Total Pageviews

Friday, October 16, 2020

Ελεύθερος άνθρωπος

 Υπάρχει ελεύθερος άνθρωπος; Το ερώτημα είναι φιλοσοφικό και προϋποθέτει τον ορισμό τόσο του ανθρώπου,όσο και της ελευθερίας! Εκ των πραγμάτων το εγχείρημα υπερβαίνει τις δυνατότητές μου.Αν ωστόσο δεν μπορώ να τον ορίσω,ενδεχομένως θα μπορούσα να σκιαγραφήσω τα χαρακτηριστικά ενός ελεύθερου-κατά την ταπεινή μου αντίληψη-ανθρώπου.

Ένας τέτοιος άνθρωπος συνεπώς,διακρίνεται από τα ακόλουθα γνωρίσματα:

1) Αυτοσαρκάζεται. Δεν παίρνει απολύτως τοις μετρητοίς τον εαυτό του. Δεν τον περιφρονεί,κάθε άλλο,αλλά δεν του αποδίδει και εξέχουσα θέση στη ζωή.Έχει συναίσθηση των ορίων του,των ανεπαρκειών του,της ασημαντότητάς του στο σύμπαν.

2) Προσπαθεί να αντιληφθεί την αντίθετη άποψη.Γράφοντας "αντιληφθεί" είμαι περιοριστικός,για την ακρίβεια προσπαθεί να βιώσει την αντίθετη θέση.Αναγνωρίζει ότι η ιδεολογία είναι ένα απλό κέλυφος,κάτω απ'το οποίο χιλιάδες ψυχικές,νοητικές και αισθητικές διεργασίες έχουν συνδυαστεί για να βρουν προσωρινή ανακούφιση στο αναπαυτικό καλούπι των ιδεών.Αλλά ανά πάσα στιγμή,ένα τυχαίο γεγονός μπορεί να θραύσει το κέλυφος των ανακουφίσεων και τότε η αγωνία ξεχύνεται και κατακλύζει την ανθρώπινη ύπαρξη.Ο ελεύθερος άνθρωπος έχει επίγνωση των ορίων και των ανεπαρκειών κάθε ιδεολογίας,ξέρει πως την κρίσιμη στιγμή δε θα του δώσουν απαντήσεις,είναι έτοιμος να αποδεχτεί το στοίχημα της αβεβαιότητας.

3) Συνεπεία των (1) και (2),ο ελεύθερος άνθρωπος σατιρίζει οτιδήποτε και οποιονδήποτε,πάντοτε εντός των πλαισίων της ευπρέπειας που ορίζουν τα άγραφα ήθη του κοινωνικού του περιβάλλοντος. Ειδικότερα δε,σατιρίζει τις επιλογές του,αυτοσαρκαζόμενος! Ο καθένας μπορεί να διακωμωδήσει μια άποψη με την οποία διαφωνεί,αλλά χρειάζεται η ψυχική ρώμη της ελευθερίας για να σατιρίσεις αυτούς που εκπροσωπούν όσα εσύ λίγο-πολύ πιστεύεις και αποδέχεσαι! Ο ανάλαφρος αέρας της σάτιρας,είναι το στοιχείο που αναζωογονεί το δωμάτιο των πεποιθήσεων.Τις ανανεώνει δίχως να τους επιτρέπει να λιμνάσουν,να γίνουν δόγματα!

4) Ο ελεύθερος άνθρωπος,κατά συνέπεια,δεν είναι προσωπολάτρης! Διαχωρίζει τη φιλία,την οικειότητα,την προσωπική εκτίμηση,ακόμη και τον ανυπόκριτο θαυμασμό προς κάποιο πρόσωπο,από την άνευ όρων υποταγή στη γοητεία του. Ακόμη κι αν κάποτε υποκύψει σε κάποιον γκουρού,ο ελεύθερος άνθρωπος βρίσκει σύντομα το δρόμο της διαφυγής.Η ίδια η ψυχή του διαμαρτύρεται υποδόρια και δεν τον αφήνει σε ησυχία,μέχρι να απελευθερωθεί.

5) Ο ελεύθερος άνθρωπος αποδέχεται εξ ορισμού την ατομική ευθύνη των πράξεών του (αλλά και των παραλείψεών του). Αν ελευθερία σημαίνει ατομική επιλογή,αυτή είναι αμετάκλητα συνδεδεμένη με την ατομική ευθύνη.Συνεπώς,ο ελεύθερος άνθρωπος ξέρει να αποδέχεται τα σφάλματά του και να ζητά "συγγνώμη". Η ελευθερία συμβαδίζει με τη μετάνοια!

6) Ο ελεύθερος άνθρωπος,σε αισθητικό επίπεδο,αναγνωρίζει τη χρησιμότητα της φόρμας,αλλά και την αναγκαιότητα υπέρβασής της.Οι γραμμές υπάρχουν για να ορίζουν,ο άνθρωπος για να δοκιμάζει να τις υπερβεί.Τα χρώματα διακοσμούν και ανανεώνουν,αλλά μπορούν και να οδηγήσουν στην παραφροσύνη. Η μουσική μπορεί να εξευμενίσει ή και να εξαγριώσει.Η τέχνη σε κάθε της έκφραση είναι ταυτόχρονα φορέας κάθε αξίας και της αντίθετής της! Στο διαχρονικό ερώτημα αν η τέχνη υπάρχει για τον εαυτό της ή για τον άνθρωπο εν γένει,ο ελεύθερος άνθρωπος διαφεύγει μέσω του Άμλετ: η τέχνη υπάρχει έστω και για τον ένα που τη χρειάζεται!

7) Ο ελεύθερος άνθρωπος δεν είναι μοιρολάτρης.Πιστεύει στην ατομική ευθύνη,στην ατομική πρωτοβουλία,στην ικανότητα του ανθρώπου να καθορίζει τους όρους της ζωής του.Αλλά ταυτόχρονα,αναγνωρίζει και τα όρια της ανθρώπινης φύσης,προσπαθεί να διατηρεί την αίσθηση των ισορροπιών,δεν αποδίδει στον άνθρωπο υπερφυσικές δυνάμεις,ούτε τον θεοποιεί! 

8) Η επιδίωξη της ευδαιμονίας,απασχολεί την ανθρωπότητα από την εποχή του Επίκουρου.Πρόκειται ίσως για τη σύγχρονη εκδοχή της επικούρειας αντίληψης περί επιδίωξης της ηδονής,υπό την έννοια της αποφυγής του πόνου.Η σύγχρονη ηδονή,είναι η ευδαιμονία! Ο άνθρωπος που αγαπά την ελευθερία,επιδιώκει το "καλώς έχειν" των αισθήσεών του,δίχως να το μετατρέπει σε αυτοσκοπό. Η φιλαυτία που υπερβαίνει το μέτρο,οδηγεί στον εκφυλισμό,η πλήρης απάρνηση της ασκητικής ζωής οδηγεί στην κυριαρχία των παθών και τότε η ελευθερία,πάει περίπατο.

9) Ο ελεύθερος άνθρωπος συμπονά χωρίς να συνθηματολογεί,προσφέρει τη βοήθειά του στον συνάνθρωπο δίχως να το διατυμπανίζει,διατηρεί μια αίσθηση μετριοπάθειας και ταπεινότητας κυρίως για λόγους εσωτερικής ισορροπίας. Ίσως διαθέτει τον ψυχισμό ενός στωικού. Και βέβαια,δεν υποκύπτει στη σαγήνη του οίκτου,δεν τίθεται στην υπηρεσία της θεσμοποιημένης φιλανθρωπίας.

10) Ως αφηγητής προσπαθεί να εκμαιεύσει ερωτήματα,παρά να επιβάλλει συμπεράσματα.Κλείνει τις προτάσεις του κατά κανόνα με ερωτηματικά ή με αποσιωπητικά...


Πολλά ακόμη θα μπορούσαν να γραφτούν και πάλι η σκιαγράφηση θα ήταν ατελής! Καμιά φορά όμως,αρκεί μια φευγαλέα εικόνα,μια αίσθηση έστω και απατηλή,για να αισθανθεί κανείς την έννοια της ελευθερίας.Όπως ο έρωτας,έτσι κι αυτή,παραμένουν περισσότερο βιώματα παρά αφηρημένες ιδέες! Ίσως γι'αυτό το λόγο,ένα από τα μεγαλύτερα διλήμματα,είναι αυτό περί έρωτος και ελευθερίας.Αλλά περί αυτού,αισθάνομαι ανίκανος ακόμη και αδρά περιγράμματα να σκιαγραφήσω.

Και η ζωή συνεχίζεται...


                                                                                              16/10/2020

No comments:

Post a Comment