H μεταφυσική της συγγνώμης

 Μια είδηση πραγματικά συγκλονιστική:
http://www.guardian.co.uk/world/2011/sep/26/lech-walesa-general-jaruzelski

Οι δυο πρώην εχθροί,τώρα πιά, στο λυκόφως της ζωής τους-στα 88 του πια ο Βόιτσεκ-συναντώνται,δίνουν τα χέρια και ο Λεχ του εύχεται "περαστικά"!
Απτή απόδειξη του μεγαλείου του ανθρώπου!
Οι μυλόπετρες του χρόνου αλέθουν μέχρις κονιορτοποιήσεως τη φενάκη των ιδεολογιών και,αργά ή γρήγορα,φέρνουν τον άνθρωπο αντιμέτωπο με το απόλυτο ερώτημα: "τί υπάρχει μετά"?
Ανεπίγνωστα ίσως,ο καθένας μας έχει ήδη απαντήσει για λογαριασμό του και απ'την απάντηση αυτή, σε μεγάλο βαθμό διαμορφώνεται η πορεία του "ενθάδε" βίου του.
Το "ενθάδε" υποδηλώνει και το "επέκεινα".
Δίχως προοπτική του "επέκεινα" δεν αποκτά ηθική υπόσταση το "ενθάδε".
Η μεταφυσική παραμονεύει σε κάθε στιγμή της καθημερινότητάς μας.
Είμαστε καμωμένοι από σάρκα και κόκκαλα,μα και από την ύλη των ονείρων.
Το όνειρο ενυπάρχει μέσα μας,ακόμη περισσότερο,το όνειρο νοηματοδοτεί την ύπαρξή μας,απαλύνει την υπαρξιακή μας αγωνία, "εξανθρωπίζει" το βίο μπολιάζοντάς τον με ελπίδα.
"Το άπειρο δεν υπάρχει μόνο γύρω μας,αλλά και μέσα μας",κατά την υπέροχη έκφραση του Π.Κανελλόπουλου ("Μεταφυσικής προλεγόμενα").
"Οτι την ανομίαν μου εγώ γιγνώσκω και η αμαρτία μου ενώπιόν μου εστί δια παντός",κατά τον υπέροχο τεσσαρακοστό Ψαλμό του Δαυίδ.

Αποπειράθηκε ο άνθρωπος-και σωστά-να αυτονομήσει το πνεύμα του απ'τις προκαταλήψεις του Μεσαίωνα.Επένδυσε στον ορθολογισμό,στο λογικό εμπειρισμό,για να οικοδομήσει στέρεα επιστημονική γνώση,να ελευθερωθεί απ'τα δεσμά της ανάγκης,να φτιάξει πολιτισμό.
Μα στην προσπάθειά του αυτή,απαρνήθηκε το "άλογο" στοιχείο της φύσης του, λησμόνησε τη "μη μετρήσιμη" και "μη περιγράψιμη" πλευρά του,κοντολογίς την ψυχή του.
Η λογική όμως έχει πεπερασμένες δυνατότητες.
Μπορεί να μας ταίσει,να μας ντύσει,να μας προσπορίσει καταφύγιο,αλλά αδυνατεί να μας παρηγορήσει,να εξηγήσει το όνειρο,να κατανοήσει το δάκρυ,να ερμηνεύσει τη "συγγνώμη"...
Δίχως αυτά όμως,δε ζούμε σαν άνθρωποι,μα σαν εξελιγμένα στην ανώτερη βιολογική βαθμίδα όντα.

Αντέδρασε ο άνθρωπος στην "ορθολογική δικτατορία του νου" που γέννησε ο δογματικός διαφωτισμός.Το κίνημα του ρομαντισμού (Coleridge,Shelley,Keats,Wordsworth,Mellvile,Byron,Blake,Constable,Turner,Runge,Novalis,Holderlin,Poe,Emerson,
Andersen και πολλοί άλλοι) εξέφρασε αυτήν ακριβώς την ανάγκη: να μην εξοριστεί η ψυχή με την άλογη φύση της,απ'την κοινωνία των ανθρώπων.
Λογική και ένστικτο συνθέτουν τον άνθρωπο.Κάθε κατάργηση του ενός υπέρ του άλλου,αφήνει τον άνθρωπο λειψό.
Οι ιδεολογίες του 20ου αιώνα,υπήρξαν η αποθέωση της εκλογίκευσης του νου: πίστεψαν οι άνθρωποι,στη δυνατότητα επίγειων παραδείσων που θ'άρκούσε μόνο η λογική για να εγκαθιδρυθούν.
Η οικτρή διάψευση των οραματισμών,επιβεβαίωσε το αναμενόμενο: δεν μπορείς να υλοποιήσεις ένα παράλογο αίτημα (την επίγεια ευδαιμονία) μόνο με υλικά του ορθού λόγου.Ισως,η ίδια η υλοποίησή του να "εκφεύγει" του κόσμου τούτου.


Τί μας υπενθυμίζει λοιπόν η "συμφιλίωση" των δυο παλιών εχθρών,πάνω απ'τον ίσκιο του θανάτου?
Τί άλλο,από τη σχετικότητα της "αλήθειας" των ιδεολογιών.
"Η αλήθεια έναντι θανάτου δίδεται",έγραφε ο Σεφέρης .
"Έφη δε αυτώ ο Πιλάτος:τί εστίν αλήθεια? Και τούτο ειπών πάλιν απήλθεν" ,θυμίζει συγκλονιστικά ο ευαγγελιστής Ιωάννης.
Αν έχει "χρηστική" αξία η συμφιλίωση Βαλέσσα-Γιαρουζέλσκι,είναι σαν παράδειγμα πολιτικού πολιτισμού για μας εδώ,που ακόμη επιμένουμε ν'αλληλοσπαρασσόμαστε.
Δεν είναι άλλωστε το μοναδικό παράδειγμα
-Ο ήρωας Αλέκος Παναγούλης ,λέει "όχι" στη θανατική καταδίκη των απριλιανών δικτατόρων.
-Ο άγιος Τάσος Λειβαδίτης.απ'το κελλί της εξορίας,γράφει το συγκλονιστικό "Μή σημαδέψεις την καρδιά μου",http://anthropini-epanastasi.blogspot.com/2011/06/blog-post_30.html για τον αδερφό του σκοπό που ίσως αύριο τον διατάξουν να τον εκτελέσει!
-Ο Τσακαλώτος δίνει το χέρι στο Βαφειάδη το 1984 .
-Στο Βερντέν,το 1966,πενήντα χρόνια μετά την ανθρωποσφαγή του Α.Π.Π (περίπου οχτακόσιες χιλιάδες άνθρωποι χάθηκαν μόνο σ'εκείνη τη μάχη),Γάλλοι και Γερμανοί βετεράνοι αγκαλιάζονται κλαίγοντας...Αργότερα,τους μιμούνται Κολ και Μιττεράν,δίνοντας οριστικό τέλος στη διαμάχη των δύο εθνών.
Εκατοντάδες τα παραδείγματα της συγνώμης.



Μπροστά στο θάνατο ,οι διαφορές εκλείπουν.
Με υπαρξιακούς όρους,είμαστε όλοι το ίδιο ευάλωττοι:"ο δολοφόνος με τον τραπεζίτη,η παρθένος με το σατανά,ο Ολιβερ Τουίστ και ο Αδόλφος" όπως τραγουδάει έξοχα ο Σαββόπουλος.
"Θανάτου ένεκα,Πολιτείαν ατείχιστον οικούμεν"  (ανωνύμου),γι'αυτό "είναι καιρός να πούμε τις λιγοστές αλήθειες,προτού η ψυχή μας κάνει φτερά" (Σεφέρης).

Είναι ο καιρός της συγγνώμης!

Λεχ και Βόιτσεκ,ευχαριστούμε που μας το θυμήσατε!

27/9/2011