Ο Hayek στο βιβλίο του "The fatal conceit",επιχειρεί μια εξαιρετικά ελεύθερη απόδοση της ρήσης του Κομφούκιου. Το παραδέχεται,λίγες σελίδες μετά,γράφοντας ότι στα Κινέζικα δεν υπάρχει αντίστοιχη λέξη/ιδεόγραμμα που να αποδίδει τη λέξη "ελευθερία",οπότε η απόδοση της ρήσης είναι μάλλον υπεραπλουστευμένη.
Ανατρέχοντας στα Ανάλεκτα του Κομφούκιου,συναντάμε τη φράση στο 13ο βιβλίο.Οι μεταφραστές έχουν ήδη επισημάνει ότι λέξεις όπως "ελευθερία","επιλογή","άτομο","λόγος","αυτονομία","υποκειμενικό","αντικειμενικό" κλπ. δεν έχουν το αντίστοιχό τους στα κινέζικα ιδεογράμματα.Με αυτή την προειδοποίηση,μεταφράζουν την επίμαχη ρήση ως "όταν τα ονόματα δεν χρησιμοποιούνται σωστά,η γλώσσα δεν χρησιμοποιείται αποτελεσματικά,οι υποθέσεις δεν επιλύονται,η εφαρμογή των νόμων και των ποινών ατονεί και οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι να κάνουν με τους εαυτούς τους"!
Η σημειολογικά φορτισμένη εισαγωγή,είναι αναγκαία προκειμένου να υποψιαστούμε τη βαθύτερη σημασία της ορθολογικής χρήσης των λέξεων και της πιστής απόδοσης του νοήματός τους,όχι για λόγους φιλολογικής διαστροφής ή ακαδημαϊκού φορμαλισμού,αλλά επειδή η γλώσσα αποτελεί μεταξύ άλλων,τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι νοηματοδοτούν τον κόσμο.
Τα τελευταία χρόνια διεθνώς,παρατηρείται μια ολοένα και εντονότερη απόπειρα τυποποίησης της γλώσσας.Οι λέξεις παύουν να θεωρούνται ηθικά ουδέτεροι όροι που περιγράφουν καταστάσεις και πρόσωπα ή αποδίδουν νοήματα. Αντίθετα,οι λέξεις αντιμετωπίζονται ως "πολιτικά υποκείμενα" που παράγουν πολιτικές θέσεις. Κατ'αντιδιαστολή συνεπώς,οι λέξεις "οφείλουν" να μορφοποιηθούν έτσι ώστε να εκφέρουν "πολιτικά ορθά" νοήματα,διαφορετικά εξοστρακίζονται ως "αντιδραστικές".
Δίχως να διαθέτω την κατάρτιση ενός γλωσσολόγου,επιχειρώ να ανιχνεύσω τη δράση του κινήματος της πολιτικής ορθότητας στη χρήση των λέξεων και στην εκφορά του καθημερινού λόγου.
Είναι αναγκαία μια ακόμη παρατήρηση. Παρά τις θαυμαστές της ικανότητες,η γλώσσα -σωστότερα ο προφορικός και γραπτός λόγος- δεν αρκεί για να αποδώσει όλες τις αποχρώσεις της διάθεσης του ανθρώπου που μιλά ή γράφει. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές μεταξύ φίλων,οι οποίοι μπορούν με διάθεση αστεϊσμού να αποκαλούν με υβριστικά επίθετα ο ένας τον άλλον,δίχως να εγείρονται αισθήματα εχθρότητας μεταξύ τους. Αντίστροφα,οι αντίδικοι σε μια δικαστική αίθουσα,μπορούν να εκδηλώνουν απόλυτη αντιπάθεια χρησιμοποιώντας λογιότατες εκφράσεις και χαμηλό τόνο εκφοράς του λόγου. Μπορούμε άνετα να "σφάξουμε με το βαμβάκι" λεκτικά τον οποιονδήποτε,να τον προσβάλλουμε,να τον ειρωνευτούμε,να τον μειώσουμε και να μην έχουμε διόλου παραβιάσει τους όρους του πολιτικά ορθού λεξικού. Αντίστροφα,μπορούμε να λούσουμε με ένα σωρό κοσμητικά επίθετα τον οποιονδήποτε ενώ,την ίδια στιγμή η διάθεσή μας απέναντί του είναι η φιλικότερη δυνατή και το χέρι μας τον αγκαλιάζει για να του προσφέρει κέρασμα. Ο όρος "γλώσσα του σώματος",αποδίδει ακριβώς αυτή την υστέρηση του γραπτού και προφορικού λόγου και την ανάγκη συμπλήρωσής του από χειρονομίες και μορφασμούς,προκειμένου η εκφραστική δυνατότητα του ανθρώπου να ολοκληρωθεί. Προκειμένου να συνεννοηθούμε,είναι αναγκαία η φυσική παρουσία του ενός απέναντι στον άλλον. Η γλώσσα,είναι αξιοθαύμαστο όργανο επικοινωνίας,αλλά ατελές. Όσα της λείπουν,τα αναπληρώνει η ανθρώπινη επαφή.
Όταν λοιπόν αποκαλώ κάποιον "λαθρεπιβάτη" ή "λαθροκυνηγό" ή "λαθρομετανάστη",δεν προβαίνω σε κανενός είδους ηθική κρίση. Περιγράφω απλώς υπαρκτές κατηγορίες ανθρώπων που παραβαίνουν τον νόμο. Η ηθική κρίση μπορεί να γίνει σε δεύτερο χρόνο,όταν γνωστοποιηθούν τα αίτια που οδήγησαν στην παραβίαση του νόμου,αλλά η παραβίαση του νόμου ως αξιολογική κρίση δεν επιδέχεται αμφισβήτηση.
Εδώ όμως κάνει την εμφάνισή της η πολιτική ορθότητα η οποία ενίσταται στη χρήση του όρου "λαθρομετανάστης" με το επιχείρημα ότι ο όρος υποβιβάζει ηθικά τον άνθρωπο και το συμπλήρωμα-σύνθημα "δεν υπάρχουν λαθραίοι άνθρωποι,υπάρχουν λαθραίες πολιτικές"!
Δυο άμεσες παρατηρήσεις είναι προφανείς.
Η πρώτη είναι ότι η πολιτική ορθότητα έχει επιλεκτική "ευαισθησία". Επιλέγει ποιες λέξεις με πρώτο συνθετικό το "λάθρο" είναι αποδεκτές και ποιες καταδικαστέες.
Η δεύτερη παρατήρηση,άμεση συνέπεια της προηγούμενης,είναι ότι η πολιτική ορθότητα εξυπηρετεί συγκεκριμένη πολιτική ατζέντα. Δεν πρόκειται για κάποιου είδους αφελή πουριτανισμό που επιχειρεί να εξαγνίσει τη γλώσσα αφαιρώντας της στοιχεία "αρνητικής" χροιάς. Είναι αντίθετα,ένας απολύτως συνεπής στη στράτευσή του,μηχανισμός χειραγώγησης της γλώσσας.
Η επιβολή του όρου "μετανάστης" στη συζήτηση περί λαθρομετανάστευσης δρα ενισχυτικά προς την αποδοχή και υπονομευτικά προς την παρεμπόδισή της. Ένας μετανάστης,είναι εξ ορισμού υπεράνω πάσης υποψίας,συνεπώς κάθε δισταγμός προς την υποδοχή του,εύκολα μπορεί να στηλιτευθεί ως δείγμα μισαλλοδοξίας ή ρατσισμού.
Η γλώσσα στερήθηκε μιας "ηθικά μεμπτής" λέξης,όχι για να γίνει αθωότερη,αλλά για να αποτελέσει εργαλείο ηθικής απομείωσης όσων έχουν αντίθετη θεώρηση. Απαγορεύσαμε τον όρο "λαθρομετανάστης" για να μπορούμε να στηλιτεύουμε ως "ρατσιστές" όσους αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το φαινόμενο!
Προφανώς η εξέλιξη εξυπηρετεί την πολιτική αντίληψη περί "ανοιχτών συνόρων",που βρίσκει θιασώτες κυρίως στην ριζοσπαστική αριστερά,αλλά και σε τμήμα του φιλελεύθερου χώρου.
Η πολιτική ορθότητα,αποτέλεσε τον δούρειο ίππο δια του οποίου μια συγκεκριμένη πολιτική αντίληψη επιβλήθηκε.
Όχι ως "ορθολογική",αλλά ως "ηθική" επιλογή!
Η πολιτική ορθότητα χωρίζει τις λέξεις σε καλές και κακές,αδιαφορεί για το πεδίο εκφοράς τους και εξυπηρετεί την ατζέντα της ριζοσπαστικής αριστεράς.
Ο γλωσσικός ιμπεριαλισμός της πολιτικής ορθότητας,έχει άμεση συνέπεια στο πολιτικό πεδίο.
Όποιος επιβάλλει το λεξιλόγιό του,επιβάλλει και τους συμβολισμούς του.Επιβάλλεται στο επίπεδο των συμβόλων και των φαντασιώσεων,πεδία στα οποία ο ορθολογισμός ελάχιστη επίδραση μπορεί να έχει, αποφασιστικά ωστόσο πεδία στη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς και των πολιτικών επιλογών.
Αν η ανάλυσή μου είναι σωστή,η ριζοσπαστική αριστερά έχει επιβληθεί στο φαντασιακό επίπεδο της κοινωνίας χάρις στη εργαλειακή χρήση της γλώσσας και την επιβολή συγκεκριμένων εκφραστικών σχημάτων. Η υποκατάσταση της πολιτικής από τη συνθηματολογία,η υπονόμευση του ορθολογισμού από τις αμιγώς συναισθηματικές επιλογές,η πρόκριση της αφελούς λεξιπλασίας έναντι των πρακτικών λύσεων,δεν θα ήταν δυνατά δίχως μια προηγηθείσα επιβολή του "πολιτικά κατάλληλου" λεξικού.
Υπό την έννοια αυτή,ο εξοβελισμός της πολιτικής ορθότητας από τη γλώσσα,είναι μια αναγκαία προϋπόθεση απελευθέρωσης της κοινωνίας,από την άλω του ριζοσπαστικού πουριτανισμού που την περιβάλλει. Η πολιτική ορθότητα είναι το όχημα ενός υπόρρητου εν εξελίξει ολοκληρωτισμού. Το αν θα επιβληθεί οριστικά,εξαρτάται από τη δική μας στάση.
21/11/2017
No comments:
Post a Comment