Total Pageviews

Tuesday, December 18, 2012

Ελάχιστο εγγυημένο αδιέξοδο

Το "ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα" αποτελεί επεξεργασία μιας άποψης που είχε διατυπώσει ο Milton Friedman περί "αρνητικής φορολογίας".Η ιδέα αυτή,διατυπώνεται στο "Capitalism and freedom" (το οποίο,πρόσφατα μεταφράστηκε και στα Ελληνικά,πρωτοκυκλοφόρησε το 1962) και περιγραφικά συνίσταται στην απευθείας χρηματοδότηση όσων πολιτών διαθέτουν εισοδήματα κατώτερα του μέσου όρου.Πρόκειται για ένα μέτρο καταπολέμησης της φτώχειας χωρίς τη διαμεσολάβηση εκτεταμένων γραφειοκρατικών μηχανισμών πρόνοιας.

Η ιδέα είναι αρκετά ελκυστική και υπέστη επεξεργασία σε αρκετές χώρες του Δυτικού κόσμου,ακόμη και χώρες με παράδοση σε εκτεταμένα συστήματα κρατικής πρόνοιας,όπως η Γαλλία και η Σουηδία.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη στη χώρα μας έχει γίνει από τους Μάνο Ματσαγγάνη και Χρύσα Λεβέντη εδώ http://www.aristeristrouthokamilos.blogspot.gr/2012/12/blog-post_2447.html .
Ασφαλώς υπάρχουν κι άλλες.
Πρόσφατα,έτυχε να συζητήσω το ζήτημα με ανθρώπους των οποίων τη γνώμη εκτιμώ ως έγκυρη,οικονομολόγους του ευρύτερου φιλελεύθερου χώρου.
Το δικό μου δίλημμα σε σχέση με το "ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα" είναι απλό: πώς θα καταγράψουμε αξιόπιστα τους ανθρώπους που το χρειάζονται,χωρίς ταυτόχρονα να διεισδύσουμε στην ιδιωτική τους σφαίρα προκειμένου να διαπιστώσουμε το συνολικό οικονομικό τους status?
Mε άλλα λόγια "πώς θα τους βοηθήσουμε,χωρίς να τους αστυνομεύσουμε"?

Ομολογώ πως οι απαντήσεις που πήρα,μάλλον επιβεβαίωσαν τους φόβους μου.Φαίνεται πως είναι αδύνατον να συνδυαστούν και τα δυο.Η αξιόπιστη καταγραφή των περιουσιακών στοιχείων ενός ατόμου,αυτό που λέμε "περιουσιολόγιο",είναι αναγκαίο να συμπεριλάβει ένα τέτοιο πλήθος παραμέτρων (δηλωθέν εισόδημα,τεκμήρια διαβίωσης,ακίνητη περιουσία,χρηματοπιστωτικές συναλλαγές,τραπεζικές καταθέσεις,μετοχές,άϋλοι τίτλοι,κατοχή ομολόγων,μερίσματα κ.ο.κ) που πρακτικά ισοδυναμεί με ολοκληρωτική αστυνόμευση της οικονομικής συμπεριφοράς του.
Το "περιουσιολόγιο" λοιπόν,προϋποθέτει ευρύτατο ηλεκτρονικό "φακέλωμα"!

Η προοπτική αυτή,είναι αλήθεια,δε φαίνεται να ενοχλεί μεγάλη μερίδα του πολιτικού κόσμου.Ο ΣΥΡΙΖΑ περιέγραφε το "περιουσιολόγιο" ως βασικό στοιχείο του οικονομικού του προγράμματος προεκλογικά.Ο ευρύτερος σοσιαλιστικός χώρος,εκτιμώ πως δε θα είχε επίσης σοβαρές ενστάσεις επ'αυτού.
Σημαντικό τμήμα επίσης συντηρητικών πολιτών,δε θα διαφωνούσαν: η προοπτική μιας αξιόπιστης καταγραφής των οικονομικών δεδομένων ενός εκάστου των πολιτών,εξυπηρετεί και τους συνηγόρους του συντηρητικού κρατισμού.Πρόκειται για το τμήμα εκείνο των πολιτών που,αν και αντιστρατεύονται το σοσιαλισμό,είναι φίλα προσκείμενοι προς τον "πατερναλιστικό κρατισμό" και επιζητούν την παρουσία ενός κράτους με ισχυρούς μηχανισμούς πρόνοιας και αστυνόμευσης.Αν έπρεπε να τους τοποθετήσω στην πολιτική γεωγραφία,θα έλεγα πως συνθέτουν τον κορμό της ΝΔ και παραδοσιακής δεξιάς (Αν.Ελ μέχρι Χρυσή Αυγή),αλλά και το κεντρώο τμήμα του παλαιού ΠΑΣΟΚ (τμήμα του οποίου προσωρινά στεγάζεται στο ΣΥΡΙΖΑ).
Προφανώς,το άθροισμά τους είναι κοινωνικά πλειοψηφικό!

Επειδή όμως εμένα,ως φιλελεύθερο,με τρομάζει "το δίκαιο της πλειοψηφίας",ειδικότερα σε μια χώρα με ελάχιστη κουλτούρα ανεκτικότητας και επειδή φρονώ πως η παραβίαση της ιδιωτικής σφαίρας από πλευράς του Κράτους είναι κατά κανόνα προάγγελος εκτεταμένης πολιτικής αστυνόμευσης,το όλο ζήτημα μου προκαλεί έντονο προβληματισμό.
Το ερώτημα λοιπόν επανέρχεται: "είναι αποδεκτό,εν ονόματι της καταπολέμησης της φτώχειας,να αστυνομεύει το Κράτος την οικονομική συμπεριφορά των πολιτών"?
Η πολιτική τοποθέτηση καθενός δίνει και την απάντηση.
"Ναι" θα έλεγαν οι περισσότεροι συντηρητικοί και σοσιαλιστές.
"Όχι" απαντώ εγώ,ως φιλελεύθερος.
Το Κράτος δεν μπορεί να έχει το ρόλο του "πατέρα" για τους πολίτες.Αν,ακόμη και ο φυσικός μας πατέρας,διολισθαίνει ενίοτε-εκών άκων- σε συμπεριφορές αστυνομικού τύπου,προβαίνει σε αυταρχικές διαδικασίες ελέγχου ή επιβάλλει άδικες ποινές,σκεφτείτε σε ποιά κλίμακα αυθαιρεσίας θα ασκούνται όλα αυτά από τον απρόσωπο Κρατικό μηχανισμό,ο οποίος μάλιστα,σε μια χώρα δίχως διάκριση εξουσιών,δε λογοδοτεί πουθενά!
Η προοπτική ενός τερατώδους Κρατικού μηχανισμού πολιτικής αστυνόμευσης "για το καλό των φτωχών", δε διαφέρει σε τελική ανάλυση από την επιχειρηματολογία του σοβιετικού ολοκληρωτισμού: και εκεί η πολιτική αστυνόμευση ασκούνταν στο όνομα του "κράτους πρόνοιας".
Δεν είναι δε καθόλου τυχαίο ιστορικά πως και στα φασιστικά καθεστώτα του μεσοπολέμου το "κράτος πρόνοιας" υπήρξε δομικό πολιτικό συστατικό και ιδεολογικό άλλοθι.
Ακόμη και σήμερα,μπορεί κανείς ν'ακούσει νοσταλγούς του "υπαρκτού" να αναπολούν με θαυμασμό τη "δωρεάν υγεία και παιδεία" που "υπήρχε τότε",έστω και σε βάρος της πολιτικής ελευθερίας!

Δικαίωμά τους φυσικά! Ως φιλελεύθερος,διαφωνώ!

Αν όμως αναζητήσουμε άλλους μηχανισμούς καταγραφής της περιουσίας-πέραν του Κρατικού ελέγχου-μπορούμε άραγε να εντοπίσουμε κάποιους σχετικά αξιόπιστους?
Φοβάμαι πως και εδώ η απάντηση είναι αρνητική!
Ποιούς μηχανισμούς να επικαλεστούμε?
Μήπως τους  παροιμιώδους διαφθοράς ΟΤΑ?
Ή μήπως τις κατά τόπους ενορίες με την παραδοσιακή αδιαφάνεια,την πατροπαράδοτη κρυψίνοια και την αμφίβολη φερεγγυότητα?
Είναι άλλο πράγμα να αναθέσεις στον παπά του χωριού τη διάθεση μερικών δεμάτων βοήθειας προς τους ανήμπορους και εντελώς άλλο-αδιανόητο- να θεσμοθετήσεις την παροχή προνοιακών επιδομάτων δια της εκκλησίας: τα περιθώρια αυθαιρεσίας είναι ανεξέλεγκτα!

Συνεπώς,ματαιοπονία το "ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα"?
-"Έχει προβλήματα",μου απάντησε διπλωματικά ένας έγκυρος ομιλητής.
"Μάλλον είναι ανέφικτο",καταλήγω μονολεκτικά.Ωραία ιδέα,αναμφίβολα,αλλά με σοβαρά προβλήματα υλοποίησης.
Αν βασιστεί στο εισόδημα που δηλώνει ο κάθε πολίτης,καταλήγει φάρσα!
Αν απαιτήσει τη σύνταξη περιουσιολόγιου για κάθε πολίτη,απολήγει τραγωδία!

Τί μπορεί λοιπόν να γίνει για την καταπολέμηση της φτώχειας?
Δυστυχώς,τίποτε άμεσα!
Μεσοπρόθεσμα,η συνταγή που λειτούργησε καλύτερα ως τώρα,είναι αυτή του φιλελεύθερου δημοκρατικού καπιταλισμού: πολιτική ελευθερία,οικονομική ελευθερία,παραγωγή πλούτου,άνιση μεν κατανομή του,αλλά καθολική διάχυσή του σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Η εναλλακτική πρόταση,αυτή της βίαιης κατάληψης της εξουσίας και της ιδιοποίησης των μέσων παραγωγής από "το λαό" (δηλαδή το Κράτος),δοκιμάστηκε ιστορικά και κατέληξε σε πολιτικό ολοκληρωτισμό και μαζική εξαθλίωση.
Υπάρχουν βέβαια και τα μικτά μοντέλα κοινωνικής οργάνωσης: κοινοβουλευτισμός,πολιτική ελευθερία,ιδιωτική επιχειρηματικότητα υπό κρατική εποπτεία,κράτος πρόνοιας ποικίλης έκτασης και αποτελεσματικότητας.Ιστορικά,πρόκειται για τα μοντέλα που έχουν αποδειχτεί μακροβιότερα.

Σήμερα,εν μέσω κρίσης,το ζήτημα της καταπολέμησης της φτώχειας επανέρχεται επιτακτικά!
Κάθε πολίτης μπορεί ελεύθερα να προκρίνει την πολιτική λύση που αξιολογεί ως αποτελεσματικότερη.
Ένας πολύ αδρός μπούσουλας προσανατολισμού,προκύπτει απ'την απάντηση που κανείς δίνει στο ερώτημα: "αρκεί ο υπάρχων πλούτος,για την εξάλειψη της φτώχειας"?
Όσοι απαντούν "ναι",προφανώς προσανατολίζονται προς το σοσιαλιστικό στρατόπεδο: λεφτά υπάρχουν και αρκεί μόνο να αναδιανεμηθούν!
Όσοι αντίθετα αμφιβάλλουν και πιστεύουν στην αναγκαιότητα διαρκούς παραγωγής πλούτου,ως αναγκαίας προϋπόθεσης για τον περιορισμό της φτώχειας,νομοτελειακά θα συνταχθούν μαζί μας στη δύσκολη και γενναία "πορεία προς το φιλελευθερισμό"...

18/12/2012

1 comment:

  1. Δε χρειάζεται (ούτε μπορεί) το κράτος να γνωρίζει το περιουσιολόγιο των δικαιούχων. Εμπιστεύεται τις δηλώσεις τους, προσθέτει λίγες και συγκεκριμένες απαιτήσεις (π.χ.να παρακολουθήσουν προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης)και μετά ελέγχει ένα μικρό ποσοστό αυτών βάσει "δεικτών επικινδυνότητας". Αυτό αρκεί για να δουλέψει επαρκώς το ΕΕΕ εντός των διεθνώς αποδεκτών παραμέτρων free-riding. Μην κάνεις το ίδιο λάθος που κάνουν οι σοσιαλιστές, δηλ. ότι το κράτος δε μπορεί να εμπιστευτεί τους πολίτες και άρα πρέπει να τους αστυνομεύει...

    ReplyDelete