Aυτοκίνηση και ιδεολογία

"...συγκέντρωση στα χέρια του κράτους,όλων των μέσων μεταφοράς"
(προτεινόμενο μέτρο υπ'αριθμ.6,Μαρξ-Ενγκελς "Κομμουνιστικό Μανιφέστο")



Θυμάμαι παλιά στους "4τροχούς",μια ενδιαφέρουσα στήλη του Νίκου Δήμου,ο οποίος μεταξύ άλλων περιέγραφε τις οδηγικές του εντυπώσεις αποενοχοποιώντας ταυτόχρονα το αυτοκίνητο ως δήθεν κοινωνικό σύμβολο.Η αλήθεια είναι πως,δεν πολυκαταλάβαινα την ανάγκη υπεράσπισης της αυτοκίνησης μια και -λάτρης ο ίδιος αυτοκινήτων και μοτοσικλετών παιδιόθεν-θεωρούσα σχεδόν κοινής αποδοχής την αξία της.
Εσφαλλα φυσικά και το αντιλήφθηκα σύντομα.

Η Ελλάδα της δεκαετίας του "80,υλοποιούσε με τον ιδιόμορφο βαλκανικό της τρόπο τα σοσιαλιστικά κελεύσματα:οι αυτοκινητοβιομηχανίες στη Θασσαλονίκη και στο Βόλο που συναρμολογούσαν αμαξώματα και παρήγαγαν εργοστασιακές παραλλαγές διαφόρων μοντέλων,έκλειναν η μία μετά την άλλη!
Μαζί μ'αυτές,έκλειναν φυσικά κι ένα σωρό άλλες επιχειρήσεις σχετικές με την αυτοκίνηση (ανταλλακτικά,ελαστικά,μηχανουργεία κλπ),ακυρώνοντας-εν τη γενέσει της-την όποια προσπάθεια να αποκτήσει η χώρα μας αξιόλογη αυτοκινητοβιομηχανία.Επρόκειτο σαφώς για πολιτική επιλογή.
Η Ελλάδα της "αλλαγής" απεχθάνονταν τα εργοστάσια όπου οι καπιταλιστές-σύμφωνα με το μύθο-"πίνουν το αίμα των εργαζομένων" και προτιμούσε την "αγνή" αποβιομηχάνιση και την επιστροφή στις -επιδοτούμενες απ'την ΕΟΚ των "μονοπωλίων"-καλλιέργειες και "καλλιέργειες"...

Το αυτοκίνητο,ως "σύμβολο",θεωρούνταν βδελυρό καπιταλιστικό υποπροιόν ανάξιο ενασχολήσεως.
Στην επιχειρηματολογία συνηγορούσαν αριστεροί οικολόγοι που καταδίκαζαν το "ρυπογόνο κατασκεύασμα",αλλά και ψυχανάλυτές των "60ς που μιλούσαν για το αυτοκίνητο ως "φαλλικό σύμβολο" και τους οδηγούς ως νευρωσικά άτομα που αναζητούν "αναπλήρωση" της μειονεξίας τους στην "ατομική οδήγηση".
Ολη η συγχορδία της αριστεράς (ορθόδοξης και ανανεωτικής) περιφρονούσε την αυτοκίνηση περίπου ως "αστική πολυτέλεια" και κήρυσσε την "εναλλακτική αυτοκίνηση" ("στο σοσιαλισμό φτάνεις με ποδήλατο!") και τον εξισωτισμό (βλέπε στρατωνισμό) των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς!

Η εξ αριστερών κριτική,δεν ήταν εντελώς αβάσιμη.Ασφαλώς και υπάρχουν "ψώνια" που βλέπουν το αυτοκίνητο ως status symbol,ασφαλώς και ένα μεγάλο μέρος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης οφείλονταν στα αυτοκίνητα,ασφαλώς και η αυτοκίνηση ήταν-στα πρώτα της χρόνια-είδος πολυτελείας,απαγορευμένος καρπός για την πλειοψηφία των ανθρώπων.
Αλλά,η κριτική,ήταν-ως συνήθως είναι η αριστερή ανάλυση-ελλειπής.
Η οργάνωση/συστηματοποίηση της παραγωγής (από τον Henry Ford)οδήγησε στη μαζική κατασκευή αυτοκινήτων,στην πτώση του κόστους και στην προσέγγιση του αυτοκινήτου "στο λαό".Τυπική καπιταλιστική εξέλιξη:η πολυτέλεια του χτες,δυνατότητα του σήμερα.!
Από την άλλη,η διαρκής τεχνολογική εξέλιξη (νέοι κινητήρες,βελτιωμένα καύσιμα,καταλύτες) περιόρισε δραστικά τους ρύπους και ήδη σήμερα μπήκαμε στο στάδιο της μαζικής κατασκευής αυτοκινήτων μηδενικών ρύπων (ηλεκτροκινητήρες)!Ακόμη μια αρχική "επιτυχία" της σοσιαλιστικής οικολογίας,μετατρέπεται ραγδαία σε επιχείρημα υπέρ της καπιταλιστικής τεχνολογίας.
Τέλος,πέρα από τα "ψώνια" που κάνουν το κέφι τους (πράγμα το οποίο δε βλέπω γιατί πρέπει να μας ενοχλεί),χιλιάδες οχήματα επαγγελματικής χρήσης αποτελούν κυριολεκτικά εργαλεία δουλειάς για εκατομμύρια ανθρώπους.Μειώνουν τον ανθρώπινο μόχθο,αυξάνουν την παραγωγικότητα,προάγουν τον πλούτο,διευκολύνουν με λίγα λόγια τη ζωή μας!
Αυτοκίνηση-σοσιαλισμός:σημειώσατε 1!

Την ίδια περίοδο,ο "υπαρκτός σοσιαλισμός" έδινε τα δικά του διαπιστευτήρια στην αυτοκίνηση:Lada,Moskvitch,Skoda,Polski,Dacia,Zastava,Trabant,Wartburg.Κατασκευές φιλότιμες,αλλά βενζινοβόρες,ρυπογόνες και τεχνολογικά υπολειπόμενες των δυτικών περίπου μια εικοσαετία.Ο σοσιαλισμός και εδώ αδυνατούσε να ανταγωνιστεί τεχνολογικά το δυτικό καπιταλισμό και επένδυε στην ιδεολογία της "σοσιαλιστικής απλότητας" ως "γνήσιας λαικής αρετής"!Είχε πλάκα να ακούς κομμουνιστές της γειτονιάς σου-οι οποίοι φυσικά μόνο τέτοια αυτοκίνητα αγόραζαν-να προσπαθούν να σε πείσουν για την "υπεροχή" τους σε σχέση με τα δυτικά...
Για τους "πιο ίσους βέβαια" της νομενκλατούρας,τέτοια διλήμματα δεν υπήρχαν:πολυτελή Zil και Tschaika,αντίγραφα παλιών Cadillac για τους συντρόφους του πολιτμπιρό.
Ξεχωριστής αναφοράς,χρήζουν τα cult ταξί Volga που έβλεπε κανείς στη χώρα μας,καθώς και το Trabant που επέλεξε ως "μούσα" του ο Andy Warholl! Εδώ κι αν μιλάμε για "θεωρητική" προσέγγιση του αυτοκινήτου...

Στην Ελλάδα,του ροζ σοσιαλισμού,τα πράγματα εξελίχθηκαν με σουρρεαλιστική μορφή: ναι μεν αποκηρύσσουμε τη "μερσεντέ" των αφεντικών,αλλά δε λέμε όχι στη "μπεμβέ" την 316 τη "λαική".Οι "ψαγμένοι" αγόραζαν "άουντι" και οι σνομπ "σάαμπ".
Αργότερα,μετά το "89 και κυρίως με το ευρώ και τη φούσκα του δάνειου χρήματος,ο Ελληνας ξεσάλωσε:πολυτελή τζιπ,σπορ,"κούρσες" και SUV,αλλά και "ξεσκέπαστα" και "ένα δεύτερο για την πόλη".
Ο ιδιότυπος ψυχισμός μας έμπρακτα:"περιφρονούμε" κάτι μόνο μέχρι να μπορέσουμε να το αποκτήσουμε ("όσα δε φτάνει η αλεπού...").
Αλλά και ο εκβαρβαρισμός της αισθητικής του "μπουφέ":αφού το αυτοκίνητο αποκτάται εύκολα,είναι απλά για "μόστρα".Εξ ού και η μετατροπή κλασσικών αυτοκινήτων,όπως το Mini και το VW Beetle σε σύγχρονα life-style symbols (όχι πως είναι επικριτέο φυσικά κάτι τέτοιο και η ματαιοδοξία κατεξοχήν ανθρώπινο χαρακτηριστικό είναι)!

Για τους αμερικανούς,το αυτοκίνητο είναι κομμάτι της κουλτούρας τους εδώ και δεκαετίες.Για εμάς,που οι αμερικανικες ταινίες είναι κομμάτι της δικής μας κουλτούρας(προς μέγιστη απογοήτευση του Περισσού),η άνθηση της αγοράς αυτοκινήτου σηματοδότησε και τη βιωματική επαφή με αυτό:εκδρομές,βόλτες με τους φίλους,ρομαντικές αποδράσεις,χώρος συνεύρεσης για νεαρά ζευγάρια.Ο Ελληνας αγαπάει το αυτοκίνητο όπως όλοι οι άνθρωποι γιατί διευρύνει τη δυνατότητα αυτονομίας του.Αποτελεί ξεκάθαρα,μέσον ελευθερίας,έστω και εντός των ορίων του δρόμου.Οποιος έχει τη δυνατότητα αυτο-κίνησης,ποτέ δε θα επιλέξει την ετερο-κίνηση.Ο πειρασμός της αυτονομίας είναι ασυναγώνιστος.

Σκεφτείτε μόνο,να είχαμε μια-δυο αυτοκινητοβιομηχανίες στην Ελλάδα,πόσο καλύτερες θα ήταν σήμερα οι προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας μας!
Αλλά αυτή,είναι μια άλλη,αμαρτωλή συζήτηση...

Οι διαννοούμενοί μας-αριστεροί στη συντριπτική τους πλειοψηφία-εξακολουθούν να σνομπάρουν τα αυτοκίνητα ως υποδεέστερα των πνευματικών τους αναζητήσεων.Δικαίωμά τους!
Προσωπικά,οι ιδεολογικές μου αναζητήσεις πάντοτε επηρεάζονταν ισχυρά από αισθητικούς παράγοντες.Ενδεχομένως η ίδια η ιδεολογία μου,δεν είναι άλλο από επιφαινόμενο αισθητικής!
Υπό αυτή την έννοια,μεταξύ του Μάκη Μαίλη εντός Moskvitch και του Dustin Hoffmann εντός Alfa Romeo Spider του "65,δεν τίθεται καν ζήτημα!
"Δεν είναι έτσι,Mrs.Robinson?"

3/2/2012