Total Pageviews

Thursday, November 15, 2012

Το κάρο και τα άλογα

We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty and the pursuit of Happiness.
(The Declaration of Independence)



Life is given to you,survival is not
(Ayn Rand- "Atlas Shrugged")





Με αφορμή τις κινητοποιήσεις των ΟΤΑ, αλλά και την επερχόμενη επέτειο του Πολυτεχνείου, γίνεται επίκαιρη η συζήτηση για την έννοια των "δικαιωμάτων".

Θα επιχειρήσω έναν ορισμό:
Το δικαίωμα αποτελεί την αξίωση που εγείρει ένας πολίτης έναντι της Πολιτικής Κοινότητας στην οποία ανήκει, η εκπλήρωση της οποίας αποτελεί ζήτημα πολιτικής διαβούλευσης,η δε διαφύλαξή της προϋποθέτει τη συναίνεση του Πολιτικού Σώματος (δηλ.της κοινωνίας) και επαφίεται στον θεσμικό του εκπρόσωπο (την Κυβέρνηση).

Με βάση τον ορισμό αυτό-ο οποίος φυσικά μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση- προκύπτουν ορισμένα λογικά συμπεράσματα.

1) Τα δικαιώματα είναι πάντοτε "πολιτικά δικαιώματα", αναφέρονται σε πολίτες οργανωμένων κοινωνιών.Έξω από τις ανθρώπινες κοινότητες,σε συνθήκες "πρωταρχικής κατάστασης του ανθρώπου" (κοινώς ζούγκλας), καμία προσφυγή σε οποιουδήποτε τύπου "δικαίωμα" δεν είναι λογική.
Στη "φυσική κατάσταση" που αγαπούσε ο Rousseau, υπάρχει μόνο ο νόμος της επιβίωσης.

2) Για να τεθεί ζήτημα "δικαιωμάτων" σε μια πολιτική κοινότητα,είναι αναγκαίο να εκπληρώνονται οι υλικοί όροι υλοποίησής τους.Κάθε δέσμη δικαιωμάτων απαιτεί για τη συντήρησή της,συγκεκριμένο και απολύτως αναπόφευκτο υλικό κόστος.Η σχεδίαση και υποστήριξη δημοσίων συστημάτων παιδείας και περίθαλψης για παράδειγμα, η συντήρηση ένοπλων δυνάμεων και σωμάτων ασφαλείας,καθώς και η διατήρηση ενός συστήματος απονομής δικαίου,όλα αυτά απαιτούν χρήματα για να υπάρξουν και να βρίσκονται καθημερινά σε λειτουργία.
 Η ηθική "απαξίωση" του απαιτούμενου κόστους λειτουργίας εν ονόματι "αγνότερων ιδεολογικών προταγμάτων",συνιστά λογικό άλμα παρόμοιο με την απαίτηση να υπάρξει ολοκληρωμένο σύστημα περίθαλψης σε μια χώρα του αναπτυσσόμενου κόσμου.Όσο παράλογο είναι να ζητάς ολοκληρωμένη πρωτοβάθμια περίθαλψη στην υποσαχάρια Αφρική ή επαρκές εκπαιδευτικό σύστημα στην Ινδοκίνα,άλλο τόσο είναι να υποστηρίζεις τα αντίστοιχα συστήματα όπου γης μη λαμβάνοντας υπ'όψιν το κόστος τους.

3) Συχνά συγχέουμε το ευκταίο με το εφικτό.Είναι ευκταίο να υπάρχουν παντού οι όροι  προάσπισης των δικαιωμάτων του ανθρώπου (καθεστώτα πολιτικής ελευθερίας),καθώς και ολοκληρωμένα συστήματα πρόνοιας (περίθαλψη,εκπαίδευση,ασφάλεια,μέριμνα για ευπαθείς ομάδες κλπ),αλλά δεν είναι πάντοτε εφικτό.

4) Υπάρχουν άραγε "αναφαίρετα" ή "αναπαλλοτρίωτα" δικαιώματα για τον άνθρωπο,η διαφύλαξη των οποίων συνιστά "conditio sine qua non" για την ύπαρξη της Πολιτικής Κοινότητας? Το ερώτημα έχει θεμελιώδη σημασία. Όλοι οι "συμβολαιακοί" στοχαστές,όσοι δηλαδή συνέλαβαν τη γέννηση των Πολιτικών Κοινοτήτων με όρους "κοινωνικού συμβολαίου" ανάμεσα στα μέλη τους,συμφωνούν πως πρωταρχικός όρος για την ύπαρξη μιας Πολιτικής Κοινότητας είναι η ασφάλεια των μελών της.
Από τον Πλάτωνα ("Πολιτεία") και τον Hobbes ("Leviathan"), ως τον Locke ("2nd Treatise on Government") και τον Rousseau ("Le contrat sociale"), όλοι αποδέχονται την εξασφάλιση της επιβίωσης των ανθρώπων σαν το βασικό παράγοντα που τους ώθησε στην κοινοτική ζωή.Αντίστοιχα,η άρση αυτού του όρου -ασφάλεια/επιβίωση- απονομιμοποιεί κάθε ηγεμόνα και κάθε κυβέρνηση από την άσκηση εξουσίας στην κοινότητα.
Κάθε κράτος,ανεξάρτητα πολιτικού καθεστώτος και οικονομικού status, οφείλει να προστατεύει τη ζωή των πολιτών του.Όταν ο όρος αυτός δεν εκπληρώνεται,η πολιτική οντότητα αποσυντίθεται σε ομάδες αντιμαχόμενων πολέμαρχων (βλ.Σομαλία).
"Προστασία της ζωής",αυτό είναι λοιπόν το θεμελιώδες πολιτικό δικαίωμα,η ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξη πολιτικής κοινωνίας.Εξ ού και δεν υφίσταται πουθενά πολιτική κοινότητα χωρίς αστυνομία και στρατό.

5) Η συζήτηση περί δικαιωμάτων,αρχίζει να εμπλουτίζεται,όταν αναλυθεί περαιτέρω το περιεχόμενο της "προστασίας της ζωής". Η "υγεία" του πολίτη,θεωρείται παράγοντας ευόδωσης της επιβίωσής του, το ίδιο και η "εργασία" ως παράγοντας εισοδήματος. Η "πολιτική ελευθερία", δηλ.το πλέγμα ελευθερίας λόγου-έκφρασης-μετακίνησης-καλλιτεχνικής δημιουργίας-συνάθροισης και η "προστασία του ιδιωτικού χώρου",προστίθενται ως "δικαιώματα" που συμβάλλουν στο "ευ ζην" των πολιτών.Πολλοί λίγοι θα βρεθούν να διαφωνήσουν με το γεγονός πως, η υλοποίηση των παραπάνω στοχεύσεων προάγει πολιτικά την ανθρώπινη κοινωνία.
Ωστόσο,έχουμε ήδη ανοίξει τον ασκό του Αιόλου: εμπλουτίζοντας τους πολίτες με δικαιώματα,εκτοξεύουμε ταυτόχρονα το οικονομικό κόστος που πρέπει να επωμιστεί η κοινότητα.
Είναι όμως εύλογο: η δημοκρατία και το κράτος πρόνοιας στοιχίζουν!
Διόλου παράξενο που τίποτε από τα δυο δεν ευδοκιμεί σε συνθήκες ανέχειας.

6) Η απαραίτητη προϋπόθεση λοιπόν για την υλοποίηση του πλέγματος των  πολιτικών δικαιωμάτων είναι η υλική ευμάρεια! Ο πλούτος,δεν είναι από μόνος του ικανός,αλλά είναι απολύτως αναγκαίος,προκειμένου να συντηρηθεί μια σύγχρονη φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία με αποτελεσματικό και αξιόπιστο κράτος πρόνοιας!
Ελλείψει πλούτου,κάθε "δικαίωμα",τίθεται υπό αίρεση!
Όσο κι αν θεωρητικά επιχειρηματολογούμε για την αναγκαιότητά του, η αδυναμία μας να το υποστηρίξουμε υλικά,το αναιρεί έμπρακτα!

Ας αφήσουμε τις θεωρητικές κατασκευές και ας μιλήσουμε με παραδείγματα.

α) Το "δικαίωμα στην εργασία" που επικαλείται ο υπάλληλος ΟΤΑ,αμφισβητείται από τον χρεοκοπημένο του εργοδότη (το κράτος).Η εμμονή στην επίκληση αυτού του "δικαιώματος",συνιστά απαίτηση μιας κατηγορίας εργαζομένων να εξακολουθήσει η κοινωνία να τους πληρώνει,ανεξαρτήτως των δυνατοτήτων της.Μπορεί άραγε να θεμελιωθεί ηθικά μια τέτοια απαίτηση? Και,αν ναι,γιατί αυτή η απαίτηση να μην ισχύσει και για το ένα εκατομμύριο ανέργων πρώην ιδιωτικών υπαλλήλων?

β) Το σύνθημα "ψωμί,παιδεία,ελευθερία",εμπεριέχει τρία αιτήματα τα οποία προϋποθέτουν υλική ευμάρεια.Ψωμί δίχως παραγωγικό ιστό δεν μπορεί να υπάρξει,παιδεία δίχως υλικοτεχνική υποδομή και αμοιβόμενους καθηγητές είναι αδιανόητη,πολιτική ελευθερία εν μέσω ανέχειας είναι ένας ευσεβής πόθος που καταρρέει κάτω απ'τα χτυπήματα της Χρυσής Αυγής.

Πριν επικαλεστούμε λοιπόν τα όποια πολιτικά δικαιώματα,πρέπει να διεκδικήσουμε το στοιχειώδες προαπαιτούμενο: παραγωγή πλούτου και υλική ευμάρεια!
Η ιδεαλιστική αναγωγή των δικαιωμάτων στη σφαίρα του "αγαθού στο οποίο είμαστε a priori δικαιούχοι",μας οδήγησε στην περιφρόνηση αυτού ακριβώς του όρου που εγγυάται την υλοποίησή τους: της παραγωγής πλούτου!
Αυτό που συντελέσθηκε στη δεκαετία του '80 ήταν ακριβώς: η αποσάθρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων με ταυτόχρονη απαξίωση του "επιχειρείν" και η μετατροπή της χώρας σε προσοδοθηρικό κράτος παροχής υπηρεσιών.
Η κατάκλυση των ΟΤΑ με "ημέτερους" ανύπαρκτων προσόντων εν μέσω κραυγών για "ψωμί-παιδεία-ελευθερία",υπήρξε μέρος του σκηνικού.

Δυστυχώς,βάλαμε το κάρο (δικαιώματα) πριν από τα άλογα (χρήματα).
Θα μπορέσουμε άραγε να διορθώσουμε το παράδοξο?

Υπάρχει βέβαια και η άποψη που θέλει τα "δικαιώματα" ανεξάρτητα οικονομικού περιβάλλοντος,περίπου ως υπέρτατες αξίες που δεν τίθενται υπό αμφισβήτηση.Θεωρητικά συμφωνώ,αλλά αν μας ενδιαφέρει η υλοποίηση και όχι η απλή επίκλησή τους,χρειαζόμαστε πλούτο.
Ειδάλλως,γινόμαστε άνθρωποι των διακηρύξεων άνευ περιεχομένου: κάτι αντίστοιχο δηλαδή με τους πολιτικούς και συνδικαλιστές της μεταπολίτευσης...

15/11/2012

3 comments:

  1. Εξακολουθείς να συνδέεις την πολιτική με την πραγματικότητα, ενώ, ως γνωστόν ζούμε σε μια εποχή όπου οι επιθυμίες της πλεοψηφίας είναι η μοναδική πραγματικότητα και η φαντασία έχει έρθει (ή πρόκειται να έρθει σε λίγο) επιτέλους στην εξουσία

    ReplyDelete
  2. Τελικά, η ίδια η υπόσταση του Κράτους δεν είναι τίποτα άλλο από έναν θεσμό που εξασφαλίζει τα δικαώματα στους πολίτες του, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα και την τήρηση των υποχρεώσεών τους. Αυτό είναι (ή μάλλον πρέπει να είναι) το Κράτος. Και επειδή, όπως αναφέρεις Βαγγέλη, για να λειτουργήσει το Κράτος χρειάζονται πόροι και πλούτος, σε περιόδους ανέχειας δεν μπορεί αυτό να επιτελέσει τον σκοπό του. Με αποτέλεσμα να μην διασφαλίζονται τα δικαιώματα των πολιτών (ενίοτε ούτε και τα "βασικά" ή "αναφαίρετα"), ενώ ταυτόχρονα δεν μπορεί να εξασφαλιστεί ούτε η τήρηση των υποχρεώσεων των πολιτών προς την κοινωνία. Οπότε (επαν)έρχεται μία κατάσταση ζούγκλας.

    ReplyDelete