Total Pageviews

Monday, August 6, 2012

Sam Peckinpah:ο ποιητής

Τον αποκάλεσαν "ποιητή της βίας",αφού στις ταινίες του η βία έχει κυρίαρχη παρουσία.
Ωστόσο,αυτή είναι μια επιφανειακή προσέγγιση.
Η βία,γίνεται για τον Peckinpah το μέσον κατάδυσης στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής.

Ας αναδιφήσουμε ορισμένες ενδεικτικές του ταινίες.

'The wild bunch" 1969- H "άγρια συμμορία" των τυχοδιωκτών που ζουν από τις ληστείες,αλλά στο τέλος συγκρούονται με το διεφθαρμένο Μεξικάνο πολέμαρχο υπερασπιζόμενοι τους ακτήμονες χωρικούς.Θα μπορούσε ν'αποτελεί κοινωνικό σχόλιο,προσωπικά το εκλαμβάνω περισσότερο σαν απόρριψη του ένστολου εγκληματία από τους κοινούς εγκληματίες.Οι τελευταίοι.μπορεί μεν να είναι παράνομοι,αλλά διαθέτουν έναν κώδικα αξιών ασύμβατο με την υποκρισία της "ένστολης αρχής".Ίσως τελικά πρόκειται για υπόνοια αναρχικού σχολιασμού.Επιβλητικός αρχιληστής ο William Holden.

"Straw dogs" 1971- Ο φιλειρηνικός διανοούμενος αναγκάζεται υπερασπιζόμενος τη ζωή του να μετατραπεί σε κατά συρροήν δολοφόνο.Μπροστά στην απειλή του θανάτου δε διαλέγεσαι,αμύνεσαι με κάθε μέσον,εξοντώνεις για να επιβιώσεις.Τα πολιτικά επιχειρήματα έχουν θέση εντός κοινωνίας.
Εκτός κοινωνίας υπάρχει μόνο βία σε κάθε της μορφή.Ο εξουθενωμένος μαθηματικός-εκπληκτικός Dustin Hoffman- είναι στο τέλος συγκλονισμένος,αλλά ζωντανός...

"Pat Garrett and Billy the Kidd" 1973- Δυο φίλοι ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους και ο ένας-εκπρόσωπος του Νόμου-καταδιώκει και στο τέλος σκοτώνει τον παράνομο.Σχόλιο πάνω στη φιλία,τη μοναξιά και το θάνατο,ντυμένο με τη μουσική του Bob Dylan και το θρυλικό "knocking on heaven's door".Μοναδικός στην ερμηνεία του ο James Coburn.

"Cross of Iron" 1977- Η κόλαση του Β΄ Παγκόσμιου πόλεμου στο Ανατολικό μέτωπο,ο μπαρουτοκαπνισμένος λοχίας-και πάλι James Coburn- που προσπαθεί να βγει ζωντανός και ο ματαιόδοξος αξιωματικός -Maximilian Schell-που κυνηγάει τη διάκριση του "σιδηρού σταυρού".Η φρίκη είναι κυρίαρχη παντού,η ωμότητα παρέχεται δίχως φιλτράρισμα και είναι ακριβώς αυτή η νατουραλιστική οπτική του πολέμου που γεννά στο θεατή την απόλυτη απέχθεια.Νομίζω ο'τι είναι μια από τις σημαντικότερες αντι-πολεμικές ταινίες όλων των εποχών!

Παρακάμπτω στο "Getaway" του 1972 με τη θρυλική πιά καταδίωξη αυτοκινήτων στο San Francisco, ταινία καταιγιστικής δράσης στα μέτρα του ανεπανάληπτου Steve McQueen, ως ταινία "δράσης και μόνο" (δηλ.άνευ "βαθύτερου νοήματος",ο'τι κι αν σημαίνει η έκφραση...).

Οι ταινίες του Peckinpah ήταν λοιπόν βίαιες.
Αυτό διόλου δε σημαίνει πως ήταν υποδεέστερες από τεχνικής άποψης ή α-νόητες από φιλοσοφικής άποψης.
Η βία-ας το ομολογήσουμε-είναι ελκυστική ως θέαμα.
Από την εποχή των μονομάχων στο Κολοσσαίο της αρχαίας Ρώμης, ως τα σημερινά τηλεοπτικά ρεπορτάζ που κυνηγούν την εικόνα του αίματος, η βία ελκύει κατά ένα μυστηριώδη (ενστικτώδη ίσως?) τρόπο.
Ο Peckinpah στις ταινίες του την ανέδειξε χωρίς ενοχές και ,φτάνοντάς την σε απώτατα εκφραστικά όρια,εκτιμώ πως την απομυθοποίησε αισθητικά και την άφησε γυμνή στα μάτια του θεατή,να υποστεί την αναπόφευκτη ηθική καταδίκη.

Υπάρχει ένας ωραίος αφορισμός του Varlam Salamov στις "Ιστορίες από την Κολιμά": "για να είσαι αξιόπιστος κριτής,πρέπει να έχεις προ-υπάρξει συνένοχος".
Ίσως λοιπόν η καταδίκη της βίας,προϋποθέτει μια κάποια εξοικείωση-έστω και ως θέαμα-με αυτήν.
Ίσως πάλι για κάποιους η επαφή με το βίαιο θέαμα να λειτουργεί σαν "απαγορευμένος καρπός" τον οποίον άπαξ και γεύτηκαν,παραδόθηκαν στη γοητεία του.
Και οι δυο απόψεις έχουν επιχειρήματα,η συζήτηση παραμένει ανοιχτή.

Όπως ανοιχτή παραμένει η πάλη του ανθρώπου με τα αρχέγονα βίαια ορμέμφυτα του homo sapiens.
Η εξέλιξη συνεχίζεται,η εξημέρωση των ενστίκτων επίσης,η αποδοκιμασία της βίας ως πρακτικής συμπεριφοράς υπόκειται στην εξέλιξη αυτή.
Και φυσικά,επηρεάζεται από τις κοινωνικές συνθήκες κάθε δεδομένη στιγμή.
Ο άνθρωπος κατακτά την ομιλία και το λόγο,επειδή ζει σε κοινωνίες ομιλούντων ελλόγων ανθρώπων.
Κατά τον ίδιο τρόπο υιοθετεί την έναντι της βίας στάση του,ως αποτέλεσμα νοητικών επεξεργασιών των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος.
Ίσως λοιπόν η οριστική εξάλειψη της βίας να είναι ανέφικτη,αφού θα αποτελεί πάντοτε δυνητική απάντηση σε εξωγενή απειλή και δεν μπορώ να φανταστώ κοινωνικές συνθήκες που να έχουν εξαλείψει κάθε πιθανή απειλή για τους πολίτες.
Το ζητούμενο είναι να  περιορίσουμε τη βία μόνο για αμυντική χρήση και βέβαια,ως έσχατο μέσον,αφού έχει αποτύχει η απόπειρα διαλεκτικής προσέγγισης.

Αλλά τώρα,διολισθαίνουμε σε θεωρητικές περικοκλάδες και "το φιλμ" αρχίζει να γίνεται βαρετό.
Οι μεγάλοι σκηνοθέτες τα έλεγαν όλα αυτά δίχως επεξηγήσεις.
Και ο Peckinpah,ήταν αναμφίβολα τέτοιος...

6/8/2012

5 comments:

  1. Μεγάλος δημιουργός πραγματικά.
    Δεν είμαι σίγουρος αν κατάλαβα καλά το συγκεκριμένο απόσπασμα:
    «Η εξέλιξη συνεχίζεται,η εξημέρωση των ενστίκτων επίσης,η αποδοκιμασία της βίας ως πρακτικής συμπεριφοράς υπόκειται στην εξέλιξη αυτή»., αλλά αν εννοείς πως η βία εξαλείφεται σταδιακά ως αποτέλεσμα της φυσικής (δαρβινικής) εξέλιξης του ανθρώπου, βρίσκω την προσέγγιση σου υπερβολικά αισιόδοξη.

    ReplyDelete
  2. Ασφαλώς δεν εννοώ εξέλιξη με όρους βιολογικούς,αλλά κοινωνιολογικούς.Οι δυτικές κοινωνίες,η Ιαπωνική-και η δική μας-τις τελευταίες δεκαετίες έχουν σαφώς περιορίσει τις εκδηλώσεις βίας.Υπό αυτή την έννοια,ο ρόλος του πολιτικού συστήματος ως κοινωνικού "ειρηνευτή" είναι θεμελιώδης.

    ReplyDelete
  3. Μια σύγχρονη ταινία που δίχως φλυαρίες ή κατήχηση,περνάει το αντι-ρατσιστικό μήνυμα μέσω ενός φυλετικά προκατειλημμένου πολίτη είναι το "Grand Torino".Ο Clint Eastwood στα ίχνη του Peckinpah,αναδεικνύει μέσω της βίας,την ανθρωπιά...

    ReplyDelete
  4. Πεκινπα και ξερο ψωμι......μπραβο για το αφιερωμα

    ReplyDelete