Total Pageviews

Monday, August 27, 2012

Περί απολύσεων


(Το παρακάτω κείμενο ασχολείται με ένα δύσκολο ζήτημα και η θέση που παίρνει είναι σαφής,δίχως "ναι μεν αλλά".Προτιμώ τις καθαρές επιλογές-με την πιθανότητα αυτές να αποδειχθούν εσφαλμένες μελλοντικά-από την τήρηση ισορροπιών που χαϊδεύουν αντί να επιλύουν τα προβλήματα).



Είναι σαφές,για όσους τουλάχιστον δεν αυταπατώνται,πως στην Ελλάδα κάθε συζήτηση για απολύσεις στο Δημόσιο θεωρείται ταμπού.
Το δικαίωμα στην εργασία, ενώ στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας είναι δυνητική προοπτική,στο δημόσιο θεωρείται αδιαπραγμάτευτη κατάκτηση.
Το ζήτημα χρήζει περαιτέρω διευκρινήσεων.

Πώς ορίζει κάποιος την εργασία?
Μια πρώτη ερμηνεία-ατομοκεντρική- είναι πως «εργασία είναι μια δραστηριότητα την οποία ασκεί κανείς προς βιοπορισμό».
Ο ορισμός είναι σωστός και θα ήταν πιο ολοκληρωμένος αν μιλούσε για «δραστηριότητα την οποία κατ’ανάγκη ασκεί κάποιος».
Είναι σαφές πως,ελλείψει βιοποριστικού άγχους,δεν υπάρχει κίνητρο εργασίας.
Αν το άτομο έχει για οποιουσδήποτε λόγους εξασφαλισμένο εισόδημα (π.χ έχει κληρονομήσει περιουσία ή διαθέτει προσόδους από παροχές τρίτων),δεν έχει ανάγκη να εργαστεί.
Διατηρεί το δικαίωμα της εργασίας,αλλά ταυτόχρονα έχει και την πολυτέλεια να επιλέξει εργασία της αρεσκείας του.
Αυτή η πολυτέλεια ασφαλώς δεν ισχύει για τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζόμενων.
Γι’αυτούς,εργασία σημαίνει κάποιου βαθμού «καταναγκασμό» και είναι λογικό,αφού το θεμελιώδες κίνητρο της εργασίας είναι η βιοποριστική ανάγκη.
Ο καταναγκασμός και τα σύμφυτα με αυτόν χαρακτηριστικά,ο μόχθος,το υποχρεωτικό ωράριο,οι υπερβάσεις ενίοτε του ωραρίου,η συμβατική συμπεριφορά,οι παραχωρήσεις που απαιτεί η συνεργασία με τρίτους και η παρουσία προιστάμενου,η τήρηση αυστηρών κανόνων,η σωματική και ψυχική κόπωση που επιφέρει ο κάματος,όλα αυτά είναι φυσικό να συνοδεύουν την εργασία και να την καθιστούν μια κατά κανόνα δυσάρεστη για τον εργαζόμενο δραστηριότητα.
Ο όρος «δουλειά» άλλωστε,είναι παράγωγο της αρχαίας δουλείας και αυτό δεν είναι διόλου τυχαίο.
Κατά καιρούς,υπήρξαν θεωρητικές παρεμβάσεις για την αλλαγή της φύσης της εργασίας προς μια
 « δημιουργικότερη» ή «ανθρωποκεντρικότερη» κατεύθυνση.
Υποστηρίχθηκε-κυρίως από σοσιαλιστές θεωρητικούς-πως αν άλλαζαν οι όροι της εργασίας,αν οι εργάτες γίνονταν ταυτόχρονα και κύριοι της δουλειάς τους ελέγχοντας τους όρους παραγωγής,αν δίνονταν στην παραγωγή μια κατεύθυνση πιο «λελογισμένη»,τότε η δουλειά θα μετατρέπονταν σε μια ευχάριστη δραστηριότητα την οποία όλοι θα επιτελούσαν αγόγγυστα.Οι άνθρωποι θα δούλευαν «τόσο όσο χρειάζεται»(?) για να παράξουν «όσο είναι αναγκαίο»(?) και στη συνέχεια,χαρούμενοι που ολοκλήρωσαν την κοινωνική τους υποχρέωση,θα αφιερώνονταν σε δραστηριότητες δημιουργικού ελεύθερου χρόνου...
Περιττεύει να αναλύσουμε το αδιέξοδο αυτών των θωριών και πώς αυτές μεταφράστηκαν εμπράκτως από τα ανα τον κόσμο σοσιαλιστικά καθεστώτα.
Η εργασία λοιπόν είναι μόχθος,είναι μια δραστηριότητα που ασκεί το άτομο επειδή αναγκάζεται για λόγους βιοπορισμού.Η εργασία,δεν μπορεί ποτέ να είναι χαρούμενη,αγόγγυστη,χαλαρή δραστηριότητα.

Μια δεύτερη ερμηνεία της εργασίας-κοινωνιοκεντρική-είναι πως πρόκειται για μια «δραστηριότητα την οποία ασκούν τα άτομα για λόγους βιοπορισμού,εξυπηρετώντας κάποιες ανάγκες του κοινωνικού συνόλου».
Η ερμηνεία αυτή,συμπληρώνει την πρώτη και ολοκληρώνει την αντίληψη περί εργασίας: ναι μεν αναγκαία βιοποριστική δραστηριότητα,αλλά ταυτόχρονα κοινωνικά χρήσιμη,δηλαδή καλύπτουσα υπαρκτές ανάγκες των άλλων ατόμων.
Ο Milton Friedman στο «Free to chose»,γράφει σωστά πως «το ζητούμενο δεν είναι να έχει κανείς δουλειά,αλλά να έχει παραγωγική δουλειά: αλλιώς,είναι πολύ εύκολο να πληρώνουμε έναν άνθρωπο για να ανοίγει τρύπες και έναν άλλο για να τις κλείνει»! (τέτοιες δουλειές,μπορεί κανείς να βρει άφθονες στο ελληνικό δημόσιο...)
Είναι περίεργο πως την κοινωνική αυτή αναφορά της εργασίας,τείνουν να λησμονούν συχνά οι σοσιαλιστές!
Οι τελευταίοι,ενδίδουν συχνά σε μια ιδιοκτησιακού τύπου αντίληψη περί εργασίας,σύμφωνα με την οποία «η εργασία καθενός είναι αναφαίρετο δικαίωμά του και κανείς δεν μπορεί να του την πάρει»!
Εξ ού και η απόλυτη αντίθεση των σοσιαλιστών στις απολύσεις!
Οι απολύσεις στον ιδιωτικό τομέα οφείλονται-σύμφωνα με αυτή την αντίληψη-στην «απληστία των εργοδοτών που προτιμούν να απολύσουν ανθρώπους παρά να μειωθούν τα κέρδη τους».Το γεγονός πως η κερδοφορία είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την ίδια την ύπαρξη της επιχείρησης και όσων εργάζονται εκεί,δε φαίνεται να τους απασχολεί.Ούτε το γεγονός πως είναι προτιμότερη η μείωση του προσωπικού από το κλείσιμο της επιχείρησης.Η άκαμπτη λογική των αριθμών (καλύτερα μερικοί απολυμένοι,παρά όλοι άνεργοι) παραβλέπεται εν ονόματι μιας υπερβατικής συναδελφικότητας (όλοι ή κανένας) την οποία όμως δεν υποστηρίζουν τα οικονομικά δεδομένα!
Κανέναν επίσης δε φαίνεται να απασχολούν οι συνέπειες της απαγόρευσης των απολύσεων.
Αλλά εδώ,έχουμε απτό παράδειγμα ενώπιόν μας,την εκλαμπρότητα του Ελληνικού Δημοσίου: το ιερατείο εντός του οποίου οι απολύσεις απαγορεύονται εδώ και δεκαετίες.Ας σταχυολογήσουμε τις συνέπειες αυτής της πολιτικής:
-ανύπαρκτη παραγωγικότητα (ελλείψει κινήτρου)
-αγένεια (ελλείψει επιπτώσεων)
-διαφθορά (χάρις στην αυτοτροφοδοτούμενη γραφειοκρατία αλλά και στην έλλειψη διοικητικού ελέγχου και ποινών)
-ιδιοκτησιακή αντίληψη της εργασίας: οι υπάλληλοι δεν θεωρούν δουλειά τους την εξυπηρέτηση των πολιτών,αλλά το αντίστροφο.Εκτιμούν πως είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους να πληρώνονται ακόμη κι αν δεν έχουν αντικείμενο! Είναι τόσο εμπεδωμένη αυτή η αντίληψη στη συνδικαλιστική τους συνείδηση,ώστε δε διστάζουν να κάνουν κατάληψη στο χώρο «τους» προκειμένου να διεκδικήσουν τα οποιαδήποτε αιτήματα.Το γεγονός πως ό’τι θεωρούν χώρο «τους», τους έχει εκχωρηθεί από την κοινωνία,δεν τίθεται καν προς συζήτηση.Δεν το υπενθυμίζουν ούτε καν οι σοσιαλιστές εξ αυτών (δηλ.η πλειοψηφία)!
Ασφαλώς υπάρχουν οι εξαιρέσεις.Μόνο που είναι ελάχιστες και πνίγονται μπροστά στην επελαύνουσα αγένεια και στην αντικοινωνική πρακτική των λογής εργατοπατέρων.

Συμβαίνει λοιπόν,στην Ελλάδα της κρίσης,το εξής παράδοξο:
Οι ιδιωτικοί υπάλληλοι,κατά κανόνα ευγενείς,συνεπείς και παραγωγικά εργαζόμενοι,εξωθούνται στην ανεργία λόγω της φοροεπιδρομής που έχει εξαπολύσει η πολιτεία ενώ,οι δημόσιοι υπάλληλοι,κατά κανόνα αντιπαραγωγικά απασχολούμενοι,παραμένουν οχυρωμένοι πίσω από την απαγόρευση των απολύσεων.
Ο ιδιωτικός τομέας αφαιμάσσεται φορολογικά,προκειμένου να συντηρεί τον υπερτροφικό,αντιπαραγωγικό,ενίοτε διεφθαρμένο δημόσιο,η μόνη δουλειά του οποίου είναι η «παροχή υπηρεσιών»! Περιττεύει να αναλύσουμε την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών,καθώς και το γεγονός πως πολλές απ’αυτές τις υπηρεσίες τις γέννησε η ίδια η κρατική γραφειοκρατία...
Καταργείται λοιπόν έμπρακτα η ισονομία,αφού κάποιοι εργαζόμενοι υφίστανται το άχθος της απόλυσης ενώ,κάποιοι άλλοι είναι προστατευμένοι απ'αυτή την προοπτική.
Επιπλέον,η προοπτική οικονομικής ανάκαμψης,παραμένει αβέβαιη όσο επιμένει η Ελληνική Πολιτεία να συντηρεί δημόσιους φορείς άνευ αντικειμένου (ή με μοναδικό αντικείμενο την...αμοιβή όσων απασχολούνται σ'αυτές) ή άλλους οι οποίοι λειτουργούν παράγοντας ελλείμματα (τα οποία φυσικά μετακυλίονται δια των φόρων στην κοινωνία).
'Εχει υποστηριχθεί από φιλελεύθερους αναλυτές (Ανδριανόπουλος,Παπανδρόπουλος) πως,το κόστος συντήρησης μιας θέσης εργασίας στο ελληνικό δημόσιο,απαιτεί-λόγω φόρων- τη θυσία τριών θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα.Ακόμη κι αν η αναλογία είναι ένα προς ενάμισυ,το παράλογο αυτής της οικονομικής επιλογής είναι προφανές.

Το δίλημμα λοιπόν που υπάρχει ενώπιόν μας είναι η επιλογή ανάμεσα σε μια δυσάρεστη προοπτική (απολύσεις στο δημόσιο) ή σε μια δυνητικά καταστροφική πολιτική (συντήρηση αντιπαραγωγικών δημόσιων οργανισμών).
Η άτεγκτη λογική της οικονομίας,καθιστά τις απολύσεις στο δημόσιο,αναπόφευκτες.

Για την προστασία των απολυμένων,υπάρχουν προτάσεις,με πιο ολοκληρωμένη-θεωρώ-αυτή της "Δράσης": για τρία χρόνια αποζημίωσή τους με το 70% των τακτικών τους αποδοχών.
Σήμερα,η αντίστοιχη προνοιακή επιδότηση απ'τον ΟΑΕΔ για τους άνεργους ιδιωτικούς υπαλλήλους είναι δωδεκάμηνη και πολύ μικρότερου ύψους.
Το πρόβλημα της ανεργίας λύνεται μόνο με παραγωγικές επενδύσεις.
Για να υπάρξουν τέτοιες,είναι απαραίτητες οι φορολογικές ελαφρύνσεις,τις οποίες όμως αυτή τη στιγμή εμποδίζουν οι ανάγκες μισθοδοσίας του υπερτροφικού δημοσίου.

Πρέπει επίσης να ομολογήσουμε πως κάποιου βαθμού ανεργία είναι αναπόφευκτη σε κοινωνίες ελεύθερου οικονομικού ανταγωνισμού,στις οποίες οι προτιμήσεις των καταναλωτών-άρα και οι αποδοχές των επιχειρήσεων-υπόκεινται σε διαρκείς διακυμάνσεις.
Το ζητούμενο είναι η ανεργία να διατηρείται σε χαμηλά ποσοστά και να μην αποκτά χαρακτηριστικά χρονιότητας.Επιπλέον,η επιδότηση των ανέργων για εύλογο (12μηνο/24μηνο) διάστημα προσαρμογής είναι κοινωνικά αναγκαία (και οικονομικά εφικτή για τις περισσότερες κοινωνίες).

Σε μια ιδεατή κοινωνία,οι άνθρωποι δε θα χρειάζεται να εργάζονται,ανεργία δε θα υπάρχει,όλοι θα απολαμβάνουμε συνθήκες επίγειου παράδεισου μέσω ενός μαγικού τρόπου αέναης παραγωγής πλούτου άνευ εργασίας.
Τέτοιες κοινωνίες ιστορικά δοκιμάστηκαν: παρήγαγαν ανέχεια και πολιτικό ολοκληρωτισμό.
Όταν το ΚΚΕ κραυγάζει για το "δικαίωμα στη δουλειά", αποκρύπτει το γεγονός πως η ανεργία στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού υπήρξε μη καταγεγραμμένη διότι ήταν απλά...παράνομη!
Όποιος δήλωνε "άνεργος",θεωρούνταν αυτόματα "υπονομευτής" και υφίστατο τις γνωστές συνέπειες (εκτόπιση,καταναγκαστική εργασία κ.ο.κ).
Έτσι "έλυσε" το πρόβλημα της ανεργίας ο σοσιαλισμός: κηρύσσοντάς την ανύπαρκτη!

Επειδή όμως δε ζούμε σε παραδείσιες συνθήκες είμαστε υποχρεωμένοι να λαμβάνουμε υπ'όψιν τα μαθήματα της εμπειρίας.Ένα από αυτά,είναι πως μόνο στον καπιταλισμό είναι δυνατή η έλλογη οικονομική συμπεριφορά και η παραγωγή πλούτου.
Οι απολύσεις είναι μια δυσάρεστη αλλά αναγκαία συνθήκη για τη λειτουργία της αγοράς με όρους οικονομικού ορθολογισμού.
Είναι ευκταίο και κοινωνικά επιθυμητό να περιορίζουμε τις συνέπειές τους βραχυπρόθεσμα (επίδομα ανεργίας),αλλά είναι αδύνατον να τις εξαλείψουμε.

Ακόμη και η τελευταία σοσιαλιστική νησίδα της Ευρώπης-το Ελληνικό δημόσιο-αρχίζει να το αντιλαμβάνεται...

27/8/2012

3 comments:

  1. "Ακόμη και η τελευταία σοσιαλιστική νησίδα της Ευρώπης-το Ελληνικό δημόσιο-αρχίζει να το αντιλαμβάνεται..."

    Μην βιάζεσαι.

    ReplyDelete
  2. Υπάρχει ευκολότερος τρόπος (και ανώνυμος):απαρίθμηση ενδεικτικών ΝΠΔΔ (π.χ Οργανισμός Κωπαϊδας,Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων,Πανεπιστήμιο Στερεάς,ΕΡΤ3 κλπ) και διαδικτυακό γκάλλοπ: "ποιούς από αυτούς θεωρείτε απαραίτητους και είστε πρόθυμοι να συνεχίσετε να χρηματοδοτείτε"?

    ReplyDelete