Η αγάπη ως προυπόθεση κοινωνίας

Έγραψε ένα έξοχο άρθρο ο Γιανναράς την Κυριακή
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathpolitics_2_18/09/2011_1296270

"...Αν ερχόμαστε από το πουθενά και πηγαίνουμε στο τίποτα, τότε γιατί και ο εφοριακός να μη λαδωθεί, ο γιατρός να μην πάρει φακελάκι, ο τραπεζίτης να μην τοκογλυφήσει, ο υπουργός να μην καταχραστεί, ο κομματάρχης να μην εμπαίξει και απατήσει τους πάντες; Γιατί;..."γράφει ο Χ.Γ.

Πράγματι,αν εκλείψει οποιαδήποτε μεταφυσική αναφορά,στο όνομα ποιάς επιχειρηματολογίας μπορεί να στηριχθεί μια κοινωνιστική/ανθρωπιστική αντίληψη?
Αν όλα είναι μηδέν και η ζωή μας ένα σύντομο διάλειμμα του μηδενός, γιατί όσο ζω να συμπεριφέρομαι ουμανιστικά, προνοώντας για το συνάνθρωπο και την κοινωνία?
Τί με εμποδίζει να υιοθετήσω τον πιο ωμό ατομικισμό, την πιο αντικοινωνική πρακτική, προκειμένου να προσπορίσω στον εαυτό μου τα μέγιστα κατά περίσταση οφέλη?
Γιατί να υπάρχουν ιδρύματα κοινωνικής πρόνοιας, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία, άσυλα περίθαλψης των ασθενέστερων συνανθρώπων μας,αν όλοι μας είμαστε απλώς ζώα που έτυχε να εξελιχθούν περισσότερο,να σκέπτονται ,να μιλάνε και να περπατάνε όρθια?
Γιατί να νιώσω οίκτο για ένα "ζώο" που έτυχε να βρεθεί σε δυσχερέστερη απο μένα θέση?

Η γέννηση του ουμανισμού, η στροφή δηλαδή της θεώρησης του κόσμου από το Θεό και τα έργα Του, στον άνθρωπο και τα πάθη του,υπήρξε το αποφασιστικό βήμα της Αναγέννησης.
Ταυτόχρονα με τη νέα αυτή θέαση του βίου, ο άνθρωπος διατύπωσε το αίτημα του επαναπροσδιορισμού του Θεού:η Μεταρρύθμιση του Λούθηρου υπήρξε το αποτέλεσμα αυτής της ανάγκης.
Ο ανθρωπισμός λοιπόν,γεννιέται από τη σχέση του ανθρώπου με το Θεό, ως αίτημα μιάς περισσότερο ανθρωποκεντρικής θεώρησης του κόσμου,υπό τη σκέπη ενός Θεού όχι πια τιμωρού (όπως ο Ιαχωβάς της Παλαιάς Διαθήκης),αλλά Θεού-Πατέρα που αγαπάει τον άνθρωπο.
Τα αποκρουστικά σύμβολα του Μεσαίωνα,η Ιερά Εξέταση, η "αιώνια καταδίκη", οι φλόγες και οι δαίμονες που τιμωρούν τους αμαρτωλούς, ο βλοσσυρός Θεός-εκδικητής δίνουν τη θέση τους στον αναγεννησιακό ουμανισμό.
Το αίτημα της κατανόησης για τον άνθρωπο, γεννά τη "Θεία Κωμωδία" του Δάντη με το λυτρωτικό της όραμα, προβάλλει την εικόνα της βρεφοκρατούσας Παναγιας (pieta) ως συμβόλου της φιλόστοργης μητέρας, αναγορεύει την επαφή,το άγγιγμα,τη μετάνοια,το δάκρυ σε ουσιαστικά στοιχεία του βίου, αποενοχοποιεί το ανθρώπινο σώμα (Μιχαήλ Άγγελος) και θέτει υπό αυστηρή κριτική τις υπερβάσεις της Καθολικής Εκκλησίας (γεννώντας τον Προτεσταντισμό).
Είναι λοιπόν άρρηκτα συνδεδεμένος ο ουμανισμός με το Χριστιανικό μήνυμα της " αγάπης προς τον πλησίον".
Δίχως την αναφορά στον "άλλο", στο διπλανό άνθρωπο, δεν νοείται "πρόνοια" για τον άλλο...

Ο Προτεσταντισμός ,παρά τις υπερβολές του και τις λοξοδρομήσεις του σε ποικίλες ηθικιστικές εκδοχές (ο ευσεβισμός των Πιετών, το Καλβινιστικό δόγμα του "προκαθορισμού των εκλεκτών",οι Κουάκεροι, οι Μεθοδιστές κλπ),ήταν αναπόφευκτο να γεννηθεί ως αίτημα
κριτικής μιας απάνθρωπα κατασταλτικής Καθολικής Εκκλησίας. Εκτός αυτού, ο Προτεσταντισμός,απορρίπτοντας το σχολαστικισμό του Μεσαίωνα,φάνηκε πιο έτοιμος να συνυπάρξει με τον Ορθολογισμό της αναγέννησης και το κριτικό της πνεύμα.

Οι μεγάλοι Διαφωτιστές των επομένων αιώνων ήταν είτε Προτεστάντες, είτε άθεοι, στη συντριπτική τους πλειονότητα.
Ο Διαφωτισμός, εξέλιξη της Αναγέννησης,υπήρξε η έκφραση της αποθέωσης του Ορθολογισμού (raison).Ο άνθρωπος πίστεψε πως μόνο με τη βοήθεια της λογικής του μπορεί να ερμηνεύει τον κόσμο. Ο χώρος που απέμενε στο Θεό,προοδευτικά περιορίστηκε,μέχρις εξαφανίσεως σε πολλές περιπτώσεις.
Οι κοινωνικές διεκδικήσεις του Διαφωτισμού, δικαιολόγησαν την ύπαρξή τους ως ορθολογικές κατασκευές και όχι ως αιτήματα της χριστιανικής ηθικής.
Η "ισότητα", η "ελευθερία", η "αδελφότητα",προέκυπταν ως "λογικά αιτήματα" των αυτονόμως σκεπτομένων και δρώντων ανθρωπίνων όντων και όχι ως κελεύσματα κάποιας υπερφυσικής δύναμης ή κάποιου ουράνιου δημιουργού.
"Δεν υπάρχει Θεός,υπάρχει η ανθρώπινη διάνοια και είναι αρκετή".
Το αποτέλεσμα?

Διακόσια χρόνια μετά τη Γαλλική Επανάσταση,τα κοινωνικά συστήματα μολονότι κάνουν διαρκώς αναφορά στον άνθρωπο, αδυνατούν να "πληρώσουν" τις ανάγκες του ανθρώπου

Ο Μαρξ, διακήρυξε πως "το κοινωνικό είναι καθορίζει τη συνείδηση",καταδικάζοντας την ανθρώπινη βούληση να είναι έρμαιο των υλικών συνθηκών του βίου.Ο φιλοσοφικός υλισμός,οδηγεί στον ντετερμινισμό (στην προκαθορισμένη συμπεριφορά με βάση τις υλικές συνθήκες της ύπαρξης) και καθιστά αδιανόητη κάθε έννοια αυτόνομης βούλησης. Πώς μπορώ να βούλομαι αυτονόμως,όταν εξαρτώμαι απο τις υλικές συνθήκες του βίου μου? Στον μαρξιστικό κόσμο, δεν υπάρχει χώρος για αυτόνομη σκέψη, δεν υπάρχει χώρος για ελευθερία...
Η ιστορική πραγμάτωση του μαρξισμού,επιβεβαίωσε το προφανές: δεν έφταιγαν οι υλοποιητές, η ίδια η θεωρία υπήρξε εγγενώς ανελεύθερη!

Οι φιλελεύθεροι στοχαστές,αποδεχόμενοι σε μεγάλο βαθμό -όπως και ο Μαρξ- το "πρωτείο" της οικονομίας,οδηγήθηκαν και αυτοί σε ανθρωπιστικά αδιέξοδα. Ο καπιταλισμός δεν υπερέχει του μαρξισμού επειδή "παράγει περισσότερο πλούτο",αλλά επειδή διασώζει σε μεγάλο βαθμό την αυτονομία του ανθρώπου. Ακόμη κι έτσι όμως,η έλλειψη ουμανιστικής προσέγγισης του ανθρώπου, αμβλύνει την πρόνοια για τους "απόκληρους" του κοινωνικού γίγνεσθαι.

Ακόμη και μακριά από θρησκευτικές αντιλήψεις, γίνεται κατανοητή η μεταφυσική προέλευση του ανθρωπισμου΄.Ο-άθεος- Heidegger στην "Επιστολή για τον ανθρωπισμό" το διατυπώνει ευθέως: "κάθε ανθρωπισμός ή θεμελιώνεται σε μια μεταφυσική ή στοιχειοθετεί ο ίδιος το θεμέλιο μιας μεταφυσικής".
Με άλλα λόγια,κανείς δεν μπορεί πειστικά να εξηγήσει γιατί το να είσαι ανθρωπιστής "είναι λογικό"! Πολύ απλά, δεν είναι!

Τί απομένει λοιπόν?
Η μεταφυσική του τρόμου ("φρόντιζε το συνάνθρωπο για να μην τιμωρηθείς στην...άλλη ζωή")?
Η μεταφυσική της χρησιμοθηρίας ("φρόντιζε το συνάνθρωπο για να ανταμοιφθείς στην ...άλλη ζωή)?

Μένει μόνο, η μεταφυσική της αγάπης.
Η αγάπη είναι η μοναδική προυπόθεση κοινωνίας των ανθρώπων.
Μόνο η αγάπη διασώζει τον κρατούμενο στο Γκουλάγκ και τον άστεγο της Νέας Υόρκης.
Η αγάπη μεταποιεί τις "αστοχίες" των κοινωνικών συστημάτων σε ανθρώπους που υποφέρουν και μας χρειάζονται.

"Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων,
αγάπην δε μη έχω,
γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον.
και εάν έχω προφητείαν και ειδώ τα μυστήρια πάντα
και πάσαν την γνώσιν
και εάν έχω πάσαν την πίστην ώστε όρη μεθιστάνειν,
αγάπην δε μη έχω,
ουδέν ειμί..."

(Παύλος, Α προς Κορινθίους ΙΓ)

Και για κάτι ανθρώπινο,πολύ ανθρώπινο,θα δανειστώ ένα ποίημα του Νίκου Καρούζου

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΣΚΟΥΛΗΚΙΟΥ

Ακου Κύριε τον καλό σου φίλο
Που αγαπά τους καρπούς και τους τάφους.
Εσυ είσαι ο,τι με συνδ'εει μ’έναν καρπό και μ’έναν τάφο.
Και τον καρπό ασχημίζω και τον τάφο.
Αλλ’ όμως ειμαι θέλημά σου
Γέννημα στην απέραντη καρδιά σου…
Δεν εχω ερωτήματα
Και ταξιδευω με κίνηση αργή προς τον Πατέρα .
Μάταιος ο κόσμος αλλά πέρασμα.
Και μάταια τα μάτια της σαρκός μου
Γλυκά που αγγίζονται με λουλούδια
«Δεν εχεις ερωτηματα ;»- μου λεει το φθαρτό.
Σελήνη φευγαλέα εσυ τάχα ρωτάς αυτή τη νυχτα;
Ή με ρωτουν τα νέφη που σε ακολουθούν;
Χαιρομαι την ευφορία του αργύρου σου
Και τη διαπερνώ με πίστη.
Αυτή εινα η αξία εμας των σκουληκιών
που δεν εχουμε παρα μονάχα ένα δρομο…
Το χωμα ειν’ η μοίρα μου αντίκρυ των άστρων.
Αγάπη όνειρο θαλασσί τύλιξέ με.
Ποια ευφροσύνη δε σου παραστέκει;
Αγάπη, πράξη και ουσία του θεού μου
σερνάμενο κι αν ειμαι πλέω στη χαρά...

20/9/2011