει να υπάρχει περιορισμός στη μετανάστευση; Όχι,απαντούν οι μεν,η ελεύθερη μετακίνηση αποτελεί δικαίωμα κάθε ανθρώπου! Ναι,ισχυρίζονται οι δε,η προστασία των συνόρων και των εθνικών χαρακτηριστικών,είναι αναγκαία!
-Πρέπει να υπάρχει έθνος; Όχι,λένε οι μεν,τα έθνη αποτελούν επινοήσεις που προάγουν την καχυποψία και τις ένοπλες συγκρούσεις! Ναι,αντιπαραβάλλουν οι δε,το έθνος αποτελεί τη στοιχειώδη μορφή της πολιτικής κοινότητας και τον ιστορικό χώρο εντός του οποίου κάθε πολιτική ελυθερία μπορεί να νοηθεί!
-Χρειάζονται οι θρησκείες; Πρέπει να έχουν λόγο στα Πολιτειακά ζητήματα; Όχι φυσικά,θεωρούν οι μεν, οι θρησκείες αποτελούν σκοταδιστικά παράγωγα,η Πολιτεία οφείλει να είναι κοσμική και μόνον! Ναι,αντιπαραθέτουν οι δε,ο Χριστιανισμός-περί αυτού συζητάμε- αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ιστορικής διαμόρφωσης του Δυτικού ανθρώπου,εξελίχθηκε μαζί με την κοινωνία,είναι απαραίτητο να παραμένει διακριτό χαρακτηριστικό της Πολιτείας.
-Μπορεί το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού να καθίσταται απεριόριστο; Μπορεί να υπερβαίνει τα βιολογικά χαρακτηριστικά; Ναι,λένε οι μεν,οι διαχωρισμοί φύλου-χρώματος-θρησκείας-εθνικότητας κοκ είναι τεχνητοί,κάθε άνθρωπος μπορεί να τους απορρίψει και να προσδιορίζεται κατά βούληση,η δε Πολιτεία οφείλει να προσαρμοστεί σε κάθε αντίστοιχο αίτημα.Όχι,λένε οι δε,υπάρχουν όρια στον αυτοπροσδιορισμό,η δε Πολιτεία οφείλει να προνοεί για τη διατήρηση της συνοχής της κοινότητας,μέρος της οποίας αποτελεί και η προστασία της παραδοσιακής οικογένειας.
-Πρέπει να ελέγχεται η εκφορά εκφράσεων αμφίβολης χροιάς,ως δυνάμενη να επιφέρει ανεπίτρεπτους διαχωρισμούς και προκαταλήψεις; Ναι,ισχυρίζονται οι μεν,πρέπει να ελεγχθεί το hate speech ως ύποπτο για την υπόθαλψη ρατσισμού.Όχι,απαντούν οι δε,ο έλεγχος του hate speech αποτελεί πρόφαση για την επιβολή της δικτατορίας του πολιτικά ορθού λόγου.

Τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά,ο κατάλογος είναι φυσικά απεριόριστος. Ωστόσο η αντιδιαστολή είναι σαφής.
Νόμίζω ότι σήμερα,αυτό είναι και το πεδίο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ελλείψει υπαρκτού σοσιαλισμού σοβιετικού τύπου,οι όροι "δεξιός" και "αριστερός",έχουν αποκτήσει μια ευρύτερη διάσταση και εκ των πραγμάτων,υπερβαίνουν τα παραδοσιακά τους όρια.Μερικοί ισχυρίζονται,ότι τα υπερέβησαν τόσο,ώστε να μην έχουν πια ουσιαστική υπόσταση,δεν υπάρχει δεξιά κι αριστερά.
Ιδεολογική αντιπαράθεση όμως υπάρχει και θα υπάρχει όσο υπάρχουν σκεπτόμενοι άνθρωποι.
Προφανώς και μεταξύ Paine και Burke τα σύνορα δεν είναι ερμητικά κλειστά.Κάποιος μπορεί να βρει σημεία ταύτισης και αντίθεσης και με τους δυο,κατά περίπτωση.

Στην προσωπική μου πορεία πολιτικής διαμόρφωσης,υπήρξα κάποτε εγγύτερα στην αντίληψη του Paine,τώρα αισθάνομαι πιο συμβατός με τον Burke. Δεν ξεχνώ ασφαλώς ότι μιλάμε για στοχαστές του αγγλοσαξονικού κόσμου,συνεπώς στα Ελληνικά πράγματα η επίδρασή τους έχει όρια.Όσα θέτουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ελληνικής κοινωνίας και του Ελληνικού έθνους (το οποίο,κατά τη γνώμη μου εξακολουθεί να υφίσταται,έστω και διαρκώς μεταλλασσσόμενο).
Κυρίως όμως,όσα-σε προσωπικό επίπεδο-επιβάλλεται να έχει ένας σκεπτόμενος αλλά μη δογματικός παρατηρητής.
Κοινώς,ένας ελεύθερος άνθρωπος!
"Μεγάλη κουβέντα",θα μου πείτε και θα έχετε δίκιο...


6/12/2019

Tuesday, August 20, 2019

Στην παιδική χαρά

Ο Αμβρόσιος αναπαύεται
στο παγκάκι 
της παιδικής χαράς
έχει τ'αυτί στημένο για ν'ακούσει
η γερασμένη του ακοή 
μήπως τυχόν κι αντιληφθεί
κανένα λόγο βλάσφημο
καμια αλλόκοτη κουβέντα
αταίριαστη
με το ήθος
του ναού των Φαρισαίων.

Το βλέμμα του
θολό πια απ'τα χρόνια
παλεύει κι αυτό
να διακρίνει
κάποιο άσεμνο άγγιγμα
καθώς αγόρια και κορίτσια
παίζουν μαζί-τι φρίκη Θεέ μου-
που ξανακούστηκε
αγόρια και κορίτσια αξεχώριστα
να τρέχουν,να παίζουν
να γελούν.

Να και η Γκρέτα
στο απέναντι παγκάκι
παραφυλάει ν'ακούσει 
τους στίχους
των παιδικών τραγουδιών:
"Η μικρή Ελένη,κάθεται και κλαίει"
γιατί άραγε να κλαίει
επιτρέπεται αυτό;
"Και τότε ρίξαμε τον κλήρο
να δούμε ποιός θα φαγωθεί"
άλλο πάλι και τούτο!
Τόση βία δεν τη χωρά
ο νους της Γκρέτας.

Κι ύστερα
είναι και τα αγγίγματα
κείνο τ'αγόρι
με το ξανθό κοριτσάκι
της ζήτησε άραγε την άδεια
πριν την αγγίξει;
Κι αν όχι
είν'άγγιγμα τούτο αθώο 
ή μήπως παρενόχληση;

Όλα αυτά γενικά 
είναι πολύ δυσάρεστα
για τον Αμβρόσιο 
και την Γκρέτα
που στήσανε καρτέρι
στα παιδιά
για να τους δείξουνε 
πως θα'πρεπε να παίζουν.
Ο Αμβρόσιος
που'χει ξεχάσει
πότε ήτανε παιδί
κι η Γκρέτα
που'χει αρνηθεί
να'ναι παιδί,
τόσο αλλιώτικοι
κι όμως τόσο ταυτόσημοι
στη θλίψη 
που ενώνει
δυο ανθρώπους
που κάψανε νωρίς
της νιότης την κραυγή
τη δίχως ενοχές ελευθερία
της παιδικότητας.


20/8/2019


Sunday, July 7, 2019

Ένα άλλο γελαστό απόγευμα

Η ταινία "Ένα γελαστό απόγευμα" είναι μια κινηματογραφική μεταφορά ενός σεναρίου του Φρέντυ Γερμανού. Όσοι δεν έτυχε να την έχουν δει,μάλλον δεν έχει νόημα να συνεχίσουν την ανάγνωση του παρόντος σημειώματος.
Για τους υπόλοιπους θα υπενθυμίσω το βασικό μοτίβο της ταινίας: η Ελλάδα στα τέλη της δεκαετίας του "70, ο ήρωας της ταινίας ανένταχτος της αριστεράς,αντικομφορμιστής,επαναστάτης,η σύντροφός  του κόρη μεγαλοαστών,με παρελθόν συνεργασίας με τη δικτατορία των συνταγματαρχών. Ο έρωτας από τη μια,οι "ταξικές διαφορές" από την άλλη,αλλά και κάτι ακόμη βαθύτερο: ο πατέρας του ήρωα,συνεργάτης των Γερμανών στην κατοχή! Μια μελανή σελίδα που θα τον κυνηγάει έστω κι αν δεν είχε ο ίδιος ευθύνη για τις πράξεις του πατέρα του!
Πίσω από το σενάριο,τους λαμπερούς πρωταγωνιστές (Νίκος Κούρκουλος-Μπέττυ Λιβανού) και την ωραία μουσική του Χατζηνάσιου,στο φιλμ ξεδιπλώνεται ολόκληρο το αφήγημα της αριστεράς στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης: οι "καλοί" της κατοχής που "έχασαν την ιστορική τους ευκαιρία" λόγω της συνωμοσίας του κεφαλαίου και των ξένων,που διώχτηκαν και κυνηγήθηκαν μετά τον εμφύλιο και που αναζητούν την ιστορική τους δικαίωση!
Φυσικά η ζωή και η ιστορική αλήθεια,είναι απείρως πολυπλοκότερες οποιωνδήποτε αφηγηματικών σχημάτων,πολύ περισσότερο όσων εντάσσονται στην υπηρεσία της ιδεολογικής αντιπαράθεσης και κατ'ανάγκην εξωραϊζουν επιλεκτικά τη μία πλευρά,δαιμονοποιώντας αντίστοιχα την αντίθετη.
Αλλά το θέμα μου δεν είναι ο σχολιασμός του σεναρίου,ούτε φυσικά η διερεύνηση της εγκυρότητάς του. Υπάρχουν ευτυχώς δεκάδες βιβλία σχετικά με την περίοδο 1941-1974 και στα οποία μπορεί ο οποιοσδήποτε να αναζητήσει πληροφορίες και επιχειρήματα των μεν ή των δε.

Το θέμα που επιθυμώ να αναδείξω είναι ότι η ταινία αυτή,όταν την πρωτοείδα στα δεκατρία μου χρόνια,άσκησε πάνω μου μια ιδιαίτερη γοητεία παρ'όλο που ήμουν αρκετά μικρός για να αντιληφθώ τα πολιτικά της μηνύματα. Αυτά τα αντιλήφθηκα αργότερα και υπήρξαν εξίσου ισχυροί παράγοντες επηρεασμού της εφηβικής μου σκέψης.
Αν με λίγα λόγια υπήρξα ως φοιτητής φίλα προσκείμενος στην αριστερά,αυτό οφείλονταν λιγότερο στη θεωρητική μου κατάρτιση (η οποία ήταν υποτυπώδης) και περισσότερο στη γοητεία του μηνύματος που εξέπεμπε το logo : από εδώ ήταν οι καλοί,οι γοητευτικοί,οι ανεξάρτητοι,οι αντικομφορμιστές,ο Κούρκουλος με τη μοτοσικλέτα του που φοράει ένα μπλου τζην και αγναντεύει το ηλιοβασίλεμμα...Από την άλλη ήταν οι συμβιβασμένοι,τα βουτυρόπαιδα,οι πλούσιοι,οι φλώροι,οι γόνοι των συνεργατών της δικτατορίας και της κατοχής!
Υποσυνείδητα είχα υιοθετήσει το αφήγημα του φιλμ,ήμουν αριστερός χωρίς πολλή σκέψη,επειδή ήταν γοητευτικό!

Νομίζω,στο βαθμό που νομιμοποιούμαι να μιλήσω για τη γενιά μου,ότι συνάντησα πολλούς σαν εμένα στο Πανεπιστήμιο.Παιδιά της μεσαίας τάξης,μεγαλωμένα με το όνειρο να προκόψουν μέσα απ'τα γράμματα,καλλιεργημένα,με ευαισθησίες,με "αστική" ανατροφή και ευγένεια και βέβαια με μια αυθόρμητη συμπάθεια προς την αριστερά ως αφηρημένη εκπρόσωπο του "καλού".
Τα χρόνια πέρασαν,ο καθένας μας πήρε το δικό του δρόμο,αλλά το παραμύθι ήταν πάντοτε εκεί και υποσυνείδητα σαγήνευε.

Για πολλούς λόγους,που έχουν αναλυθεί από πολλούς,στις σημερινές εκλογές εκτιμώ πως η γενιά μου ξεπερνά οριστικά τη γοητεία εκείνου του "γελαστού απογεύματος"! Καθένας για τους δικούς του λόγους κι εγώ προσωπικά εδώ και αρκετά χρόνια,αισθανόμαστε ότι το σενάριο δε μας αφορά.Πολύ περισσότερο,είμαστε βέβαιοι ότι το σενάριο υπήρξε προσχηματικό και βιώσαμε,ο καθένας στο βαθμό που το βίωσε,τα επίχειρα του εξωραϊσμένου παραμυθιού.

Αποχαιρετάμε λοιπόν οριστικά εκείνο το γελαστό απόγευμα,στο όνομα χιλιάδων άλλων απογευμάτων,λιγότερο εξιδανικευμένων. Ίσως τα απογεύματα αυτά να μη διαθέτουν τη γοητεία του Κούρκουλου και της Λιβανού,καθώς λικνίζονταν ερωτικά στην αμμουδιά,αλλά είναι εξίσου όμορφα και το σημαντικότερο: δεν υποκρύπτουν καμία υστεροβουλία,σαν εκείνης της νύχτας που ακολούθησε το απόγευμα του 1979 και κράτησε τα τελευταία πέντε χρόνια!

7/7/2019

Sunday, June 9, 2019

Το τελευταίο video club

Στις αρχές της δεκαετίας του ´80, το βίντεο υπήρξε μία νέα οικιακή συσκευή που φιλοδόξησε να μεταφέρει μέρος της μαγείας του σινεμά στο περιβάλλον του σπιτιού. Αναγκαίο logistic του βίντεο,ήταν φυσικά το video club. Δεκάδες τέτοια καταστήματα σε κάθε πόλη παρείχαν την αναγκαία υποστήριξη με τις αντίστοιχες συλλογές ταινιών αρχικά σε κασέτες και στη συνέχεια σε dvd.
Ένας ολόκληρος νέος κύκλος εργασιών ξεκίνησε σε έναν μέχρι τότε παρθένο χώρο και μια αντίστοιχη αγορά αναπτύχθηκε. Η νέα αγορά,αποτέλεσε πεδίο προσοδοθηρίας για εκατοντάδες επαγγελματίες και,όπως συνήθως συμβαίνει και χώρο αντίστοιχου προβληματισμού για κοινωνιολόγους και διανοούμενους εν γένει,οι οποίοι έβλεπαν με ανησυχία το νέο μέσο ως ανταγωνιστή του παραδοσιακού σινεμά και προέβαιναν σε δυσμενείς αναλύσεις για τις συνέπειες της επέκτασης του οικιακού βίντεο (μεταξύ άλλων «αποξένωση», «αποκοπή από το κοινωνικό γίγνεσθαι», «αποβλάκωση από τη χολιγουντιανή βιομηχανία» και λοιπά μηνύματα επικείμενης συμφοράς).
Στο μεταξύ,η τεχνολογική εξέλιξη στο χώρο υπήρξε τέτοια που κανείς δεν είχε διανοηθεί!
Το video γρήγορα υπέκυψε στην τεχνολογική ανωτερότητα του dvd κι εκείνο με τη σειρά του στο blue ray! Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν τα video club σε αντίστοιχες προσαρμογές,δίχως φυσικά να απειλήσουν ποτέ την παράλληλη ύπαρξη του σινεμά!
Σύντομα όμως,η ιλιγγιώδης ανάπτυξη του διαδικτύου οδήγησε σε μη ανατάξιμες εξελίξεις. Η διακίνηση κινηματογραφικών ταινιών κάθε είδους στο διαδίκτυο και,κυρίως,η δυνατότητα οποιουδήποτε χρήστη να «κατεβάσει» και να δει στην οθόνη του υπολογιστή του οποιαδήποτε ταινία,υπονόμευσαν καίρια,όχι το σινεμά (όπως πολλοί φοβήθηκαν),αλλά το video club.Πέρα απ'αυτό,η κουλτούρα οπτικών θεμάτων που έχει διαμορφωθεί με την ευρεία χρήση των υπολογιστών,τα εκατοντάδες ολιγόλεπτα βίντεο,τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης,κατέστησαν τη διαδικασία ενοικίασης/προβολής ενός dvd μάλλον ξεπερασμένη,έχω την αίσθηση. Πρόσφατα επισκέφθηκα μεγάλο πολυκατάστημα και διαπίστωσα ότι ο τομέας των dvd είχε καταργηθεί (προφανώς κανείς πια δεν τα αγοράζει ή τα αγοράζουν τόσο λίγοι ώστε δεν είναι cost effective η συντήρηση ολόκληρου ξεχωριστού section).
Μέσα σε τριανταπέντε περίπου χρόνια,όσο διαρκεί σχεδόν μια γενιά,ο κύκλος εργασιών της αγοράς αυτής έφτασε στο τέλος του!
Τις προάλλες υπήρξα αυτόπτης μάρτυρας του οριστικού κλεισίματος δύο video club στα οποία υπήρξα πελάτης και συνδρομητής.
Πέρα από την ανθρώπινη πικρία που προκαλεί το τέλος κάθε σχέσης (και η τακτική εμπορική συναλλαγή,είναι μια ανθρώπινη σχέση από τις πιο ουσιαστικές),πέρα από τη θλίψη που νιώθεις για κάθε μαγαζί που «βάζει λουκέτο» όπως για κάθε άνθρωπο που χάνει τη δουλειά του,νομίζω πως πρόκειται κι εδώ για ένα ακόμη εναργές παράδειγμα της «δημιουργικής καταστροφής» (creative destruction, κατά τον όρο του Schumpeter) της οικονομίας της αγοράς. Εκ του μηδενός δημιουργήθηκε από την τεχνολογική εξέλιξη ένας νέος κύκλος εργασιών,μια νέα αγορά που άντεξε τρεις δεκαετίες. Η ίδια η τεχνολογική εξέλιξη που τη δημιούργησε,τώρα την καθιστά περιττή και την εξαφανίζει. Τα video clubs χάνονται,όπως χάθηκαν οι πεταλωτήδες όταν άρχισε η εξάπλωση του αυτοκινήτου,όπως χάθηκαν οι σιδεράδες του μεσαίωνα όταν εξαλείφθηκαν οι ιππότες,όπως σύντομα θα εξαλειφθούν και τα ταχυδρομεία στο σύγχρονο κόσμο των e mails.
Πρόκειται για νομοτελειακή εξέλιξη,οφειλόμενη στην τεχνολογική ανάπτυξη και δεν υπάρχει ούτε τρόπος να ανασταλεί,αλλά ούτε και κανένα λογικό επιχείρημα για να την εμποδίσει η ανθρώπινη κοινωνία. Παλιές δουλειές χάνονται,νέες δημιουργούνται,η διεργασία μεταμόρφωσης των ανθρώπινων κοινωνιών είναι αέναη.
Φυσικά στη διάρκεια αυτών των κύκλων κάποιοι στέκονται τυχεροί,προλαβαίνουν να εργαστούν και να συνταξιοδοτηθούν στην ίδια δουλειά,άλλοι προλαβαίνουν τη μέση του κύκλου και μένουν κατά το ήμισυ επιτυχημένοι,άλλοι -οι ατυχέστεροι- εντάσσονται στον κύκλο στην εποχή κορεσμού του,όταν έχει πάψει η εξάπλωσή του και έχει από καιρό ξεκινήσει η αναπότρεπτη παρακμή που οδηγεί στον τερματισμό. Αλλά δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζει κανείς εκ των προτέρων το στάδιο ανάπτυξης της αγοράς στην οποία αποφασίζει να επιχειρήσει! Το ρίσκο και η αβεβαιότητα,είναι εγγενή χαρακτηριστικά της οικονομίας της αγοράς,όπως και της ανθρώπινης ζωής!

Αποχαιρετώντας λοιπόν τα video club έχω να θυμάμαι δυο τρεις ανθρώπους που εργάστηκαν εκεί. Ο ένας πρόλαβε όλο τον κύκλο και συνταξιοδοτήθηκε,η άλλη εργάστηκε ως υπάλληλος και απολύθηκε τρία χρόνια πριν το οριστικό κλείσιμο του μαγαζιού. Η δεύτερη ασφαλώς υπήρξε συγκριτικά άτυχη. Ο τρίτος ήταν πρώην βοηθός κινηματογραφικών προβολών και το video club υπήρξε το επιτυχημένο προσωπικό του εγχείρημα.
Η ζωή ασφαλώς δεν είναι δίκαιη (οτιδήποτε κι αν σημαίνει αυτό) και οι συνάνθρωποί μας που ατυχούν αξίζουν το σεβασμό και τη συμπαράστασή μας. Η ηθική της αγοράς από μόνη της δεν μπορεί να περιβάλλει το σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων,επειδή οι άνθρωποι είμαστε κάτι πολύ περισσότερο από ο,τι καταναλώνουμε! Το ότι η οικονομία της αγοράς (ο καπιταλισμός) αποτελεί την ορθολογικότερη ως σήμερα διευθέτηση,δε σημαίνει ότι συνιστά κάποιου είδους τέλεια διαδικασία. Οι αστοχίες είναι εγγενείς στις ανθρώπινες πράξεις.

Το σινεμά πάντως διασώζεται σε πείσμα των απαισιόδοξων κοινωνικών αναλυτών,προφανώς επειδή καλύπτει άλλου είδους ανάγκες σε σχέση με το video club. Το σινεμά είναι κάτι πολύ περισσότερο από την προβολή μιας κινηματογραφικής ταινίας σε μία αίθουσα,αλλά περί αυτού ίσως σε κάποιο άλλο σημείωμα.
Η παρούσα ανάρτηση γράφτηκε για να αποχαιρετίσει το video club με το σεβασμό που αξίζει στους ανθρώπους που εργάστηκαν σ'αυτό και με τη γλυκόπικρη αίσθηση που συνοδεύει αναπόφευκτα κάθε αποχωρισμό...

09/6/2019