Εκπαιδευτικές αναμνήσεις

Μεγάλωσα στη Λευκάδα στη δεκαετία του '80.
Το πρώτο μου σχολείο ήταν το 3ο νηπιαγωγείο της πόλης.Θυμάμαι μόνο τη χωμάτινη αυλή με τα χαλίκια και την κοπάνα που κάναμε με το φίλο μου τον Κώστα μόλις τελειώναμε το κολατσιό μας.

Ακολούθησε το 2ο Δημοτικό.Ένα ερειπωμένο παλιό αρχοντικό με ξύλινα πατώματα και μια επίσης χαλικόστρωτη αυλή,στην άκρη της οποίας ένα πρόχειρα φτιαγμένο κτίριο στέγαζε τις τουαλέττες που έζεχναν.Το κτίριο έμελλε να φιλοξενήσει και τους μαθητές του 1ου Δημοτικού σχολείου της πόλης που είχε κριθεί ακατάλληλο μετά από έναν απ'τους συνηθισμένους στο Ιόνιο σεισμούς.Θυμάμαι που μοιράζαμε τις εβδομάδες σε πρωινές και απογευματινές βάρδιες.
Σ'εκείνο το πρώτο Δημοτικό,πέρασα τρία χρόνια κι ύστερα μετακομίσαμε στα νέα λυόμενα σχολεία που φτιάχτηκαν με αντισεισμικές προδιαγραφές καιστέγασαν το 1ο και 2ο Δημοτικό σχολείο της πόλης.Ήταν οι πρώτες μοντέρνες σχολικές αίθουσες που συνάντησα.Ευάερες,ευήλιες και πεντακάθαρες.
Η μαθητεία στο Δημοτικό,εκτός από γραφή κι ανάγνωση,αποτελεί και τον πρώτο χώρο κοινωνικοποίησης των παιδιών.Ίσως,αυτό το στοιχείο,η επαφή με τους άλλους και η καλλιέργεια της κοινωνικής συμβίωσης να είναι και το σημαντικότερο.Αυτό το στοιχείο διαφεύγει απ'την ανάλυση όσων φιλελεύθερων ζητούν την αντικατάσταση του δημόσιου σχολείου με την κατ'οίκον μαθητεία.Μπορεί η τελευταία να απαλλάσσει το παιδί απ'την καλλιέργεια των στερεοτύπων της δημόσιας εκπαίδευσης-στα οποία θα αναφερθώ παρακάτω-αλλά του στερεί την εμπειρία της κοινωνικοποίησης.
Προσωπικά,προτιμώ πάντοτε την πραγματική ζωή που θα πει τη ζωή εντός της κοινωνίας,ανάμεσα στους ανθρώπους τις ιδεοληψίες,τις προκαταλήψεις τους,αλλά και τη δυνατότητά τους να σε εκπλήσσουν και να εξελίσσονται μαζί σου.
Στο Δημοτικό είχα δασκάλους καταρτισμένους,αλλά και αυστηρούς.Το ξύλο ήταν μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας,από την πρώτη κιόλας τάξη και χωρίς διάκριση.Ακόμη κι όσοι ανήκαμε στους "καλούς μαθητές" τις τρώγαμε κανονικά!
Πρόκειται ασφαλώς για βάρβαρη πρακτική που ευτυχώς έχει από χρόνια απαγορευτεί!
Όταν επιχειρείς να διαμορφώσεις δια της βίας την ανθρώπινη συμπεριφορά,δημιουργείς υποσυνείδητους θιασώτες της βίας στην αυριανή κοινωνία.
Η αποδοχή της βίας ως μεθόδου είναι απαραίτητη προυπόθεση για να αποκτήσει κοινό μετά από τριάντα χρόνια ένα ακροδεξιό ή ακροαριστερό μόρφωμα κι αυτό δεν είναι υπερβολή.Τα σπέρματα της χρυσαυγής του σήμερα,πρέπει να τα αναζητήσουμε μεταξύ άλλων και στο χάρακα του δάσκαλου που έπεφτε πάνω στο απλωμένο παιδικό χέρι.
Επιστρέφοντας στην κοινωνικοποίηση,το μεγαλύτερο σχολείο είναι η αυλή στη διάρκεια των διαλειμμάτων.Εκεί μαθαίνεις στην κυριολεξία τον κόσμο: ποιός θα σε ξεγελάσει στα χαρτάκια,ποιός θα σου πει ψέμματα,ποιός θα σε καρφώσει στο δάσκαλο για να διασώσει τη θέση του,αλλά και ποιός θα μοιραστεί το κολατσιό ή το παιχνίδι μαζί σου,ποιός θα σε βοηθήσει να σηκωθείς απ'το χώμα,ποιά ή ποιός θα εξομολογηθεί πως "σ'αγαπάει" στο σχολικό λεύκωμα!
Αυτή η κοινωνικοποίηση είναι νομίζω ως διαδικασία αναντικατάστατη.

Περνώντας στο 2ο Γυμνάσιο,είναι αναγκαίες δυο επισημάνσεις.
Η πρώτη είναι πως στη Λευκάδα δεν υπήρχαν φυσικά ούτε πρότυπα δημόσια,ούτε ιδιωτικά σχολεία.Η εκπαίδευση ήταν και παραμένει υπόθεση των κρατικών υποδομών.
Η δεύτερη είναι πως,η μαθητεία μου στο Γυμνάσιο συνέπεσε με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και τις παρεμβάσεις του στον εκπαιδευτικό χώρο που έχουν τη σημασία τους.

Μια πρώτη παρέμβαση είχε να κάνει με την κατάργηση της σχολικής ποδιάς.Προσωπικά θεωρώ το μέτρο σωστό.Η ομοιομορφία στην ένδυση (και στη συμπεριφορά) αρμόζει σε στρατιώτες,όχι σε μαθητές.Το στερότυπο της ομοιογένειας δεν μπορεί να συνυπάρξει με το πνεύμα της κριτικής αμφισβήτησης που οφείλει να καλλιεργεί η εκπαίδευση.Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως η κατάργηση της ποδιάς αυτομάτως εγκαθιδρύει την αξιολογική κρίση,αλλά σημειολογικά και μόνο προδιαθέτει προς μια απελευθέρωση της σκέψης.
Μια άλλη παρέμβαση υπήρξε η κατάργηση των σχολικών επιθεωρητών.Θυμάμαι τον τρόμο που ενέπνεε η παρουσία τους στους δασκάλους και καθηγητές.Το μέτρο μακροπρόθεσμα απέτυχε.Ο επιθεωρητής,χωρίς ασφαλώς να μπορεί να αξιολογήσει ουσιαστικά τον εκπαιδευτικό,του υπενθύμιζε έστω και ως παρουσία, την υποχρέωσή του να είναι καλός στη δουλειά του.Χρόνια τώρα συζητάμε για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών και χρόνια τώρα τα συνδικαλιστικά τους όργανα την απορρίπτουν με ένα σωρό προφάσεις.Αυτή η βαθιά απέχθεια προς την αξιολόγηση έχει τις ρίζες της στη σοσιαλιστική αντίληψη περί εξισωτισμού: "οι άνθρωποι είναι λίγο-πολύ ίσοι (ό'τι κι αν σημαίνει αυτό),άρα δε χρειάζεται να τους αξιολογούμε"! Επιπλέον,το κράτος αποτελεί τον αποκλειστικό φορέα της αυθεντίας,επομένως "αφού κάποιος διαθέτει κρατικό πτυχίο,είναι εξ ορισμού κατάλληλος στο διηνεκές"! Τα τραγικά αποτελέσματα αυτής της γενικευμένης απέχθειας των εκπαιδευτικών να αξιολογηθούν,παρουσιάζονται έκτοτε στις διεθνείς αξιολογήσεις των πανεπιστημιακών μας ιδρυμάτων.Η ρίζα της απαξίωσης του Πανεπιστημίου,βρίσκεται στην άρνηση του Γυμνασίου και Λυκείου να αξιολογηθούν.
Τρίτη αλλαγή,άμεσα σχετιζόμενη με την "περί ισότητας αντίληψη",ήταν η χαλάρωση,μέχρις εξαφανίσεως,της αξιολόγησης των μαθητών! Από τους βαθμούς,περάσαμε στα γενναιόδωρα "Α" του Δημοτικού,στα αθρόα 20αρια του Γυμνασίου/Λυκείου,στην καθολική αποφοίτηση απ'το Γυμνάσιο/Λύκειο ακόμη και παντελώς αστοιχείωτων ανθρώπων και,μερικές δεκαετίες μετά,στην κατάργηση της βάσης του "10" για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια! Είναι απορίας άξιο πώς κατόρθωσαν να διασωθούν οι Πανελλήνιες εξετάσεις από τον τυφώνα του αντιτιθέμενου στην αξιολόγηση εξισωτισμού,που σάρωσε την Ελληνική Κοινωνία τα τελευταία τριάντα χρόνια.
Τέταρτη αλλαγή,η καθιέρωση της σχολικής γιορτής του Πολυτεχνείου.Μια γνήσια διαμαρτυρία μιας μικρής και θαραλέας φοιτητικής ομάδας,εξελίχθηκε σε ένα βολικό υπερτιμημένο μύθο που κολακεύει το δήθεν δημοκρατικό φρόνημα του περιούσιου λαού.Μια εθνικιστική δημαγωγία που φοράει το μανδύα της δημοκρατικής διεκδίκησης.Και μια πρώτης τάξης αφορμή για την κομματικοποιήση των σχολικών αιθουσών.

Στο Λύκειο είχα καθηγητές που προπαγάνδιζαν άλλοτε συγκαλυμμένα,άλλοτε απροκάλυπτα την αριστερή τους ιδεολογία.Ακόμη χειρότερα: υιοθετούσαν τις ανακοινώσεις του κόμματός τους για να σχολιάσουν την καθημερινότητα.
Ο κομματισμός διαχέονταν στα 15μελή συμβούλια των μαθητών.
Οι σχολικές γιορτές ήταν αφορμή διχασμού και αντεγκλήσεων,το ίδιο και οι πολιτικές εξελίξεις.
Η Λευκάδα είναι ένα νησί με πλούσια αριστερή παράδοση,με πληγές απ'τον εμφύλιο,με μια Αμερικανική αεροπορική βάση μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του "80 στο έδαφός της και με μια εκπαιδευτική κοινότητα -όπως παντού- σοσιαλιστικών αντιλήψεων κατά συντριπτική πλειοψηφία.
Το μίγμα του σχολείου εκείνης της δεκαετίας ήταν εκρηκτικό.

Προχωρώντας σε μια ευρύτερη θεώρηση,θα έλεγα πως η δημόσια εκπαίδευση παρουσιάζει δυο βασικά μειονεκτήματα:

1) Το πρώτο είναι η καλλιέργεια των εθνικιστικών ιστορικών αφηγημάτων στους μαθητές,με αφορμή τις εθνικές γιορτές.Αυτό είναι κάτι που λίγο-πολύ συμβαίνει σε κάθε χώρα.Οι μαθητές διδάσκονται στερεότυπα περί δήθεν υπεροχής του έθνους τους,έναντι των υπολοίπων.Τα σκοτεινά σημεία αποκρύπτονται επιμελώς,η Ελλάδα παρουσιάζεται ως περιούσιο έθνος που πάντοτε μεγαλουργεί και,όταν αυτό δε συμβαίνει,τα αίτια πρέπει πάντοτε να αναζητηθούν σε σκοτεινές συνωμοσίες και ποτέ σε δικές μας άστοχες επιλογές.Είναι ενδιαφέρον πως η αφήγηση αυτή,δεν αφορά μόνο την εθνικιστική πατριδοκάπηλη δεξιά,αλλά και την "πατριωτική αριστερά": "ο λαός που έχει πάντα δίκιο κι όταν ξεσηκώνεται θριαμβεύει" είναι ένα σύνθημα που μπορούν να μοιραστούν από κοινού και οι δυο χώροι.Τριάντα χρόνια αργότερα,κάνει δυνατή τη σύμπλευση του ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝ.ΕΛ.
Αλλά αυτό,είναι μάλλον δευτερεύον.Το πρωτεύον είναι πως αυτή η καλλιεργημένη αυτοκολακεία,καθιστά δύσκολη την επαφή με την πραγματικότητα και τη συνεννόηση με τον υπόλοιπο κόσμο...

2) Το δεύτερο μειονέκτημα,είναι η καλλιέργεια της "καθηγητικής αυθεντίας". Το κρατικό υπουργείο προσδιορίζει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και ο καθηγητής οφείλει να το τηρήσει απαρέγκλιτα.Η κριτική σκέψη,η αναζήτηση,η αμφισβήτηση δεν ενθαρρύνονται.Αντίθετα,όλα σε ωθούν να αποστηθίσεις το επίσημο σύγγραμμα στο Λύκειο και το σύγγραμμα του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο.Μια μηχανιστική διαδικασία έχει υποκαταστήσει την κριτική καλλιέργεια.
Αυτό που δικαίωνε τη διαδικασία,ήταν ο διορισμός σε δημόσια υπηρεσία στο τέλος της διαδρομής.
Το κράτος έθετε τους όρους του παιχνιδιού και,αν τους ακολουθούσες απαρέγκλιτα,σε αντάμοιβε με μια προνομιακή πρόσληψη.
Φυσικά,η διαδικασία ακόμη κι έτσι,απονευρωμένη,δεν ήταν ποτέ αμιγώς εκπαιδευτική.Χρειάζονταν απαραιτήτως οι κατάλληλες συστάσεις απ'τον καθηγητή ή τον κομματικό φοιτητοπατέρα.
Κάπως έτσι,η εκπαιδευτική διαδικασία εκφυλίστηκε σε παραγωγή πτυχιούχων προς διορισμό.
Τα Πανεπιστήμια οικειοθελώς απέρριψαν την επαφή με την "καταραμένη αγορά",η επιχειρηματικότητα δαιμονοποιήθηκε ως αξιοκατάκριτη επιδίωξη του "κέρδους",η γνώση έγινε αυτιστική αυτοεκπληρούμενη προφητεία που απαιτούσε αποζημίωση ακόμη κι αν δεν ενδιέφερε κανέναν.
Οι πολίτες απαιτούσαν απ'το κράτος προστασία έναντι του ανταγωνισμού και επαγγελματική εξασφάλιση του πτυχίου τους και σε αντάλαγμα πουλούσαν την ψήφο τους στους πολιτικούς.
Είναι αλήθεια πως,σε όλη αυτή τη διαδικασία,η αριστερά δεν είχε ποτέ επίσημη κυβερνητική ευθύνη.Μα όλη η διαδικασία καθεαυτή,απηχούσε την αριστερή ιδεολογική αντίληψη και τελούσε υπό την απόλυτη αποδοχή της.
Το κράτος-πάτρωνας φροντίζει τον πολίτη-πελάτη κι ο τελευταίος του εμπιστεύεται τη ζωή του σε κάθε της εκδοχή: πρόκειται για την ενσάρκωση μιας σοσιαλιστικής ουτοπίας έστω και σε light εκδοχή,χωρίς δηλαδή διώξεις των αντιφρονούντων ή αστυνομικό κράτος.

Σε ηθικό επίπεδο,όλο αυτό το σύστημα διαπνέεται από μια βαθιά υποκρισία.
Αντιτίθεται στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια,με επιχειρηματολογία σοσιαλιστικού τύπου,αλλά ενθαρρύνει τις αθρόες μεταγραφές φοιτητών από ιδιωτικά Πανεπιστήμια του εξωτερικού στα εγχώρια δημόσια Πανεπιστήμια.
Κομπάζει περί δωρεάν Παιδείας,αλλά ανέχεται την εκροή συναλλάγματος στην ιδιωτική Παιδεία του εξωτερικού,ως ενδιάμεσο στάδιο πριν τη μετεμφύτευσή της στην πατρώα ακαδημαική κοινότητα.
Δηλώνει δήθεν αντίθετο στην "παραπαιδεία" (φροντιστήρια),αλλά έχει φροντίσει -αρνούμενο τις αξιολογήσεις των δημόσιων εκπαιδευτικών και ενθαρρύνοντας την τυραννία του συγγράμματος-να την καταστήσει απαραίτητη σε όσους επιθυμούν την επιτυχία στις Πανελλήνιες εξετάσεις!
Κατακεραυνώνει την "εμπορευματοποίηση της γνώσης" και την ίδια στιγμή ιδρύει ΤΕΙ σε κάθε γωνιά της χώρας με μοναδικό κριτήριο την τόνωση της οικονομίας των τοπικών κοινωνιών.
Ομνύει στην αρχή της "γνώσης για τη γνώση",αλλά ενθυλακώνει ευχαρίστως τις επιδοτήσεις που συντηρούν αδιάφορες πανεπιστημιακές έδρες στη ζωή.
Αντιτίθεται στην αξιολόγηση,γιατί υποψιάζεται παντού μεθοδεύσεις και σκοπιμότητες και ταυτόχρονα καθιστά ικανούς για αποφοίτηση τους πάντες (άραγε τούτο δεν υποκρύπτει σκοπιμότητα?).
Ρητορεύει περί Πανεπιστημιακού ασύλου και ακαδημαικών ελευθεριών και ταυτόχρονα ανέχεται τραμπουκισμούς ποικίλων ατόμων εντός και εκτός αμφιθεάτρων.

Πρόκειται για αναχρονισμό,προσκολλημένο σε ιδεοληψίες της δεκαετίας του '80.
Κοιτάζοντας προς τα πίσω,στην Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ,απ'την οποία αποφοίτησα,θα έλεγα πως ήταν μια μέτρια Σχολή.Με εξαίρεση λίγες έδρες,οι υπόλοιπες ήταν από ανεπαρκείς έως για κλάματα.Ενδεικτικά θα αναφέρω πως δώσαμε εξετάσεις δερματολογίας από σημειώσεις (χωρίς Άτλα!) και πέρασα το μάθημα της Χειρουργικής χωρίς να έχω ράψει τραύμα (έμαθα μετά,στο Αγροτικό...).

Η εκπαίδευση είναι μαθητεία που διαρκεί δια βίου.Αλίμονο σε όσους επιζητούν να "πάρουν ένα πτυχίο και να αράξουν".Αλίμονο στις κοινωνίες που ενθαρρύνουν τέτοιες αντιλήψεις!
Επιπλέον."δεν κάνουν όλοι οι άνθρωποι για τα γράμματα",δεν είναι κακό να το παραδεχτούμε.Μπορούμε να τους μάθουμε γραφή κι ανάγνωση και να τους κατευθύνουμε σε εκμάθηση τεχνικών επαγγελματικής κατάρτισης.
Τέλος,η μάθηση,οι γνώσεις,δεν αποτελούν ούτε εισιτήριο επαγγελματικής επιβίωσης,ούτε πολύ περισσότερο συνταγή για την κατάκτηση της ευτυχίας στη ζωή!

Πικρές αλήθειες αλλά απαραίτητες για να γυρίσουμε σελίδα...

28/2/2014