Total Pageviews

Friday, November 11, 2011

O χώρος,το κλίμα,η μνήμη


Δεν έχω διαβάσει το "De l'Esprit des Lois" του Montesquieu,εκεί όμως αναπτύσσεται μια ενδιαφέρουσα θεωρία σχετικά με την επίδραση του κλίματος στη διαμόρφωση του πολιτεύματος των ανθρώπινων κοινοτήτων.Η ιδέα παρουσιάζει ενδιαφέρον και εκ πρώτης όψεως φαίνεται λογική.Αν το κλίμα επηρεάζει τον ανθρώπινο ψυχισμό-γεγονός μάλλον αδιαμφισβήτητο-γιατί να μην επηρεάζει και τη μορφή του πολιτεύματος των ανθρώπων? Αλλωστε το πολίτευμα αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο οι ανθρώπινες κοινότητες οργανώνουν τη συλλογική τους συμβίωση.Οι όροι αυτής της συμβίωσης υπόκεινται και στις κλιματολογικές συνθήκες.

Πριν δυο χρόνια είχα επισκεφθεί τη Νέα Υόρκη,σ'ένα αλησμόνητο πραγματικά ταξίδι.Παρά τη θετική μου προδιάθεση απέναντι στην πόλη και παρόλο τον ανυπόκριτο σεβασμό μου γιά τους πολιτικούς θεσμούς που διέπουν την αμερικανική κοινωνία,καθώς περπατούσα στην 5η λεωφόρο τριγυρισμένος από ουρανοξύστες,δεν μπόρεσα να μη νιώσω δέος μπροστά στην πιθανότητα της μοναξιάς μέσα σ'αυτό το ανθρωπομελίσσι! Πώς να διασωθεί το άτομο και τα δικαιώματά του μέσα σ'αυτές τις αχανείς διαστάσεις? Για να μιλήσεις για το άτομο,πρέπει πρώτα να το διακρίνεις.Στις ΗΠΑ,όπως και στον Καναδά και στην Αυστραλία,υπάρχει το ιστορικά πρωτοφανές ίσως γεγονός του συνδυασμού των αχανών εκτάσεων με δημοκρατικά πολιτικά καθεστώτα.

Ποτέ άλλοτε στην Ιστορία,η δημοκρατία δεν ευδοκίμησε σε εκτεταμένα γεωπολιτικά δεδομένα.Από την αρχαία Αίγυπτο και την αρχαία Κίνα,την Περσική αυτοκρατορία,τη Ρωμαική και Βυζαντινή αυτοκρατορία,τις δυναστείες των Μογγόλων και την Τσαρική Ρωσία,ως τη σύγχρονη κομμουνιστική Κίνα,την πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ και τις προβληματικές δημοκρατίες της σύγχρονης Ινδίας, Ρωσίας και Βραζιλίας,τα ιστορικά παραδείγματα πείθουν για τη δυσκολία οικοδόμησης αξιόπιστων δημοκρατικών θεσμών σε αχανείς χώρες.

Τί είναι λοιπόν αυτό που επέτρεψε τη δημοκρατική εξαίρεση των ΗΠΑ-Αυστραλίας-Καναδά?
"Είναι ο καπιταλισμός ηλίθιε" που θα'λεγε και ο Μπογιόπουλος! Η δημοκρατία,γεννήθηκε στην αγορά της αρχαίας Αθήνας.Οποτεδήποτε λειτουργεί η αγορά ως συνάθροιση ανθρώπων οι οποίοι διαλέγονται και συναλλάσσονται εκούσια και απρόσκοπτα,λειτουργεί και η δημοκρατία.Αντίστροφα,οποτεδήποτε επιχειρήθηκε να χειραγωγηθεί η αγορά από μια υπέρτατη κρατική αρχή,το αποτέλεσμα ήταν η χειραγώγηση των ανθρώπων,η καταστολή των ατομικών δικαιωμάτων,ο δεσποτισμός.Ο καπιταλισμός λοιπόν είναι αναγκαία συνθήκη για τη δημοκρατία.Δεν είναι από μόνος του και ικανή συνθήκη.Χρειάζεται ένα συμβατό νομικό πλαίσιο προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων,εντός του οποίου οι άνθρωποι θα συναλλάσσονται ελεύθερα, σεβόμενοι τα δικαιώματα αλλήλων.Οταν συνυπάρχουν αυτές οι συνθήκες,μιλάμε για το δημοκρατικό καπιταλισμό της Δύσης,το ιδανικότερο από κάθε άποψη πολίτευμα από όσα έως τώρα έχουν ιστορικά δοκιμαστεί!

Επιστρέφοντας στις επιδράσεις του κλίματος,εύκολα διακρίνει κανείς διαφοροποιήσεις ομοειδών πολιτευμάτων μεταξύ των λαών.Στις βόρειες ευρωπαικές χώρες,ο βαρύς χειμώνας επέβαλλε στους ανθρώπους τη μεθοδική προσέγγιση και την αυστηρή πειθαρχία.Σε πολιτικό επίπεδο αυτό μεταφράζεται σε αυστηρή επιβολή των νόμων χωρίς εξαιρέσεις.Αντίθετα,ο ηλιόλουστος ευρωπαικός Νότος,ανέπτυξε στους ανθρώπους μια αίσθηση πιο ανάλαφρου βίου,επιτρέποντας τον αυτοσχεδιασμό της τελευταίας στιγμής και μια θεωρητικότερη προσέγγιση των κανόνων.Σε πολιτικό επίπεδο αυτό οδήγησε σε μια χαλαρότερη ερμηνεία/εφαρμογή των νόμων.

Ακόμη και μέσα στην ίδια χώρα,η γεωγραφία επιδρά στις πολιτικές επιλογές.Οι ορεσίβιοι,σκληραγωγημένοι από τη φύση,είναι παραδοσιακά συντηρητικότεροι από τους "εκλεπτυσμένους" νησιώτες.Οι κάτοικοι των ακτογραμμών είναι επιρρεπείς στους νεωτερισμούς (ασφαλώς λόγω εμπορίου) ενώ,αυτοί της ενδοχώρας είναι περισσότερο παραδοσιακοί.Οι κάτοικοι των παραμεθορίων περιοχών είναι επιφυλακτικότεροι προς τους ξένους (και τις "ξένες ιδέες") σε σύγκριση με τους "ασφαλέστερους" αστούς.
Η αστική νεολαία είναι κατά κανόνα politically correct σε σχέση με την επαρχιακή,αλλά ταυτόχρονα και αποξενωμένη από την καθημερινότητα σε "virtual" συνθήκες (αυτό εξηγεί και την ανοχή-αμηχανία της απέναντι σε φαινόμενα αστικής βίας για παράδειγμα).

Βέβαια,η ανάπτυξη του internet και η διαρκής αστικοποίηση της επαρχίας,τείνουν να υποβαθμίσουν τη σημασία των γεωγραφικών/κλιματολογικών παραμέτρων στη διαμόρφωση των πολιτικών αντιλήψεων των ατόμων,τουλάχιστον σε σύγκριση με τα δεδομένα της εποχής του Montesquieu.Σήμερα,ζούμε λίγο-πολύ όλοι σ'ένα παγκόσμιο χωριό.Συζητούμε,διαφωνούμε,αντιδικούμε,παίζουμε,φλερτάρουμε,διασκεδάζουμε,συγκινούμαστε,περιεργαζόμαστε,κάνουμε τις αγορές μας με οποιονδήποτε,οπουδήποτε και σε real time!
Οι εικόνες της νιότης μας,η χιονισμένη δασοπλαγιά,το ακροθαλάσσι,η ΕΒΓΑ της γειτονιάς,μένουν βαθειά κρυμμένες στο υποσυνείδητο του καθενός και διόλου δεν επηρεάζουν τα "like" ή "dislike" του καθώς σερφάρει στον κυβερνοχώρο...

'H μήπως όχι?

Μήπως η γεωγραφία,είναι κάτι περισσότερο από καταγραφή περιβαλλοντικών παραμέτρων?
Μήπως κάθε βουνό κρύβει κι ένα παραμύθι,κάθε ρυάκι κι ένα στοιχειό,κάθε δάσος κι ένα μυστήριο,κάθε θάλασσα και μια γοργόνα?
Μήπως κάθε πόλη και μια αξέχαστη νύχτα?
Μήπως το "παγκόσμιο χωριό" έχει κι άλλη μορφή για τον καθένα?
Μ'αρέσει να πιστεύω πως είναι έτσι.

Οπως γράφει ο Boris Pasternak στο "Δρ.Ζιβάγκο":"ο κάθε νέος πλάθει μόνος του μια εικόνα που θα τον συνοδεύει πάντα σε όλη του τη ζωή,θα είναι ο εσωτερικός του κόσμος".

Ισως αυτή η "εσωτερική γεωγραφία" να είναι εξίσου σημαντική με την "εξωτερική"!

Το δικό μου χωριό πάντως,μοιάζει με τον Αι-Νικήτα,στη Λευκάδα φυσικά...

11/11/2011

1 comment:

  1. "Μήπως το "παγκόσμιο χωριό" έχει κι άλλη μορφή για τον καθένα?
    Μ'αρέσει να πιστεύω πως είναι έτσι."

    Μακάρι να είναι έτσι, ρε φίλε.
    Τις μνήμες μας μάλλον δεν μπορεί να μας τις πάρει κανείς.

    ReplyDelete